Don Jong Un
Trai thôn
Tầng lãnh đạo chính trị cấp cao nhất của Việt Nam có thể sẽ không thay đổi về mặt cấu trúc vì nhiều lý do.
Chỉ còn hai tháng nữa là đến kỳ Đại hội Đảng ******** Việt Nam lần thứ 14, những đồn đoán về cơ cấu ban lãnh đạo cấp cao của đất nước đang ngày càng gia tăng, dự kiến sẽ được hoàn tất tại sự kiện năm năm một lần này.
Theo truyền thống, những quyết định này thường được chốt lại trong những ngày trước khi đại hội khai mạc (là ngày 19 tháng 1 năm 2026). Tuy nhiên, một câu hỏi cấp thiết hiện nay là, liệu hai chức vụ tối quan trọng – Tổng Bí thư và Chủ tịch nước – có được hợp nhất hay không. Việc giải quyết vấn đề này sẽ rất cần thiết để hiểu được động lực quyền lực đang phát triển của Việt Nam và dự báo kết quả nhân sự chủ chốt của Đại hội.
Từ khi lên nắm quyền hồi tháng 8 năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã củng cố quyền lực đáng kể trên các lĩnh vực chính sách đối nội và đối ngoại. Trong nước, ông đã nhanh chóng ban hành những cải cách chính trị và hành chính sâu rộng với ít sự phản đối. Ông cũng đã sắp xếp chiến lược, đưa các đồng minh trung thành vào các chức vụ chủ chốt, gần đây nhất là bổ nhiệm ông Trần Lưu Quang làm Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh và ông Nguyễn Duy Ngọc làm Bí thư Thành ủy Hà Nội. Hai trung tâm chính trị và kinh tế quan trọng nhất của Việt Nam hiện nằm dưới sự lãnh đạo của các đồng minh thân cận nhất của Tô Lâm. Điều này nhấn mạnh sự thống trị ngày càng tăng của ông và có thể khuyến khích ông tiếp tục củng cố quyền lực.
Về đối ngoại, Tô Lâm đã tạo dựng được ảnh hưởng đáng kể thông qua hàng loạt chuyến thăm cấp cao, kết hợp đại diện quốc tế, ngoại giao kinh tế và định hướng chiến lược trong các hoạt động đối ngoại của mình. Bằng cách đích thân dẫn dắt các hoạt động này, ông tự định vị mình là bộ mặt toàn cầu của Việt Nam, thể hiện hình ảnh một nhà lãnh đạo thực dụng, quyết đoán, tích cực định hình vị thế và chương trình nghị sự quốc tế của đất nước. Trong những chuyến thăm như vậy, Hà Nội luôn thúc đẩy các nước chủ nhà dành cho ông nghi thức nguyên thủ quốc gia, phản ánh tham vọng đảm nhiệm cả hai vai trò của ông. Tuy nhiên, các đối tác thường ngần ngại. Ví dụ, trong chuyến thăm Anh hồi tháng 10 năm 2025, Tô Lâm chỉ được chào đón với tư cách là “Khách mời của Chính phủ”.
Trong bối cảnh này, một câu hỏi liên quan được đặt ra: Liệu Tô Lâm có tái tranh cử Tổng Bí thư Đảng ******** Việt Nam trong khi vẫn nắm giữ chức Chủ tịch nước tại Đại hội Đảng sắp tới hay không? Xem xét kỹ các tín hiệu chính trị gần đây cho thấy rõ, khả năng củng cố quyền lực này rất khó xảy ra.
Đầu tiên, hồi đầu tháng 9, Bộ Chính trị ban hành quy định cập nhật danh mục các chức vụ lãnh đạo trong hệ thống chính trị. Năm chức vụ lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nước gồm Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội và Thường trực Ban Bí thư. So với các quy định trước đây, chức Thường trực Ban Bí thư đã được nâng từ nhóm lãnh đạo cấp cao lên nhóm lãnh đạo chủ chốt, qua đó thay đổi cơ cấu lãnh đạo cấp cao của Việt Nam từ “tứ trụ” thành “ngũ trụ”.
Việc ban hành quy định này ngay trước Đại hội 14 cho thấy, cơ cấu lãnh đạo chủ chốt hiện tại nhiều khả năng sẽ được duy trì, khiến việc gọp hai chức Tổng Bí thư và Chủ tịch nước làm một, khó có thể xảy ra.
