Don Jong Un
Địt xong chạy
Chính phủ Trung Quốc cam kết chấm dứt tình trạng cắt giảm giá bán tràn lan khiến các ngành công nghiệp rơi vào “nội cuốn” — vòng xoáy cạnh tranh cực đoan làm bào mòn lợi nhuận và đe dọa việc làm. Cuộc chiến giá cả từ xe điện, năng lượng mặt trời đến giao đồ ăn đang không chỉ gây áp lực lên doanh nghiệp, mà còn tiềm ẩn nguy cơ kéo dài lạm phát âm, thử thách nỗ lực ổn định nền kinh tế trị giá 19 nghìn tỷ USD.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cam kết chấm dứt tình trạng một số doanh nghiệp liên tục cắt giảm giá bán, vốn bị cơ quan quản lý cho là nguyên nhân thúc đẩy cạnh tranh quá mức và gây hại cho nền kinh tế.
Chiến dịch được gọi là “chống nội cuốn” xuất phát từ tình trạng dư thừa công suất trong các ngành sản xuất của Trung Quốc — hệ quả từ các gói kích thích kinh tế trước đây — cùng với việc doanh nghiệp hạ giá để giải phóng hàng tồn hoặc kích cầu tiêu dùng. Những đợt giảm giá này đã thổi bùng các cuộc chiến về giá trong nhiều lĩnh vực, làm dấy lên lo ngại rằng lạm phát âm có thể trở thành căn bệnh kinh niên, cản trở nỗ lực ổn định nền kinh tế trị giá 19 nghìn tỷ USD của Trung Quốc.
Hội chứng “nội cuốn” là gì?
Thuật ngữ tiếng Trung “neijuan” (nội cuốn) trở thành trào lưu trực tuyến từ năm 2020, ban đầu do giới trẻ dùng để mô tả cuộc đua khốc liệt, tự làm khổ chính mình trong việc chạy theo những tiêu chuẩn thành công truyền thống.Ví dụ, nhiều người đặt câu hỏi: Học hành vất vả để vào được một trường top thì liệu có đáng không, khi phần thưởng là phải làm việc trong môi trường 996 (9h sáng đến 9h tối, 6 ngày/tuần) ở công ty công nghệ? Đó còn chưa kể tình trạng khó xin việc trong bối cảnh thất nghiệp sinh viên tốt nghiệp gia tăng.
Trong tiếng Anh, khái niệm này ít phổ biến hơn. “Involution” xuất phát từ tiếng Latin, nghĩa là “cuộn vào trong” và được nhà nhân học người Mỹ Clifford Geertz sử dụng vào thập niên 1960 khi nghiên cứu nông nghiệp Java, để mô tả tình trạng trì trệ kinh tế – xã hội dù phức tạp và nỗ lực vẫn gia tăng.
Ngày nay, “neijuan” được người Trung Quốc dùng để chỉ sự mệt mỏi, cạnh tranh vô nghĩa và thậm chí tự hủy hoại lẫn nhau trong nhiều lĩnh vực. Điều này phản ánh sự chuyển dịch của Trung Quốc từ tăng trưởng dựa vào bất động sản sang nền sản xuất công nghiệp chiếm một phần ba toàn cầu, nơi nguồn lực liên tục tăng nhưng lợi nhuận không tăng tương ứng — một cuộc đua xuống đáy thực sự.
Tại sao cạnh tranh thái quá lại thành vấn đề?
Trên mạng xã hội, người ta hay đùa rằng: “Ở các nước khác, chính phủ can thiệp để chống độc quyền; còn ở Trung Quốc, chính phủ can thiệp để kiềm chế cạnh tranh.”Vấn đề là mức độ cạnh tranh đã vượt ngưỡng, khiến lợi nhuận không chỉ sụt giảm mà còn đe dọa sự ổn định kinh tế. Bắc Kinh đang đứng trước áp lực xử lý tình trạng dư thừa công suất, cuộc chiến giá cả và cạnh tranh khốc liệt khi chúng ngày càng bào mòn nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Hành vi tiêu dùng cũng đang thay đổi theo hướng tạo thêm sức ép giảm giá, khiến nguy cơ lạm phát âm trở nên dai dẳng — một bài toán khó cho chính sách vĩ mô. Cuộc chiến này mang theo rủi ro cho việc làm và tăng trưởng, trong bối cảnh căng thẳng với Mỹ càng làm sức ép thêm nặng nề.
Ổn định việc làm luôn được Bắc Kinh coi là ưu tiên hàng đầu để giữ vững trật tự xã hội. Thế nhưng, các doanh nghiệp xuất khẩu và thậm chí cả khu vực nhà nước đã bắt đầu cắt giảm nhân sự và lương bổng, trong khi tỷ lệ thất nghiệp thanh niên đã chạm mức 17.8%.
Ngành nào chịu ảnh hưởng nặng nhất?
Cạnh tranh thái quá đã ăn mòn lợi nhuận trong hàng loạt lĩnh vực như xe điện (EV), năng lượng mặt trời, pin lithium, thép, xi măng và giao đồ ăn.Trong ngành xe điện, một cuộc chiến giá dữ dội đã bùng nổ vào năm 2023 giữa hàng chục thương hiệu, bao gồm BYD và Tesla, tại thị trường ô tô lớn nhất thế giới. Tháng 5 vừa qua, cơ quan quản lý đã buộc các hãng phải ngừng các đợt giảm giá liên tục. Theo dữ liệu LSEG, biên lợi nhuận trung bình của 33 hãng xe Trung Quốc niêm yết đã rơi từ 2.7% năm 2019 xuống chỉ còn 0.83% vào năm 2024.
Ngành năng lượng mặt trời cũng bị cuốn vào chiến dịch chống nội cuốn. Công suất dư thừa khổng lồ và chiến tranh giá cả đã đẩy nhiều công ty rơi vào thua lỗ kỷ lục, theo Chủ tịch Trina Solar, ông Gao Jifan. Dù đã có động thái tái cơ cấu để giảm cung, nhưng công suất wafer, cell và module năm 2024 của Trung Quốc được ước tính đủ để đáp ứng nhu cầu toàn cầu đến tận năm 2032.
Lĩnh vực giao đồ ăn cũng không thoát khỏi vòng xoáy. Các tập đoàn công nghệ lớn như Alibaba, JD.com và Meituan đã rót hàng tỷ USD vào các cuộc đua trợ giá nhằm giành thị phần bán lẻ tức thời, với niềm tin rằng dịch vụ giao hàng trong một giờ sẽ là mảnh ghép then chốt cho thương mại điện tử tương lai.
Theo Nomura, chỉ riêng trong quý II, ngành này đã “đốt” hơn 4 tỷ USD tiền mặt, và khoản chi khổng lồ này được dự báo sẽ tiếp tục kéo lợi nhuận ngắn và trung hạn đi xuống.
