Don Jong Un
Trai thôn
Đại diện chính quyền Việt Nam vừa xin các đối tác trong nhóm giảm nhẹ rủi ro thiên tai “hỗ trợ dân chúng Việt Nam khắc phục hậu quả” bão lũ, lụt lội.
Ngập lụt ở khu vực nội đô Hà Nội. Trong hình là nước hồ Hoàn Kiếm dâng ngập cả vỉa hè, đường sá hôm 7-10-2025. (Hình: Nhac Nguyen/ AFP via Getty Images)
Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, thứ trưởng Nông Nghiệp và Môi Trường Việt Nam, ước tính sơ bộ thì thiệt hại kinh tế khoảng 35,000 tỷ đồng ($1.3 tỷ), khiến GDP của Việt Nam giảm 0.2% nhưng nếu tính hết các thiệt hại do ngập lụt ở những đô thị như Hà Nội, Thái Nguyên, thì mức độ thiệt hại có thể tăng thêm hàng ngàn tỷ đồng nữa.
Trong một cuộc họp được tổ chức hôm 9 Tháng Mười, 2025, ở Hà Nội, ông Hiệp nhấn mạnh với đại diện của các tổ chức quốc tế và các quốc gia có quan hệ ngoại giao với Việt Nam rằng, nạn nhân bão lụt đang cần trợ giúp cả nước uống, dụng cụ lọc nước, nước sinh hoạt, chưa kể họ còn cần trợ giúp khôi phục nhà cửa, sản xuất!
***
Hai trận bão gần nhất (Bualoi và Matmo) đã nhấn nhiều khu vực ở miền Bắc và phía Bắc miền Trung Việt Nam chìm trong nước (cả nước mưa lẫn lũ từ nơi khác đổ về). Thiên hạ choáng váng khi chứng kiến nhiều đô thị ở Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, trở thành biển nước và quân đội phải tham gia cứu nạn bởi nội đô, nội thị bị ngập rất sâu, nước rút rất chậm!
Vài chục ngàn tỷ chỉ là ước tính sơ bộ về “thiệt hại kinh tế.” Làm sao có thể tính đúng, tính đủ thiệt hại thực tế khi có vài trăm ngàn gia đình do ngập, lụt mà giường, tủ, bàn, ghế, TV, tủ lạnh, xe hơi, xe hai bánh gắn máy và vô số vật dụng thiết yếu khác đối với cá nhân, gia đình, vốn là những loại tài sản có được nhờ tích góp nhiều năm trở thành vô dụng hoặc giảm giá trị?
Cho dù mưa liên tục, vũ lượng lớn một cách bất thường và các viên chức hữu trách tại Việt Nam xem đó là lý do khiến ngập lụt trở thành chưa từng có, nội đô, nội thị có thể ngập lụt thê thảm không thể tưởng tượng được như thế nhưng có một điều mà ai cũng nhìn thấy là khu vực phố cổ của Hà Nội tránh được thiệt hại nặng nề bởi sau khi bị ngập, nước rút rất nhanh.
Trả lời tờ Tiền Phong, ông Trương Văn Quảng, viện phó Viện Kiến Trúc Quy Hoạch Đô Thị và Nông Thôn, giải thích, đó là vì “bốn quận thuộc khu vực trung tâm cũ của Hà Nội là Hoàn Kiếm, Đống Đa, Ba Đình, Hai Bà Trưng được đầu tư hệ thống thoát nước khá chuẩn.” Ngập lụt nghiêm trọng chỉ xảy ra ở những khu vực phát triển sau này, kể cả tại những nơi được dán nhãn “hiện đại.”
***
Trong vài thập niên gần đây, ngập lụt ở nội đô, nội thị đã trở thành vấn nạn phổ biến từ Bắc vào Nam, thậm chí xảy ra trên cả cao nguyên lẫn các hải đảo và càng ngày càng nghiêm trọng. Nhiều nơi ngập lụt xảy ra không phải vì mưa to, lũ lớn mà do thủy triều dâng cao. Tuy chống ngập cho nội đô, nội thị ở Việt Nam đã ngốn nhiều trăm ngàn tỷ nhưng càng chống, ngập lụt càng tồi tệ!
