Nguồn hình ảnh,BBC/Hyojung Kim
Chụp lại hình ảnh,Bà Lee Jung-soon, 88 tuổi, là một trong những người sống sót sau vụ ném bom hạt nhân, hiện đang sống tại Hapcheon, Hàn Quốc
- Tác giả,Hyojung Kim
- Vai trò,BBC Tiếng Hàn ở Hapcheon
- 5 tháng 8 2025
Người phụ nữ nay đã 88 tuổi vẫy tay như thể muốn xua tan ký ức ấy.
"Cha tôi sắp sửa đi làm thì bất ngờ chạy về nhà và bảo cả gia đình phải sơ tán ngay lập tức," bà nhớ lại. "Người ta nói rằng đường phố đầy xác chết – nhưng tôi đã quá sốc, tôi chỉ nhớ mình đã khóc. Tôi chỉ khóc, cứ thế khóc mãi."
Bà Lee kể rằng thi thể các nạn nhân "bị tan chảy đến mức chỉ còn lại đôi mắt", sau khi vụ nổ với sức công phá tương đương 15.000 tấn thuốc nổ TNT quét qua thành phố 420.000 dân. Những gì còn lại sau vụ nổ là những thi thể bị biến dạng đến mức không thể nhận diện.
"Bom nguyên tử… đúng là một loại vũ khí khủng khiếp đến đáng sợ."
Đã 80 năm kể từ khi Hoa Kỳ thả quả bom nguyên tử đầu tiên trong lịch sử – "Little Boy" – xuống trung tâm thành phố Hiroshima, ngay lập tức cướp đi sinh mạng của khoảng 70.000 người.
Hàng chục ngàn người khác đã thiệt mạng trong những tháng tiếp theo vì phơi nhiễm phóng xạ, bỏng nặng và mất nước.
Cuộc tàn phá khủng khiếp do các vụ ném bom ở Hiroshima và Nagasaki gây ra – vốn góp phần chấm dứt Thế chiến thứ hai cũng như chế độ cai trị của đế quốc Nhật Bản tại nhiều khu vực rộng lớn ở châu Á – đã được ghi chép đầy đủ trong tám thập kỷ qua.
Tuy nhiên, một sự thật ít được nhắc đến là khoảng 20% nạn nhân thiệt mạng trong vụ ném bom là người Triều Tiên.
Khi đó, Triều Tiên đã bị Nhật Bản đô hộ được 35 năm. Ước tính khoảng 140.000 người Triều Tiên đang sinh sống tại Hiroshima vào thời điểm thả bom – nhiều người trong số họ bị cưỡng bức di dời hoặc buộc phải lao động dưới ách cai trị của thực dân.
Những người sống sót sau vụ ném bom, cùng với con cháu của họ, tiếp tục sống dưới cái bóng dai dẳng của ngày định mệnh ấy – mang theo di chứng về thể chất, nỗi đau tinh thần, và một cuộc đấu tranh kéo dài nhiều thập kỷ để đòi lại công lý vẫn chưa được giải quyết.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Hapcheon được mệnh danh là "Hiroshima của Triều Tiên" do số lượng lớn người sống sót sau vụ ném bom từng định cư tại đây sau chiến tranh
"Không ai chịu trách nhiệm cả," ông Shim Jin-tae, 83 tuổi, một người sống sót sau vụ ném bom nguyên tử nói.
"Quốc gia đã thả bom không chịu trách nhiệm. Quốc gia đã thất bại trong việc bảo vệ chúng tôi cũng không. Mỹ chưa từng xin lỗi. Nhật Bản thì giả vờ không biết. Hàn Quốc cũng chẳng khá hơn. Họ chỉ đổ lỗi – và chúng tôi bị bỏ rơi."
Hiện tại, ông Shim đang sống tại Hapcheon, Hàn Quốc – một quận nhỏ được mệnh danh là "Hiroshima của Hàn Quốc", nơi sinh sống của hàng chục người sống sót như ông và bà Lee Jung-soon.
