Có Video [BBC]'Tứ Trụ' Việt Nam: Cơ hội của bà Trương Thị Mai và tham vọng của Đại tướng Tô Lâm

'Tứ Trụ' Việt Nam: Cơ hội của bà Trương Thị Mai và tham vọng của Đại tướng Tô Lâm​

Bà Trương Thị Mai và ông Tô Lâm, những nhân vật "trung tâm" trên chính trường Việt Nam hiện nay.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng mất chức chỉ cách nhau hơn một tháng. “Tứ Trụ” Việt Nam nay chỉ còn hai người, chính trường Việt Nam sẽ có những diễn biến thế nào?

Chủ tịch Quốc hội là một vị trí nằm trong “Tứ Trụ”, bên cạnh tổng bí thư, chủ tịch nước và thủ tướng.

Giáo sư Zachary Abuza từ trường National War College, Đại học National Defense (Mỹ), nhận định với BBC rằng chủ tịch Quốc hội là vị trí "vô cùng quan trọng cho tính chính danh của Đảng".

"Tôi nghĩ sẽ rất khó để đất nước vận hành mà không có chủ tịch Quốc hội khi mà luật và các quy định cần được thông qua. Việc không có chủ tịch Quốc hội sẽ gửi một tín hiệu rất xấu đến các nhà đầu tư nước ngoài," ông Abuza nói.


Dựa trên Quy định 214-QĐ/TW 2020 về khung tiêu chuẩn cho các chức danh thì một trong những điều kiện để trở thành chủ tịch Quốc hội là phải tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên.

Còn theo Hiến pháp, chủ tịch Quốc hội phải là đại biểu Quốc hội.

• Đại tướng Tô Lâm: nhân vật trung tâm sau khi ông Vương Đình Huệ mất chức
• Vụ ông Vương Đình Huệ từ chức dưới góc nhìn quốc tế

Hiện những người thỏa mãn các yêu cầu này gồm có ông Nguyễn Phú Trọng, ông Tô Lâm, bà Trương Thị Mai và ông Phạm Minh Chính.
Tuy nhiên, hiện ông Trọng đang là tổng bí thư và nắm giữ vị trí quyền lực nhất.

Còn ông Chính đang làm thủ tướng, một vị trí cũng nằm trong “Tứ Trụ”, nên không có khả năng hai người này sẽ thay thế ông Huệ.
Vì vậy, dựa trên Quy định 214 và Hiến pháp, có thể nói bà Trương Thị Mai và ông Tô Lâm là hai người có khả năng cao cho vị trí chủ tịch Quốc hội.

Cũng có thể Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ áp dụng ngoại lệ, trong trường hợp họ muốn cơ cấu người không đáp ứng được các tiêu chuẩn theo Quy định 214. Khi đó, sẽ có thêm các ứng viên khác, chẳng hạn ủy viên Bộ Chính trị chưa tham gia trọn một nhiệm kỳ.

​

Cơ hội của bà Trương Thị Mai​

Từ Úc, Giáo sư Carl Thayer nói với BBC rằng, nguồn tin của ông, tất nhiên chỉ là tin đồn, cho biết bà Trương Thị Mai sẽ được bổ nhiệm làm chủ tịch Quốc hội.

"Và điều đó an toàn vì bà ấy từng cho biết mình muốn nghỉ hưu (vào năm 2026)," ông Thayer nói. Điều này nghĩa là bà Mai sẽ không tranh đua vị trí tổng bí thư.
Bà Trương Thị Mai sinh năm 1958, quê quán tỉnh Quảng Bình và đi lên từ con đường Đoàn Thanh niên. Bà từng nắm giữ nhiều chức vụ trong hệ thống Đoàn, nổi bật nhất có thể kể tới là vị trí Bí thư Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, giai đoạn 1994-2002.
Từ năm 2007-2016, bà Mai giữ chức Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội.

Giáo sư Abuza cho rằng bà Trương Thị Mai là người phù hợp nhất do bà có kinh nghiệm đa dạng trong nhiều lĩnh vực, nhất là nhờ vào giai đoạn làm ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội mà bà có kinh nghiệm trong Quốc hội.
"Do đó, tôi nghĩ sớm thôi thì chúng ta sẽ thấy bà Mai tiếp quản vị trí chủ tịch Quốc hội. Tuy nhiên, vì có quá nhiều vị trí trống trong đội ngũ lãnh đạo cấp cao, nếu bà Mai kế nhiệm chức chủ tịch Quốc hội, cần có người tiếp quản vị trí Thường trực Ban Bí thư," Giáo sư Abuza nhận định.