Vì sao? Câu trả lời đã có cách nay vài chục năm. Từ giữa thập niên 1990, các chuyên gia đã cảnh báo về hậu quả nếu phát triển đô thị tùy tiện (quy hoạch không tính đến đặc điểm địa hình và thủy văn của khu vực sẽ tạo ra những khu dân cư lọt thỏm trong vùng trũng, phê duyệt phát triển hạ tầng không tính đến sự đồng bộ sẽ làm suy giảm khả năng chứa và điều tiết nước, bê tông hóa bề mặt sẽ giảm khả năng thoát nước tự nhiên,…) nhưng tiếc rằng họ chỉ có tri thức chứ không có quyền, còn kẻ có quyền thì không phải chịu trách nhiệm nên hiện trạng mới như đang thấy!
Biến đổi khí hậu khiến thời tiết trở thành cực đoan, và quản trị, điều hành đã thiếu hiểu biết, không có viễn kiến lại còn tham tàn khiến số phận các đô thị ở Việt Nam rất khó cải sửa!
***
Giữa bối cảnh ruộng vườn tan hoang, đô thị ngập ngụa, đường sá sạt lở, cầu sập, cống bể, đê vỡ,… người ta thấy ông Phạm Minh Chính, thủ tướng Việt Nam, tới lui thị sát các khu vực bị thiên tai tàn phá, thăm hỏi nạn dân.
Trên mạng xã hội, nhiều người bình phẩm về clip ghi lại cuộc trò chuyện giữa ông Chính với các viên chức hữu trách vào tối 9 Tháng Mười, 2025, cạnh một đoạn đê thuộc xã Trung Giã, Hà Nội. Cho dù qua clip, sự vắng mặt của “thằng Thanh,” “thằng Quyền,”… cũng đáng để bàn nhưng kẻ viết bài này quan tâm nhiều hơn đến chỉ đạo của ông Chính – nếu đê vỡ phải điều động phương tiện di tản dân, phải tìm nơi cho dân trú thân,… Những yêu cầu đó cho thấy, hệ thống công quyền từ trung ương đến địa phương không có kế hoạch và không chuẩn bị gì để ứng phó với thảm nạn!
Dường như chỉ Việt Nam mới thế! Tất cả các quốc gia khác đều khảo sát và dự đoán những rủi ro có thể xảy đến ở từng khu vực rồi lập kế hoạch, chuẩn bị nhân lực và vật lực, thực tập ứng phó không chỉ với giông bão, lũ lụt mà ứng phó cả với những tình huống có thể xảy ra trong vùng, chẳng hạn nhà máy hóa chất bị cháy, một đoàn tàu bị lật khi đang di chuyển,…
Dường như Việt Nam cũng có hệ thống dự trữ quốc gia như những xứ khác để khi cần sẽ xuất vật phẩm giúp bình ổn thị trường, cũng như hỗ trợ ứng phó với các loại rủi ro cả do thiên nhiên lẫn nhân họa. Hệ thống này đã tích trữ những gì mà trong đợt bão lũ này đại diện Việt Nam phải xin cộng đồng quốc tế trợ giúp cả nước uống, dụng cụ lọc nước?
Tinh thần “tương thân, tương trợ” là điều đáng quý và xã hội nào cũng cần thiện ý nhưng một quốc gia chỉ có thể an ổn để phát triển nếu hệ thống công quyền có trách nhiệm và có tâm lực, trí lực, năng lực để chu toàn trách nhiệm. Nếu đừng vung tay, chi nhiều chục ngàn tỷ cho những cuộc diễu binh kỷ niệm 50 năm này, 80 năm kia, thì nội lực có kiệt quệ tới mức phải xin thiên hạ hỗ trợ chăng?