Đối với bà Lee, ký ức kinh hoàng từ ngày hôm đó vẫn còn hằn sâu như một căn bệnh. Hiện bà đang sống chung với ung thư da, bệnh Parkinson và đau thắt ngực – một chứng bệnh do lưu lượng máu đến tim bị hạn chế.
Tuy nhiên, nỗi đau không dừng lại ở bà. Con trai bà, ông Ho-chang Lee – người luôn đồng hành và chăm sóc bà – hiện đang chạy thận nhân tạo và chờ được ghép thận, sau khi được chẩn đoán suy thận.
"Tôi tin rằng nguyên nhân là do phơi nhiễm phóng xạ, nhưng làm sao có thể chứng minh được điều đó?" ông Ho-chang nói. "Rất khó để xác minh bằng phương pháp khoa học – phải làm xét nghiệm gen, mà điều đó thì tốn kém và mệt mỏi."
Bộ Y tế và Phúc lợi Hàn Quốc (MOHW) nói với BBC rằng họ đã thu thập dữ liệu di truyền từ năm 2020 đến 2024 và sẽ tiếp tục nghiên cứu cho đến năm 2029. Bộ cho biết sẽ "xem xét mở rộng định nghĩa về nạn nhân" sang thế hệ thứ hai và thứ ba của những người sống sót chỉ "nếu kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thống kê đáng kể".
Số người Triều Tiên bị ảnh hưởng
Trong số khoảng 140.000 người Triều Tiên sinh sống tại Hiroshima vào thời điểm xảy ra vụ ném bom nguyên tử, nhiều người có nguồn gốc từ Hapcheon.Nằm giữa những dãy núi và chỉ có ít đất canh tác, Hapcheon là một nơi khó khăn để sinh sống. Cây trồng bị quân đội Nhật chiếm đoạt, hạn hán tàn phá đất đai, và hàng ngàn người đã rời bỏ vùng quê này để sang Nhật Bản trong thời chiến.
Một số người bị ép nhập ngũ; những người khác bị lời hứa "ở đó bạn sẽ được ăn ba bữa một ngày và cho con cái đi học" dụ dỗ.
Tuy nhiên, tại Nhật Bản, người Triều Tiên bị coi là công dân hạng hai – thường bị phân công làm những công việc nặng nhọc, bẩn thỉu và nguy hiểm nhất. Ông Shim kể rằng cha ông làm việc trong một nhà máy sản xuất đạn dược với tư cách là lao động cưỡng bức, còn mẹ ông thì đóng đinh vào các thùng gỗ đựng đạn.
Sau vụ ném bom, sự phân công lao động ấy khiến nhiều người Triều Tiên ở Hiroshima bị đẩy vào các công việc nguy hiểm đến tính mạng.
Nguồn hình ảnh,BBC/Hyojung Kim
Chụp lại hình ảnh,Với ông Shim Jin-tae, điều quan trọng không chỉ là được bồi thường – mà là được công nhận
"Người lao động Triều Tiên đã phải thu dọn thi thể," ông Shim – giám đốc chi nhánh Hapcheon của Hiệp hội Nạn nhân Bom Nguyên tử Hàn Quốc – nói với BBC Tiếng Hàn.
"Lúc đầu, họ còn dùng cáng để khiêng, nhưng vì thi thể quá nhiều. Cuối cùng, họ phải dùng xẻng hốt rác để gom xác và thiêu hủy ngay tại sân trường."
"Phần lớn công việc đó là do người Triều Tiên thực hiện. Gần như toàn bộ hoạt động dọn dẹp và sản xuất đạn dược sau chiến tranh đều do chúng tôi đảm nhiệm."
Theo một nghiên cứu của Quỹ Phúc lợi Gyeonggi, một số người sống sót cho biết họ đã bị buộc phải dọn dẹp đống đổ nát và thu gom thi thể. Trong khi người Nhật có thể di tản đến nhà người thân, nhiều người Triều Tiên – không có bất kỳ mối liên hệ địa phương nào – buộc phải ở lại thành phố, tiếp xúc với phóng xạ và bị hạn chế tiếp cận các dịch vụ y tế.
