Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là người trực tiếp giám sát chiến dịch
- Tác giả,Laura Gozzi & BBC Verify
- Vai trò,BBC News
- một giờ trước
Vào ngày 1/6, hơn 100 thiết bị bay không người lái (drone) của Ukraine đã tấn công các căn cứ không quân nằm sâu trong lãnh thổ Nga, nhắm vào các máy bay ném bom tầm xa có khả năng mang vũ khí hạt nhân.
Quy mô của chiến dịch, có mật danh là "Mạng Nhện", đã lộ rõ gần như ngay khi bắt đầu, khi có thông tin về những vụ nổ xảy ra ở các khu vực trải dài nhiều múi giờ của Nga – từ cực bắc Murmansk trên Vòng Bắc Cực, cho đến vùng Amur ở phía đông, cách Ukraine hơn 8.000km.
Bộ Quốc phòng Nga xác nhận các cuộc tấn công đã xảy ra tại năm khu vực – Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan và Amur – nhưng tuyên bố chỉ có các máy bay ở Murmansk và Irkutsk bị hư hại, và đã đẩy lùi thành công các đợt tấn công ở những địa điểm khác.
Trong các bức ảnh được công bố ngay sau vụ tấn công, ông Vasyl Maliuk – người đứng đầu Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) – đang xem bản đồ vệ tinh của các sân bay quân sự.
Có thể thấy rõ những căn cứ ở những khu vực Nga nhắc tới nói trên.
Chiến dịch
Ông Maliuk cho biết các drone đã được tuồn vào Nga bên trong những cabin gỗ gắn trên thùng xe tải và được che lại bằng phần mái tách rời và có thể điều khiển từ xa.Sau đó, những xe tải này dường như đã di chuyển tới gần những căn cứ không quân, trong khi tài xế có vẻ không biết gì về loại hàng hóa họ đang chở.
Rồi từ đó, các drone được phóng lên và lao vào các mục tiêu.
Các đoạn video lan truyền trên mạng quay cảnh các drone bay ra từ nóc của một trong các xe tải tham gia chiến dịch.
Một tài xế xe tải trả lời phỏng vấn của hãng thông tấn nhà nước Nga Ria Novosti cho biết anh ta và những tài xế khác đã cố gắng dùng đá để ném rụng những drone bay ra từ một chiếc xe tải.
"Chúng ở phía sau xe tải và chúng tôi đã ném đá để ngăn chúng bay lên, để [tìm cách] giữ chúng lại," tài xế này nói.
Theo các nguồn tin chưa được kiểm chứng từ kênh Telegram Nga tên là Baza – vốn nổi tiếng vì có liên hệ với các cơ quan an ninh Nga – các tài xế lái xe tải này đều kể những câu chuyện tương tự: được một số doanh nhân thuê chở cabin gỗ đến các địa điểm khác nhau trên khắp nước Nga.
Một số người nói rằng họ còn nhận được thêm chỉ dẫn qua điện thoại về vị trí đậu xe; khi làm theo, họ vô cùng sửng sốt khi thấy drone bay ra từ xe tải.
Trong một bài đăng mang tính ăn mừng trên mạng xã hội tối 1/6, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky – người trực tiếp giám sát chiến dịch – cho biết 117 chiếc drone đã được sử dụng trong cuộc tấn công táo bạo này, vốn mất "1 năm, 6 tháng và 9 ngày" để chuẩn bị.
Ngoài ra, ông cũng cho biết SBU đã thiết lập trung tâm điều hành chiến dịch ngay cạnh một văn phòng khu vực của Cơ quan Tình báo Liên bang Nga (FSB).
Nga cho biết đã bắt giữ một số người có liên quan đến vụ tấn công, mặc dù ông Zelensky tuyên bố những người hỗ trợ xúc tiến chiến dịch "đã được đưa ra khỏi lãnh thổ Nga... hiện đang an toàn".
Trong một bài đăng trên Telegram hiện đã bị xóa, chính quyền địa phương thành phố Ust-Kut thuộc vùng Irkutsk cho biết họ đang truy tìm một người đàn ông 37 tuổi, sinh ra ở Ukraine, bị tình nghi có liên quan đến vụ tấn công bằng drone vào sân bay quân sự Belaya.
Drone
Những hình ảnh do SBU công bố cho thấy hàng chục chiếc drone nhỏ màu đen được xếp gọn gàng trong các cabin gỗ bên trong một nhà kho, mà các blogger quân sự Nga đã xác định tọa độ nằm tại vùng Chelyabinsk.Tiến sĩ Steve Wright, một chuyên gia về drone tại Anh, nói với BBC rằng những chiếc drone được dùng để tấn công máy bay Nga là loại quadcopter (bốn cánh quạt) đơn giản nhưng mang theo khối lượng thuốc nổ tương đối lớn.