***
Người Hoa có một trò chơi mà họ gọi là sic bo (xí ngầu – xúc xắc), sang đến Việt Nam sic bo thành tài xỉu. Chơi tài xỉu là dự đoán tổng của ba viên xúc xắc và đặt cược cho “tài” (lớn) nếu tin rằng tổng trên 11, hoặc “xỉu” (nhỏ) nếu tổng từ 10 trở xuống. Đến giờ, cái gọi là phát triển ở Việt Nam dường như chẳng khác gì chơi tài xỉu – may nhờ, rủi chịu và đau là rủi nhiều hơn may
Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, thứ trưởng Nông Nghiệp và Môi Trường Việt Nam, ước tính sơ bộ thì thiệt hại kinh tế khoảng 35,000 tỷ đồng ($1.3 tỷ), khiến GDP của Việt Nam giảm 0.2% nhưng nếu tính hết các thiệt hại do ngập lụt ở những đô thị như Hà Nội, Thái Nguyên, thì mức độ thiệt hại có thể tăng thêm hàng ngàn tỷ đồng nữa.
Trong một cuộc họp được tổ chức hôm 9 Tháng Mười, 2025, ở Hà Nội, ông Hiệp nhấn mạnh với đại diện của các tổ chức quốc tế và các quốc gia có quan hệ ngoại giao với Việt Nam rằng, nạn nhân bão lụt đang cần trợ giúp cả nước uống, dụng cụ lọc nước, nước sinh hoạt, chưa kể họ còn cần trợ giúp khôi phục nhà cửa, sản xuất!
***
Hai trận bão gần nhất (Bualoi và Matmo) đã nhấn nhiều khu vực ở miền Bắc và phía Bắc miền Trung Việt Nam chìm trong nước (cả nước mưa lẫn lũ từ nơi khác đổ về). Thiên hạ choáng váng khi chứng kiến nhiều đô thị ở Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, trở thành biển nước và quân đội phải tham gia cứu nạn bởi nội đô, nội thị bị ngập rất sâu, nước rút rất chậm!
Vài chục ngàn tỷ chỉ là ước tính sơ bộ về “thiệt hại kinh tế.” Làm sao có thể tính đúng, tính đủ thiệt hại thực tế khi có vài trăm ngàn gia đình do ngập, lụt mà giường, tủ, bàn, ghế, TV, tủ lạnh, xe hơi, xe hai bánh gắn máy và vô số vật dụng thiết yếu khác đối với cá nhân, gia đình, vốn là những loại tài sản có được nhờ tích góp nhiều năm trở thành vô dụng hoặc giảm giá trị?
Cho dù mưa liên tục, vũ lượng lớn một cách bất thường và các viên chức hữu trách tại Việt Nam xem đó là lý do khiến ngập lụt trở thành chưa từng có, nội đô, nội thị có thể ngập lụt thê thảm không thể tưởng tượng được như thế nhưng có một điều mà ai cũng nhìn thấy là khu vực phố cổ của Hà Nội tránh được thiệt hại nặng nề bởi sau khi bị ngập, nước rút rất nhanh.
Trả lời tờ Tiền Phong, ông Trương Văn Quảng, viện phó Viện Kiến Trúc Quy Hoạch Đô Thị và Nông Thôn, giải thích, đó là vì “bốn quận thuộc khu vực trung tâm cũ của Hà Nội là Hoàn Kiếm, Đống Đa, Ba Đình, Hai Bà Trưng được đầu tư hệ thống thoát nước khá chuẩn.” Ngập lụt nghiêm trọng chỉ xảy ra ở những khu vực phát triển sau này, kể cả tại những nơi được dán nhãn “hiện đại.”
***
Trong vài thập niên gần đây, ngập lụt ở nội đô, nội thị đã trở thành vấn nạn phổ biến từ Bắc vào Nam, thậm chí xảy ra trên cả cao nguyên lẫn các hải đảo và càng ngày càng nghiêm trọng. Nhiều nơi ngập lụt xảy ra không phải vì mưa to, lũ lớn mà do thủy triều dâng cao. Tuy chống ngập cho nội đô, nội thị ở Việt Nam đã ngốn nhiều trăm ngàn tỷ nhưng càng chống, ngập lụt càng tồi tệ!