Sự kết hợp của những yếu tố này – thiếu điều trị y tế, phải làm các công việc nguy hiểm và bị phân biệt đối xử về mặt cấu trúc – đã góp phần khiến tỷ lệ tử vong trong cộng đồng người Triều Tiên tăng cao một cách không tương xứng.
Theo Hiệp hội Nạn nhân Bom Nguyên tử Hàn Quốc, tỷ lệ tử vong ở người Triều Tiên là 57,1%, so với tỷ lệ tử vong chung là khoảng 33,7%.
Ước tính khoảng 70.000 người Triều Tiên đã bị ảnh hưởng do vụ ném bom nguyên tử. Đến cuối năm 1945, khoảng 40.000 người trong số họ đã thiệt mạng.
Những người bị ruồng bỏ ở quê nhà
Sau các vụ ném bom dẫn đến sự đầu hàng của Nhật Bản và Triều Tiên được giải phóng sau đó, khoảng 23.000 người Triều Tiên sống sót đã về quê.Nhưng họ không được chào đón. Bị gán mác là dị dạng hoặc nguyền rủa, họ phải đối mặt với sự kỳ thị ngay cả trên chính quê hương của mình.
"Hapcheon từng có một trại phong," ông Shim giải thích. "Và vì hình ảnh đó, nhiều người cho rằng những người sống sót sau vụ đánh bom cũng mắc bệnh ngoài da."
Ông cho biết sự kỳ thị ấy khiến nhiều người sống sót chọn cách im lặng về hoàn cảnh của mình, bởi với họ, "sống sót quan trọng hơn cả lòng tự trọng".
Bà Lee nói rằng bà đã "tận mắt" chứng kiến điều đó .
"Những người bị bỏng nặng hoặc quá nghèo khổ thường bị đối xử rất tệ," bà nhớ lại. "Ở làng tôi, có người bị sẹo kín lưng và mặt đến mức chỉ còn thấy đôi mắt. Họ bị từ chối kết hôn, bị mọi người xa lánh."
Kỳ thị đi cùng với đói nghèo và khó khăn. Rồi là những căn bệnh không rõ nguyên nhân: bệnh ngoài da, bệnh tim, suy thận, ung thư. Triệu chứng xuất hiện khắp nơi – nhưng không ai có thể lý giải được.
Theo thời gian, nỗi đau lan sang thế hệ thứ hai và thứ ba.
Nguồn hình ảnh,BBC/Hyojung Kim
Chụp lại hình ảnh,Han Jeong-sun, một nạn nhân thuộc thế hệ thứ hai, không thể đi lại nếu không phải lê mình, và đã từng phải đối mặt với sự kỳ thị ngay từ chính gia đình mình
Bà Han Jeong-sun, con của một người sống sót, bị hoại tử xương vô mạch ở hông và không thể tự đi lại. Con trai đầu lòng của bà sinh ra đã bị bại não.
"Con trai tôi chưa từng bước đi dù chỉ một lần trong đời," bà kể.
"Và bố mẹ chồng tôi đối xử với tôi rất tàn nhẫn. Họ nói: 'Mày sinh ra một đứa con tật nguyền, giờ mày cũng tật nguyền luôn – mày đến đây để hủy hoại gia đình này à?'"
"Thời gian đó thực sự là địa ngục."
Suốt nhiều thập kỷ, ngay cả chính phủ Hàn Quốc cũng không chủ động quan tâm đến các nạn nhân bom nguyên tử của mình. Cuộc chiến tranh Triều Tiên và những khó khăn kinh tế trong nước được coi là ưu tiên cao hơn.
Phải đến năm 2019 – hơn 70 năm sau vụ đánh bom – Bộ Y tế và Phúc lợi Hàn Quốc mới công bố báo cáo điều tra thực tế đầu tiên. Cuộc khảo sát này chủ yếu dựa vào bảng câu hỏi. Trả lời BBC, bộ cho biết trước đó "không có cơ sở pháp lý nào để tiến hành tài trợ hay điều tra chính thức".
