Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Căng thẳng giữa Mỹ và Venezuela thời gian qua làm dấy lên khả năng quân đội Mỹ có thể phải đối mặt với chính những chiếc tiêm kích F-16 do Mỹ sản xuất nhưng hiện nằm trong biên chế không quân Venezuela.
Chiến đấu cơ F-16 trong biên chế không quân Venezuela. Ảnh: AFP.
Hôm 4/9, hai chiếc F-16 của không quân Venezuela đã áp sát khu trục hạm USS Jason Dunham của Mỹ ở vùng biển Caribe. Theo Bộ Quốc phòng Mỹ, cả tàu chiến và các tiêm kích này đều nằm trong phạm vi tấn công của nhau. Sự việc xảy ra chỉ hai ngày sau khi hải quân Mỹ đánh chìm một tàu nghi chở ma túy từ Venezuela, khiến 11 người thiệt mạng.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã điều 10 tiêm kích tàng hình F-35 đến vùng lãnh thổ Puerto Rico gần Venezuela. Ông Trump cảnh báo nếu chiến đấu cơ Venezuela còn tiếp cận tàu Mỹ và “gây nguy hiểm”, chúng sẽ bị bắn hạ. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh Washington không đặt mục tiêu thay đổi chế độ tại Caracas.Venezuela sở hữu chiến đấu cơ F-16 vào những năm 1980, khi nước này vẫn duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Mỹ. Washington đã cung cấp cho Caracas 16 chiếc F-16A và 8 chiếc F-16B hai chỗ ngồi. Tất cả các máy bay đều được hoàn thiện theo tiêu chuẩn Block 15. Tính đến năm 2024, ước tính chỉ còn 3 chiếc F-16A và 1 chiếc F-16B của Venezuela còn hoạt động. Block là từ chỉ mức độ nâng cấp của dòng chiến đấu cơ F-16. Những chiếc F-16 nâng cấp mới nhất của Mỹ đạt chuẩn Block 72.
Giới phân tích nhận định kịch bản tiêm kích F-35 Mỹ đối đầu F-16 Venezuela tuy khó xảy ra nhưng không thể loại trừ trong bối cảnh căng thẳng hiện tại.
Tiền lệ từ Trung Đông
Theo tạp chí Forbes, việc các chiến đấu cơ do Mỹ sản xuất đối đầu nhau không phải hiếm. Sau Cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979, Tehran thừa hưởng một lực lượng không quân hùng hậu với các tiêm kích F-4, F-5 và đặc biệt là F-14 Tomcat có nguồn gốc từ Mỹ.
Ngày 5/6/1984, trong bối cảnh chiến tranh Iran - Iraq, không quân Ả Rập saudi đã dùng tiêm kích F-15 bắn hạ một chiếc F-4 của Iran với cáo buộc xâm nhập không phận. Ngay sau đó, hàng chục chiến đấu cơ hai bên – tất cả đều do Mỹ sản xuất – lao lên bầu trời, tạo nên thế đối đầu căng thẳng. May mắn là không xảy ra trận không chiến quy mô lớn.
Hình ảnh chiến đấu cơ F-16 của Venezuela được trang bị tên lửa. Ảnh: The War Zone.
3 năm sau, ngày 8/8/1987, một chiếc F-14 của hải quân Mỹ đã phóng tên lửa vào máy bay F-4 Iran đang áp sát phi cơ trinh sát P-3 Orion. Đòn đánh này không hạ được chiếc F-4 nhưng buộc nó phải rút lui.
Đến năm 2013, không quân Mỹ tiếp tục chạm trán Iran. Một tiêm kích tàng hình F-22 đã bay áp sát chiếc F-4 Iran khi nó định đánh chặn máy bay không người lái MQ-1 của Mỹ trên Vịnh Ba Tư. F-22 thậm chí còn lượn ngay dưới bụng F-4 để “kiểm tra vũ khí”, rồi phát tín hiệu buộc máy bay Iran rời đi.
Nguy cơ tại Syria và Địa Trung Hải
Gần đây hơn, tháng 5/2025, các tiêm kích F-16 Thổ Nhĩ Kỳ đã phát tín hiệu cảnh báo đến máy bay Israel – được cho là F-35 hoặc F-15 – khi chúng đang tiến hành không kích ở Syria. Các nhà quan sát cho rằng nguy cơ Thổ Nhĩ Kỳ và Israel chạm trán trên không là có thật, đặc biệt khi cả hai đều khai thác các dòng tiêm kích Mỹ và cùng sở hữu những phi đội F-16 có quy mô lớn nhất thế giới.
Trước đó, năm 2006, một chiếc F-16 của Hy Lạp từng đụng độ với F-16 Thổ Nhĩ Kỳ trên biển Aegea nhưng may mắn là không dẫn đến không chiến.
Tương lai khó đoán
Nhìn lại nhiều sự kiện, từ Trung Đông đến Địa Trung Hải, việc máy bay Mỹ sản xuất đối đầu và bắn hạ lẫn nhau không còn là điều quá mới. Các tiền lệ này được giới phân tích coi là lời nhắc nhở: nếu căng thẳng ở vùng Caribe leo thang, kịch bản tương tự hoàn toàn có thể tái diễn, lần này là giữa Mỹ và Venezuela, Forbes kết luận.