Vì sao? Câu trả lời đã có cách nay vài chục năm. Từ giữa thập niên 1990, các chuyên gia đã cảnh báo về hậu quả nếu phát triển đô thị tùy tiện (quy hoạch không tính đến đặc điểm địa hình và thủy văn của khu vực sẽ tạo ra những khu dân cư lọt thỏm trong vùng trũng, phê duyệt phát triển hạ tầng không tính đến sự đồng bộ sẽ làm suy giảm khả năng chứa và điều tiết nước, bê tông hóa bề mặt sẽ giảm khả năng thoát nước tự nhiên,…) nhưng tiếc rằng họ chỉ có tri thức chứ không có quyền, còn kẻ có quyền thì không phải chịu trách nhiệm nên hiện trạng mới như đang thấy!
Biến đổi khí hậu khiến thời tiết trở thành cực đoan, và quản trị, điều hành đã thiếu hiểu biết, không có viễn kiến lại còn tham tàn khiến số phận các đô thị ở Việt Nam rất khó cải sửa!
***
Giữa bối cảnh ruộng vườn tan hoang, đô thị ngập ngụa, đường sá sạt lở, cầu sập, cống bể, đê vỡ,… người ta thấy ông Phạm Minh Chính, thủ tướng Việt Nam, tới lui thị sát các khu vực bị thiên tai tàn phá, thăm hỏi nạn dân.
Trên mạng xã hội, nhiều người bình phẩm về clip ghi lại cuộc trò chuyện giữa ông Chính với các viên chức hữu trách vào tối 9 Tháng Mười, 2025, cạnh một đoạn đê thuộc xã Trung Giã, Hà Nội. Cho dù qua clip, sự vắng mặt của “thằng Thanh,” “thằng Quyền,”… cũng đáng để bàn nhưng kẻ viết bài này quan tâm nhiều hơn đến chỉ đạo của ông Chính – nếu đê vỡ phải điều động phương tiện di tản dân, phải tìm nơi cho dân trú thân,… Những yêu cầu đó cho thấy, hệ thống công quyền từ trung ương đến địa phương không có kế hoạch và không chuẩn bị gì để ứng phó với thảm nạn!
Dường như chỉ Việt Nam mới thế! Tất cả các quốc gia khác đều khảo sát và dự đoán những rủi ro có thể xảy đến ở từng khu vực rồi lập kế hoạch, chuẩn bị nhân lực và vật lực, thực tập ứng phó không chỉ với giông bão, lũ lụt mà ứng phó cả với những tình huống có thể xảy ra trong vùng, chẳng hạn nhà máy hóa chất bị cháy, một đoàn tàu bị lật khi đang di chuyển,…
Dường như Việt Nam cũng có hệ thống dự trữ quốc gia như những xứ khác để khi cần sẽ xuất vật phẩm giúp bình ổn thị trường, cũng như hỗ trợ ứng phó với các loại rủi ro cả do thiên nhiên lẫn nhân họa. Hệ thống này đã tích trữ những gì mà trong đợt bão lũ này đại diện Việt Nam phải xin cộng đồng quốc tế trợ giúp cả nước uống, dụng cụ lọc nước?
Tinh thần “tương thân, tương trợ” là điều đáng quý và xã hội nào cũng cần thiện ý nhưng một quốc gia chỉ có thể an ổn để phát triển nếu hệ thống công quyền có trách nhiệm và có tâm lực, trí lực, năng lực để chu toàn trách nhiệm. Nếu đừng vung tay, chi nhiều chục ngàn tỷ cho những cuộc diễu binh kỷ niệm 50 năm này, 80 năm kia, thì nội lực có kiệt quệ tới mức phải xin thiên hạ hỗ trợ chăng?
***
Người Hoa có một trò chơi mà họ gọi là sic bo (xí ngầu – xúc xắc), sang đến Việt Nam sic bo thành tài xỉu. Chơi tài xỉu là dự đoán tổng của ba viên xúc xắc và đặt cược cho “tài” (lớn) nếu tin rằng tổng trên 11, hoặc “xỉu” (nhỏ) nếu tổng từ 10 trở xuống. Đến giờ, cái gọi là phát triển ở Việt Nam dường như chẳng khác gì chơi tài xỉu – may nhờ, rủi chịu và đau là rủi nhiều hơn may