Thứ hai, chức Chủ tịch nước hiện do Đại tướng Lương Cường, một nhân vật quân sự cấp cao, nắm giữ. Việc bổ nhiệm ông Cường hồi tháng 10 năm 2024, chỉ hai tháng sau khi Tô Lâm đảm nhiệm vai trò Tổng Bí thư, phản ánh một thỏa thuận chia sẻ quyền lực tinh tế giữa phe công an (do Tô Lâm lãnh đạo) và phe quân đội (do Lương Cường lãnh đạo). Việc sắp xếp này duy trì sự cân bằng giữa hai phe phái quyền lực nhất Việt Nam. Bất kỳ nỗ lực nào của Tô Lâm nhằm nắm quyền chủ tịch nước tại Đại hội sắp tới sẽ phá vỡ sự cân bằng này, có thể gây ra sự phản kháng mạnh mẽ của quân đội. Hơn nữa, việc hợp nhất hai vai trò này sẽ làm mất lòng các chính trị gia dân sự, vì hành động này sẽ làm giảm triển vọng thăng tiến của họ do số lượng các chức vụ lãnh đạo còn lại ít hơn.
Thứ ba, về mặt chức năng, việc gộp chung chức Tổng Bí thư Đảng ******** Việt Nam và Chủ tịch nước sẽ gây áp lực lên một nhà lãnh đạo duy nhất, làm suy yếu sự lãnh đạo của Đảng và quản lý nhà nước. Khối lượng công việc kép bao gồm các nhiệm vụ nội địa căng thẳng và các chuyến công du quốc tế thường xuyên có thể gây ra những rủi ro về sức khỏe và hiệu suất công tác. Ví dụ, tháng trước, trong khi Tô Lâm công du Phần Lan, Bulgaria và Anh, Chủ tịch Lương Cường đại diện cho Việt Nam tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC ở Hàn Quốc. Những cam kết song song như vậy là thông lệ. Việc tách biệt hai vai trò này bảo đảm tính liên tục trong hoạt động và tính bền vững của ban lãnh đạo, khiến việc hợp nhất chúng trở nên không thực tế.
Ba yếu tố này cho thấy, bất chấp những tham vọng mà Tô Lâm ấp ủ, cơ cấu quyền lực hàng đầu ở Việt Nam nhiều khả năng sẽ vẫn được duy trì như cũ. Điều này phù hợp với tiền lệ trước đây, khi cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (2018–2021) và bản thân Tô Lâm (2024) chỉ tạm thời kiêm nhiệm hai chức vụ, do những hoàn cảnh cụ thể. “Ngũ trụ” của Việt Nam sẽ tiếp tục được năm nhà lãnh đạo khác nhau nắm giữ. Khuôn khổ này được thiết lập để tồn tại, độc lập với bất kỳ ảnh hưởng nào của Tổng Bí thư trong tương lai.
Cơ cấu quyền lực này tạo nên sự khác biệt giữa Việt Nam với các nước ******** khác như Trung Quốc, Bắc Hàn và Lào, nơi Tổng Bí thư kiêm luôn chức Chủ tịch nước. Cơ cấu này có thể làm giảm hiệu quả của hệ thống chính trị cấp cao bằng cách khiến việc đạt được sự đồng thuận chính trị trở nên khó khăn hơn. Hơn nữa, nó có thể tạo ra sự thiếu nhất quán và bất tiện trong hoạt động ngoại giao cấp cao của Việt Nam. Ví dụ, Tổng Bí thư, mặc dù là chính trị gia quyền lực nhất trong hệ thống trong nước, nhưng không phải lúc nào cũng được đón tiếp nồng hậu (thường dành cho nguyên thủ quốc gia) trong các chuyến thăm nước ngoài.
Về mặt tích cực, cơ cấu quyền lực này giúp duy trì sự cân bằng quyền lực ở Việt Nam và bảo tồn hệ thống lãnh đạo tập thể. Nhờ đó tránh được sự bất ổn chính trị hoặc những sai lầm chính sách nghiêm trọng có thể phát sinh do sự tập trung quyền lực quá mức. Đối với Đại hội Đảng ******** Việt Nam sắp tới, điều này ngụ ý rằng, việc tranh giành các chức vụ cấp cao nhất sẽ ít gay gắt hơn so với việc Tô Lâm cố gắng kiểm soát cả chức Tổng Bí thư lẫn chức Chủ tịch nước. Nếu Tô Lâm tái đắc cử Tổng Bí thư nhiệm kỳ 5 năm nữa, rất có thể chức Chủ tịch nước sẽ vẫn do một đại diện quân đội nắm giữ, có thể là đương kim Chủ tịch nước Lương Cường hoặc Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang, nếu ông Cường quyết định nghỉ hưu.
