Don Jong Un
Trai thôn
Giám đốc điều hành trong các ngành kỹ nghệ lớn—từ ngân hàng, xe hơi, bán lẻ đến kỹ thuật—đang công khai báo động cho nhân viên và nhà đầu tư rằng trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay thế nhiều công việc. Các công ty kỹ thuật như Amazon, Palantir, Salesforce và hãng fintech Klarna cho biết họ đã cắt giảm hoặc dự định thu hẹp nhân lực vì áp dụng AI.
Chưa đầy ba năm sau sự bùng nổ của AI tạo sinh (generative AI), khởi đầu bằng ChatGPT của OpenAI, công nghệ này đã nhanh chóng thâm nhập vào các công ty. Các công ty đang sử dụng các tác nhân AI tùy chỉnh để tự động hóa các chức năng hỗ trợ khách hàng, tiếp thị, viết mã (coding) và sáng tạo nội dung.
Nghiên cứu gần đây từ Stanford cho thấy động lực thay đổi này đặc biệt khó khăn cho những người lao động trẻ tuổi, nhất là trong các vai trò viết mã và hỗ trợ khách hàng.
Các con số nói gì?
Hiện tại, các dữ liệu có vẻ mâu thuẫn. Một mặt, các ước tính từ Goldman Sachs cho thấy 6% đến 7% người lao động Hoa Kỳ có thể mất việc do áp dụng AI. Phòng Thí nghiệm Kinh tế Kỹ thuật số Stanford, sử dụng dữ liệu việc làm của ADP, nhận thấy việc tuyển dụng cấp thấp trong các “việc làm phơi bày với AI” đã giảm 13% kể từ khi các mô hình ngôn ngữ lớn phổ biến. Các công việc dễ bị ảnh hưởng nhất hiện nay là phát triển nhu liệu (software), dịch vụ khách hàng và công việc văn thư.Mặt khác, các dữ liệu cấp cao vẫn chưa cho thấy những thay đổi lớn lao. (Cần lưu ý rằng Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ (BLS) đang tạm ngưng hoạt động do chính phủ đóng cửa). Các tường trình thay thế từ Chicago Fed cho thấy thị trường lao động vẫn ổn định. Một nghiên cứu từ Yale gọi sự xáo trộn từ AI là “tối thiểu”. Và NY Fed nhận thấy chỉ 1% các hãng dịch vụ cho biết đã sa thải công nhân vì AI trong sáu tháng qua.
Tuy nhiên, sự tập trung của ảnh hưởng là điều đáng chú ý. Hiệp hội Quản trị Nguồn Nhân lực (SHRM) cho biết trong khi 6% tổng số việc làm tại Hoa Kỳ đã bị tự động hóa 50% hoặc hơn, con số này tăng vọt lên 32% đối với các ngành nghề liên quan đến máy tính và toán học.
“Các nhóm nhỏ gọn hơn”
Các giám đốc điều hành không hề che giấu về những gì sắp xảy ra.Giám đốc điều hành Ford, Jim Farley, đã đưa ra một lời báo động thẳng thắn, nói rằng AI “sẽ thay thế đúng nghĩa một nửa số người lao động văn phòng”. Tương tự, Giám đốc điều hành Walmart, Doug McMillon, nói rằng AI “sẽ thay đổi đúng nghĩa mọi công việc”.
Trong ngành kỹ thuật, Giám đốc điều hành Amazon, Andy Jassy, cho biết lực lượng lao động của công ty ông sẽ thu hẹp vì AI và khuyến khích nhân viên học cách sử dụng các công cụ AI để “hoàn thành nhiều việc hơn với các nhóm nhỏ gọn hơn”. Giám đốc điều hành Salesforce, Marc Benioff, tuyên bố AI đã đảm nhận tới 50% khối lượng công việc của công ty. Ông tiết lộ đã cắt giảm số lượng vai trò hỗ trợ khách hàng từ 9.000 xuống 5.000 “vì tôi cần ít người hơn”.
Hãng fintech Thụy Điển Klarna đã cắt giảm 40% nhân lực khi áp dụng AI. Giám đốc điều hành Shopify, Tobi Lutke, nói với nhân viên rằng họ sẽ phải chứng minh tại sao họ “không thể hoàn thành những gì họ muốn bằng AI” trước khi yêu cầu thêm nhân sự.
Ngành ngân hàng cũng đang hành động. Các nhà quản lý của JPMorgan đã được yêu cầu tránh tuyển dụng thêm người khi hãng triển khai AI. Giám đốc điều hành Goldman Sachs, David Solomon, cho biết ngân hàng đang “xem xét từ đầu đến cuối” cách tổ chức nhân sự và hiệu quả công việc.
Biến đổi, không phải kết thúc
Tự động hóa, tất nhiên, không phải là mới. Trong lịch sử, khi công nghệ thay thế sức lao động của con người, các công việc mới lại xuất hiện và nền kinh tế thích ứng.Một tường trình từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) ước tính rằng sự tấn công của AI và robot có thể thay thế 92 triệu việc làm vào năm 2030, nhưng đồng thời cũng bổ túc 170 triệu vai trò mới. Các lĩnh vực tăng trưởng bao gồm phát triển, nghiên cứu, an toàn và thực thi AI.
Erik Brynjolfsson, giám đốc nhóm nghiên cứu Stanford, lưu ý rằng các công việc thể chất—như phụ tá y tế và công nhân xây dựng—cho đến nay vẫn được che chở khỏi sự gián đoạn của AI.
“Sẽ có nhiều biến động hơn theo cả hai hướng trong những tháng và năm tới,” Brynjolfsson nói. “Chúng ta cần chuẩn bị lực lượng lao động của mình”