• Ông Vương Đình Huệ mất chức: Còn ai ‘trong sạch như tuyết’?29 tháng 4 năm 2024
• Ông Vương Đình Huệ mất chức: Chiến dịch ‘đốt lò’ của ông Nguyễn Phú Trọng thất bại?29 tháng 4 năm 2024
• Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ từ chức: thêm một cơn địa chấn chính trị27 tháng 4 năm 2024

Bà Trương Thị Mai là Ủy viên Bộ Chính trị khóa 12, 13. Năm 2021, bà giữ chức Trưởng Ban Tổ chức Trung ương. Đến năm 2023, bà được Bộ Chính trị phân công giữ chức Thường trực Ban Bí thư khóa 13, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương.

Ở vị trí Trưởng Ban Tổ chức Trung ương, một trong những hoạt động thường xuyên của bà là đi trao quyết định bổ nhiệm nhân sự của Đảng, chẳng hạn bí thư các tỉnh thành hoặc ban ngành do Trung ương Đảng quản lý.

Vai trò của bà Mai tập trung chủ yếu về các công tác trong nội bộ Đảng Cộng sản. Người ta thường thấy bà xuất hiện bên cạnh và tháp tùng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong các chuyến công tác.

Đơn cử, bà Trương Thị Mai nằm trong đoàn tháp tùng ông Trọng trong chuyến thăm cấp nhà nước đến Bắc Kinh vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 năm 2022.
Vào cuối tháng 9 năm 2022, hai tuần trước khi nữ doanh nhân Trương Mỹ Lan bị bắt, bà Trương Thị Mai đã đi cùng ông Nguyễn Phú Trọng vào thăm và làm việc với Thành ủy TP HCM.
Vai trò của bà Trương Thị Mai không được nhiều người bên ngoài Đảng biết tới dù vị trí của bà là một chức vụ cao trong hệ thống Đảng Cộng sản Việt Nam.

Thường trực Ban Bí thư là một vị trí đầy quyền lực, về mặt đảng thì chỉ xếp sau Tổng Bí thư. Một số nhân vật quyền lực từng nắm giữ chức vụ này có thể kể đến là ông Trương Tấn Sang, ông Nguyễn Phú Trọng và ông Đinh Thế Huynh.
Tuy nhiên, hai thường trực Ban Bí thư gần đây là ông Võ Văn Thưởng và bà Trương Thị Mai lại không quá nổi bật, bên cạnh một Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đầy quyền lực.

Bà Mai là nữ thường trực Ban Bí thư đầu tiên trong số 21 người giữ chức danh thường trực Ban Bí thư kể từ năm 1976 tới nay.
Trong bối cảnh Việt Nam cố gắng đảm bảo tỷ lệ nữ trong bộ máy quyền lực, bà Mai được đánh giá là ứng cử viên số 1 cho vị trí chủ tịch Quốc hội.

Vị trí nào cho ông Tô Lâm?​

Dù ông Tô Lâm đủ tiêu chuẩn cho vị trí chủ tịch Quốc hội, giới quan sát cho rằng vị tướng công an ưu tiên chiếc ghế tổng bí thư hơn.
Bởi lẽ, vị trí chủ tịch Quốc hội không có nhiều thực quyền nên những nhân vật vốn đã có sẵn quyền lực như ông Tô Lâm không mặn mà mấy.

Nhà quan sát chính trị Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Quang A nhận xét với BBC:
"Tôi nghĩ đủ tiêu chuẩn nhất để vào ghế chủ tịch Quốc hội là bà Trương Thị Mai. Các ủy viên khác đều có khả năng, nhưng không tính mấy ông quốc phòng và công an.
"Nếu công an, quốc phòng vào thì danh nghĩa là được lên 'Tứ Trụ' nhưng quyền lực thì không bằng bên ngoài," ông Quang A nói.

Sau khi ông Võ Văn Thưởng rồi đến ông Vương Đình Huệ xin thôi chức chỉ cách nhau hơn một tháng, ông Tô Lâm trở thành tâm điểm của chú ý.
Một bài phân tích mới đây của hãng tin Bloomberg cho rằng ông Tô Lâm được đánh giá là ứng cử viên sáng giá kế nhiệm cho vị trí của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, người đang có vấn đề về sức khỏe.