Tuy nhiên, hai nghiên cứu độc lập đã chỉ ra rằng thế hệ thứ hai của các nạn nhân có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Một nghiên cứu từ năm 2005 cho thấy họ dễ bị trầm cảm, bệnh tim và thiếu máu hơn nhiều so với dân số nói chung.
Một nghiên cứu khác vào năm 2013 phát hiện tỷ lệ đăng ký khuyết tật trong nhóm này gần gấp đôi mức trung bình toàn quốc.
Trong bối cảnh đó, bà Han cảm thấy khó chấp nhận việc chính phủ liên tục yêu cầu "bằng chứng" để công nhận bà và con trai là nạn nhân của Hiroshima.
"Căn bệnh của tôi là bằng chứng. Khuyết tật của con trai tôi là bằng chứng. Nỗi đau này đã truyền qua nhiều thế hệ – và nó hiển hiện ngay trước mắt," bà nói.
"Nhưng họ vẫn không chịu công nhận. Vậy chúng tôi phải làm gì – cứ thế chết đi mà chẳng ai biết đến sao?"
Hòa bình mà không có lời xin lỗi
Mãi đến ngày 12/7 vừa qua, các quan chức Hiroshima mới lần đầu đến thăm Hapcheon để đặt hoa tưởng niệm. Dù trước đó từng có cựu Thủ tướng Yukio Hatoyama và một số cá nhân khác tới đây, đây là lần đầu tiên các quan chức đương nhiệm Nhật Bản thực hiện một chuyến thăm chính thức."Giờ đây, vào năm 2025, Nhật Bản nói rất nhiều về hòa bình. Nhưng hòa bình mà không có lời xin lỗi thì vô nghĩa," bà Junko Ichiba – một nhà hoạt động hòa bình lâu năm, người đã dành cả đời vận động cho các nạn nhân Triều Tiên của vụ ném bom – chia sẻ với BBC.
Bà chỉ ra rằng không có quan chức nào đề cập tới hay đưa ra lời xin lỗi về cách Nhật Bản đối xử với người Triều Tiên trong thời kỳ thuộc địa và Thế chiến thứ hai.
Nguồn hình ảnh,BBC/Hyojung Kim
Chụp lại hình ảnh,Tại một đài tưởng niệm ở Hapcheon, có 1.160 bài vị bằng gỗ – mỗi bài ghi tên một người Triều Tiên thiệt mạng vì bom nguyên tử
Dù một số cựu lãnh đạo Nhật Bản từng bày tỏ sự tiếc nuối hoặc ăn năn, nhiều người Hàn Quốc cho rằng những tuyên bố này không đủ nếu thiếu sự thừa nhận chính thức.
Bà Ichiba cũng nhấn mạnh rằng sách giáo khoa tại Nhật vẫn né tránh đề cập đến quá khứ thực dân của đất nước – cũng như những nạn nhân của bom nguyên tử. Theo bà, "sự vô hình này chỉ càng làm bất công sâu sắc thêm."
Những điều đó góp phần nuôi dưỡng quan điểm rằng Nhật Bản vẫn chưa thực sự đối diện với di sản thuộc địa của mình.
"Những vấn đề này cần được giải quyết khi những người sống sót vẫn còn sống," ông Heo Jeong-gu, giám đốc bộ phận hỗ trợ của Hội Chữ thập đỏ Hàn Quốc, nói.
"Vì thế hệ thứ hai, thứ ba – chúng ta phải thu thập lời khai và bằng chứng trước khi quá muộn."
Với những người như ông Shim, điều quan trọng không chỉ là bồi thường vật chất, mà là được thừa nhận.
"Ký ức còn quan trọng hơn sự đền bù," ông nói. "Cơ thể chúng ta ghi nhớ những gì mình đã trải qua. Nếu chúng ta quên, điều đó có thể lặp lại. Và đến một lúc nào đó, sẽ không còn ai để kể lại câu chuyện nữa."