Ông nói thêm rằng điều khiến cuộc tấn công này "thật sự phi thường" chính là khả năng tuồn drone vào Nga và sau đó phóng và điều khiển chúng từ xa – điều mà ông kết luận là đã được thực hiện thông qua kết nối vệ tinh hoặc internet.
Tổng thống Zelensky cho biết mỗi chiếc drone trong số 117 chiếc được phóng đi đều có một phi công điều khiển riêng.
Nguồn hình ảnh,SBU
Chụp lại hình ảnh,Theo SBU, drone được cất giấu cẩn thận trong các cabin gỗ giấu bên trong xe tải
Tiến sĩ Wright cũng cho rằng rất có thể các drone đã bay bằng tín hiệu GPS, nhưng cũng có thể đã vượt qua được các biện pháp gây nhiễu cục bộ của Nga nhờ được điều khiển thủ công từ xa.
Kyiv không công bố chi tiết về nguồn gốc của các drone, nhưng kể từ khi chiến tranh bắt đầu, Ukraine đã trở nên cực kỳ thành thạo trong việc sản xuất loại thiết bị này – và có khả năng số drone dùng trong chiến dịch lần này được sản xuất nội địa.
Mục tiêu
"Nga đã phải gánh chịu tổn thất rất rõ rệt và hoàn toàn xứng đáng," ông Zelensky nói trong một thông điệp video hằng đêm.Theo thông tin từ phía Ukraine, 41 máy bay ném bom chiến lược đã bị đánh trúng và "ít nhất" 13 chiếc bị phá hủy. Moscow chưa xác nhận bất kỳ tổn thất máy bay nào, ngoài việc thừa nhận một số chiếc đã bị hư hại.
Các video đã được BBC xác minh cho thấy nhiều máy bay bị hư hại tại căn cứ không quân Olenegorsk ở Murmansk và căn cứ Belaya ở Irkutsk.
Các máy bay ném bom chiến lược bị tấn công được cho là có Tu-95, Tu-22, Tu-160 và có thể là những dòng khác nữa.
Việc sửa chữa những mẫu máy bay này là vô cùng khó khăn, và do chúng đã không còn được sản xuất, việc thay thế gần như là không thể.
Hình ảnh vệ tinh radar do Capella Space, một công ty công nghệ vũ trụ ở Mỹ, cung cấp cho thấy ít nhất bốn máy bay ném bom tầm xa của Nga bị hư hỏng nặng hoặc bị phá hủy tại căn cứ Belaya – trùng khớp với hình ảnh do drone Ukraine ghi lại cảnh tấn công một chiếc Tu-95.
"Chúng tôi đã nhắm đến những mục tiêu hoàn toàn hợp pháp theo luật và thông lệ chiến tranh – đó là các sân bay quân sự và máy bay đã ném bom vào những thành phố yên bình của chúng tôi," người đứng đầu Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) Vasyl Maliuk khẳng định.
Các máy bay ném bom Tu-95 được cho là đã thực hiện một cuộc tấn công quy mô lớn bằng tên lửa hành trình Kh-101 nhắm vào Ukraine chỉ mới tuần trước. Mỗi chiếc Tu-95 có thể mang theo tám tên lửa hành trình dẫn đường, và mỗi tên lửa chứa đầu đạn nặng 400kg.
Ngoài ra, các máy bay trinh sát A-50 – vốn đóng vai trò then chốt trong khả năng phát hiện và đánh chặn tên lửa Ukraine cũng như chỉ đạo các đợt tấn công của Nga – cũng được cho là nằm trong danh sách mục tiêu của Ukraine.
Hiện chưa rõ Nga còn bao nhiêu chiếc A-50, nhưng hồi tháng 2/2024, người đứng đầu tình báo quân đội Ukraine, ông Kyrylo Budanov, ước tính con số này chỉ là tám.
Vì vậy, bất kỳ thiệt hại nào đối với dòng máy bay này đều có thể là đòn giáng nặng nề vào Moscow.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội, SBU cho biết "Chiến dịch Mạng Nhện" đã khiến Nga thiệt hại khoảng 7 tỷ USD.
Truyền thông nhà nước Nga gần như giữ im lặng tuyệt đối về vụ tấn công. Trong các chương trình phát sóng giờ vàng tối Chủ nhật 1/6, các đài truyền hình chỉ đơn thuần trích dẫn thông báo từ chính quyền địa phương.
Đến sáng thứ Hai, tin tức liên quan đã không còn xuất hiện trên các bản tin chính thức.
Trong khi đó, trên mạng xã hội và khắp Ukraine, người dân hân hoan ăn mừng. Một người mô tả chiến dịch này là "phi thường, mang tầm vóc khổng lồ".
"Tất nhiên, chưa thể tiết lộ tất cả vào lúc này," Tổng thống Zelensky viết trên Telegram, "nhưng đây là những hành động của Ukraine mà chắc chắn sẽ được ghi vào sách lịch sử."
Kumar Malhotra, Tom Spencer, Richard Irvine-Brown, Paul Brown và Benedict Garman tường thuật bổ sung