Giáo sư Abuza nói rằng Bộ trưởng Công an Tô Lâm hẳn là người có mong muốn trở thành tổng bí thư kế nhiệm.
"Ông ấy là Bộ trưởng Bộ Công an. Cả đời ông ấy hoạt động trong ngành công an."
"Ông ấy có khả năng mà không đối thủ nào của ông ấy có, đó là quyền lực điều tra khổng lồ của Bộ Công an. Ông ấy có thể đào sâu vào các giao dịch kinh doanh của bất kì ai, có thể nhìn vào cuộc sống cá nhân của họ," GS Abuza nói.

NGUỒN HÌNH ẢNH,VGP
Bộ trưởng Công an, Đại tướng Tô Lâm đang là một trong những ứng viên sáng giá cho cả ghế chủ tịch nước và tổng bí thư

Sinh ra ở Hưng Yên vào năm 1957, cả đời ông Tô Lâm hoạt động trong ngành công an. Sau khi kinh qua các vị trí trong Tổng cục An ninh từ năm 1979 đến 2010, ông Tô Lâm đã trở thành thứ trưởng Bộ Công an Việt Nam vào năm 2010.

Tháng 1/2016, ông Tô Lâm được bầu vào Bộ Chính trị khoá 12 vào ba tháng sau đó, ông nhậm chức Bộ trưởng Bộ Công an Việt Nam.
Tháng 1/2019, ông Tô Lâm được ông Nguyễn Phú Trọng, khi đó là tổng bí thư kiêm chủ tịch nước, thăng quân hàm Đại tướng.
Ông hiện là Ủy viên Bộ Chính trị khóa 13 và là Đại biểu Quốc hội khóa 15.

Hồi năm 2021, ông Tô Lâm từng tham gia bữa tiệc thịt bò dát vàng của đầu bếp Salt Bae tại Anh, sự kiện gây chú ý cả trong nước lẫn quốc tế. Ông Tô Lâm đã vấp phải làn sóng chỉ trích khi dự bữa tiệc đắt đỏ trong bối cảnh đất nước đang chống dịch Covid căng thẳng.
Tuy nhiên, truyền thông nhà nước Việt Nam hoàn toàn im lặng về sự kiện này.
Trong một diễn biến khác, vào năm 2017, ông Tô Lâm từng có chuyến công du tới Slovakia. Bộ Nội vụ nước này sau đó đã quan ngại việc chuyến thăm có thể bị "lợi dụng" cho những mục đích vượt ra ngoài phạm vi hợp tác và hữu nghị song phương.

Vụ việc diễn ra sau khi truyền thông Đức nói rằng Slovakia "có thể đã có dính líu" vào vụ bắt cóc ông Trịnh Xuân Thanh, cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty cổ phần Xây lắp dầu khí Việt Nam, hồi 7/2017 tại Berlin.
Chính phủ Đức khẳng định, sau 11 tháng đến Đức xin tỵ nạn, ông Trịnh Xuân Thanh đã bị bắt cóc tại Berlin vào ngày 23/7/2017 để đưa về Việt Nam.

Ông Tô Lâm chưa từng công khai thừa nhận có liên quan đến vụ việc. Nhà chức trách Việt Nam thì luôn khẳng định rằng ông Trịnh Xuân Thanh đã chủ động về "đầu thú" tại Việt Nam.
Vụ bắt cóc đã gây ra căng thẳng ngoại giao, khi Đức tạm thời đình chỉ quan hệ đối tác chiến lược với quốc gia Đông Nam Á, gọi vụ bắt cóc là “sự vi phạm trắng trợn và chưa từng có” đối với luật pháp Đức và quốc tế.

​

Cuộc đua trước Đại hội Đảng 14​

Tờ New York Times viết rằng việc ông Vương Đình Huệ mất chức “rất có thể sẽ gây thêm nhiều lo lắng cho quan chức ở Việt Nam về một cuộc đấu đá quyền lực ngày càng gay gắt trước cuộc chuyển giao lãnh đạo sắp tới vào năm 2026”.

Tính từ tháng 12/2022, đã có hai chủ tịch nước, hai phó thủ tướng, một trưởng ban Kinh tế Trung ương mất chức. Giờ đây, lại thêm Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ rời ghế.

