Don Jong Un
Xamer mới lớn
Ngân hàng Trung ương Nhật Bản có thể buộc phải duy trì lãi suất thấp lâu hơn khi các đảng đối lập ủng hộ chính sách tiền tệ nới lỏng và cắt giảm thuế tiêu thụ đang gia tăng ảnh hưởng trước thềm bầu cử thượng viện ngày 20/7. Diễn biến chính trị phức tạp có nguy cơ làm gián đoạn nỗ lực bình thường hóa chính sách tiền tệ của BoJ, trong bối cảnh nợ công gia tăng và thị trường lo ngại về sự bền vững tài khóa.
Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) có thể sẽ đối mặt với áp lực chính trị ngày càng tăng để giữ lãi suất ở mức thấp lâu hơn mong muốn, khi các đảng đối lập – ủng hộ cắt giảm thuế và duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng – được dự báo sẽ gia tăng ảnh hưởng sau cuộc bầu cử thượng viện vào ngày 20 tháng 7.
Cuộc bầu cử này được cho là có thể khiến liên minh cầm quyền của Thủ tướng Shigeru Ishiba mất thế đa số tại thượng viện, buộc chính phủ phải tìm kiếm sự hậu thuẫn từ các đảng nhỏ hơn – những lực lượng ủng hộ mạnh mẽ chính sách tài khóa mở rộng và chính sách tiền tệ siêu nới lỏng.
Hiện tại, liên minh của ông Ishiba đã là thiểu số tại hạ viện – cơ quan lập pháp quyền lực hơn – do đó, một thế bế tắc ở cả hai viện có thể trao cho các đảng đối lập ảnh hưởng lớn hơn nhiều trong việc định hình chính sách quốc gia.
Thủ tướng Ishiba vốn ủng hộ kế hoạch của BoJ trong việc từ từ nâng lãi suất từ mức gần bằng 0, trong bối cảnh lạm phát đang duy trì trên mức mục tiêu tại nền kinh tế lớn thứ tư thế giới. Đồng thời, ông cũng đặt mục tiêu kiểm soát gánh nặng nợ công – hiện là lớn nhất trong nhóm các nền kinh tế công nghiệp hóa.
Tuy nhiên, nếu các đảng đối lập giành thêm ghế trong thượng viện và thúc đẩy kế hoạch giữ lãi suất thấp cũng như cắt giảm thuế tiêu thụ, điều đó có thể khiến lợi suất trái phiếu tăng vọt và làm phức tạp nỗ lực bình thường hóa chính sách tiền tệ của BoJ, theo nhận định của một số nhà phân tích.
BoJ hiện chưa bình luận về những tác động tiềm tàng từ cuộc bầu cử đối với định hướng chính sách tiền tệ của mình.
Daiju Aoki – chuyên gia kinh tế trưởng tại UBS SuMi Trust Wealth Management – cho biết: “Có khoảng 50% khả năng liên minh cầm quyền sẽ mất đa số tại thượng viện, điều này sẽ làm dấy lên tranh luận về việc cắt giảm thuế tiêu thụ.” Ông cảnh báo rằng nếu điều này xảy ra, lãi suất dài hạn có thể tăng do các lo ngại về tài chính công của Nhật Bản.
Nợ công có thể gia tăng
Sohei Kamiya – lãnh đạo một đảng cánh hữu mới nổi – đã chỉ trích BoJ vì đã chậm lại trong hoạt động mua trái phiếu chính phủ, trong khi nền kinh tế vẫn đang trong trạng thái mong manh.“Bộ Tài chính và BoJ nên phối hợp để có hành động quyết liệt hơn trong vài năm tới nhằm thúc đẩy cầu nội địa,” Kamiya phát biểu trong một buổi họp báo gần đây.
Một số nhóm đối lập khác cũng bày tỏ mong muốn BOJ trì hoãn các đợt nâng lãi suất tiếp theo, với mục tiêu giữ chi phí vay mượn của chính phủ ở mức thấp và tránh làm trầm trọng thêm gánh nặng lãi vay.
Yuichiro Tamaki – lãnh đạo Đảng Dân chủ vì Nhân dân, một đối tác tiềm năng của liên minh Ishiba – kêu gọi BoJ tiếp tục nới lỏng chính sách để tránh đồng yen tăng giá, điều có thể gây thiệt hại cho nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu của Nhật Bản.
Ngay cả khi giữ được đa số, ông Ishiba cũng có thể sẽ phải điều chỉnh lập trường tài khóa cứng rắn hiện tại và gia tăng chi tiêu công nhằm giảm bớt tác động từ chi phí sinh hoạt cao và các rủi ro từ cuộc chiến thuế quan của Mỹ.
“Khả năng cao chính phủ sẽ thông qua một ngân sách bổ sung với quy mô khoảng 5,000 đến 10,000 tỷ yên (35 đến 70 tỷ USD), điều này sẽ đẩy lợi suất trái phiếu tăng thêm,” Makoto Sakurai – cựu thành viên hội đồng chính sách BoJ – cho biết, đồng thời dự báo rằng BoJ sẽ chưa tăng lãi suất ít nhất cho đến tháng 3 năm sau.
Hiện tại, nợ công của Nhật Bản tương đương khoảng 250% GDP – cao hơn nhiều so với mức 165% của Hy Lạp. Chính phủ Nhật chi khoảng 1/4 ngân sách để thanh toán nợ, với tổng số tiền lên tới 1,164 nghìn tỷ yên (khoảng 7.9 nghìn tỷ USD). Chi phí tài chính này dự kiến sẽ còn tăng lên trong thời gian tới, khi BoJ dần thoát khỏi kỷ nguyên lãi suất bằng 0.
Dù lạm phát hiện đã vượt mục tiêu 2% của BoJ trong ba năm liên tiếp, qua đó giúp tăng nguồn thu thuế danh nghĩa, nhưng bất kỳ động thái cắt giảm thuế tiêu thụ nào – vốn từng bị Thủ tướng Ishiba bác bỏ – cũng sẽ làm trầm trọng thêm thâm hụt ngân sách.
Trước đây là một ý tưởng không mấy phổ biến, việc cắt giảm thuế tiêu thụ 10% hiện đã trở thành một trong những đề xuất kinh tế được công chúng ủng hộ nhiều nhất. Theo một cuộc khảo sát của báo Asahi, 68% người dân cho rằng đây là biện pháp tốt nhất để giảm bớt áp lực từ chi phí sinh hoạt leo thang, trong khi chỉ 18% ủng hộ việc phát tiền mặt.
Nếu chủ đề này trở thành tâm điểm tranh luận sau cuộc bầu cử, điều này có thể khiến Thủ tướng Ishiba buộc phải giải tán hạ viện và kêu gọi một cuộc tổng tuyển cử sớm – kịch bản có thể kéo dài thời kỳ bất ổn chính trị.
Trong trường hợp ông Ishiba từ chức, cuộc đua giành vị trí lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP) có thể thu hút sự chú ý trở lại đối với những nhân vật như Sanae Takaichi – người từng thất bại sít sao trước Ishiba trong cuộc đua năm ngoái và là một tiếng nói ủng hộ mạnh mẽ chính sách nới lỏng tiền tệ. Bà từng tuyên bố rằng việc BoJ tăng lãi suất là một hành động “ngu ngốc”.
Tất cả những diễn biến này đang cho thấy một điều rõ ràng: Kế hoạch tăng lãi suất của BoJ – vốn đã bị tạm dừng vì bất ổn thuế quan từ Mỹ – có thể tiếp tục bị trì hoãn.
“Chúng ta có thể phải chuẩn bị cho một giai đoạn kéo dài của bất ổn chính trị và biến động trên thị trường,” Naomi Muguruma – chiến lược gia trái phiếu trưởng tại Mitsubishi UFJ Morgan Stanley Securities – nhận định. “Điều đó chỉ càng khiến BoJ có thêm lý do để đứng ngoài và chờ mọi thứ lắng xuống.