Tức là đã có 6 lãnh đạo cấp cao, trong đó có 5 ủy viên Bộ Chính trị, mất chức chỉ trong vòng 17 tháng.
Các nhà quan sát mà BBC phỏng vấn đã đặt ra câu hỏi về công tác nhân sự của khóa 13. Cần lưu ý, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng là Trưởng Tiểu ban Nhân sự Đại hội 13 (diễn ra vào đầu năm 2021). Giờ đây, ông tiếp tục là Trưởng Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14 (dự kiến diễn ra đầu năm 2026).

Tại Hội nghị cán bộ toàn quốc diễn ra ngày 23/4/2020, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khi đó kiêm nhiệm vị trí chủ tịch nước đã nhấn mạnh về công tác nhân sự cho Đại hội Đảng 13:

"Đúng người thì nhân dân được nhờ, Cách mạng được nhờ và đất nước phát triển. Còn chọn sai người thì không biết sẽ sao."
Bên cạnh đó, vị tổng bí thư cũng nhấn mạnh phải có "con mắt tinh đời" trong việc giới thiệu, đánh giá, lựa chọn nhân sự.
Dù Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh như thế, nhưng công tác nhân sự khóa 13 do ông dẫn dắt đã "hoàn toàn thất bại", theo các nhà phân tích mà BBC phỏng vấn.
Đánh giá này của các nhà phân tích dựa trên chính thông tin mà người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam chia sẻ.

Chỉ trong vòng hơn một tháng, hai nhân vật trong "Tứ Trụ" đã xin thôi chức

Tại cuộc họp Tiểu ban Nhân sự Đại hội Đảng 14 vào ngày 13/3/2024, Trưởng Tiểu ban Nhân sự, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho biết chỉ tính từ đầu nhiệm kỳ khóa 13 (tới thời điểm phát ngôn), "Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã phải thi hành kỷ luật gần 100 cán bộ cấp cao thuộc diện Trung ương quản lý".

Lúc ông Trọng nói điều đó thì chưa có vụ việc Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ mất chức.
Tính tới cuối tháng 4/2024, đã có 5 ủy viên Bộ Chính trị - những nhân vật quyền lực nhất trong hệ thống nhà nước Đảng trị - bị miễn nhiệm hoặc được Đảng đồng ý cho thôi chức theo nguyện vọng.

Bộ Chính trị khóa 13 từ con số 18 người nay đã tụt xuống còn 13 người. "Tứ Trụ" chỉ còn hai người.
Những người phù hợp theo quy định của Đảng và Hiến pháp để vào "Tứ Trụ" hiện còn quá ít mà tuổi lại cao.
Theo tính toán dựa trên các ủy viên Bộ Chính trị hiện nay, rất nhiều người sẽ quá 65 tuổi vào năm 2026 – thời điểm diễn ra Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 14.

Trong bối cảnh đó, có thông tin là Đảng sẽ sửa quy định để nâng độ tuổi vào Bộ Chính trị lên 70 hoặc 71.
“Tại sao các chỗ trống trong Bộ Chính trị vẫn chưa được lấp đầy? Tại sao ông Trọng đã làm tới ba nhiệm kỳ? Tại sao lại có nhiều thành viên trong Bộ Chính trị sẽ trên 65 tuổi vào năm 2026 đến vậy?"
“Có thể thấy công tác nhân sự rất yếu kém," GS Thayer bình luận.

GS Carl Thayer cho hay, vào tháng 11 năm ngoái, khi đi công tác tại Việt Nam, ông được cho biết Việt Nam sẽ thay đổi Điều lệ Đảng và nâng độ tuổi tham gia Bộ Chính trị lên 70 hoặc 71 tuổi.
“Vậy là sẽ có những người già hơn. Đây là sự quản lý yếu kém. Và đây không phải là cách để một đất nước phát triển,” GS Carl Thayer nói với BBC News Tiếng Việt.
Giáo sư Thayer cũng đặt ra vấn đề trách nhiệm đối với người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam: "Tôi đã làm việc với quân đội từ xưa đến nay. Khi có chuyện tồi tệ như thế, phải khẳng định rằng người chỉ huy phải chịu trách nhiệm."

Còn Giáo sư Abuza nhận định rằng, với những diễn biến nhân sự thượng tầng gần đây, từ giờ cho đến Đại hội 14 sẽ còn nhiều "cạnh tranh và đấu đá nội bộ" nữa.