Miu Miu Tây Bắcc
Chúa tể đa cấp
TRẤN THÀNH, PHẠM ĐỨC THÀNH, VÀ LẠI CÂU CHUYỆN VỀ HAUNTOLOGY
Cách đây hơn ba năm, cô bé Hanni, một ca sĩ gốc Việt thuộc nhóm nhạc Hàn nổi tiếng New Jeans bị cư dân mạng Việt Nam tấn công dữ dội vì họ “phát hiện” ra nhà ngoại cô là một gia đình tị nạn chính trị sau năm 1975. Sự hung hăng và bạo lực của cộng đồng mạng khiến mình muốn can thiệp dưới góc độ khoa học xã hội để bảo vệ cô, và từ đó giới thiệu Hauntology (Ám ảnh học) để mô tả vấn đề nan giải của cách mà hệ thống giáo dục, thực hành văn hóa, và đặc trưng chính trị tại Việt Nam đang tạo ra: một cộng đồng chính trị mới với danh tính đặc trưng, ám ảnh với quá khứ, cùng nỗi sợ vĩnh cửu về một tương lai “có thể là”.
Hiển nhiên, mình cũng bị đấu tố và chửi bới thậm tệ. Facebook thậm chí bị report sập mất một thời gian, dù bằng cách thần kỳ nào đó nó được phục hồi trở lại.
Tuy nhiên, việc một nghệ sĩ chuyên ca ngợi Việt Nam và quyên góc tiền tỉ cho Mặt trận Tổ quốc như Trấn Thành bị chửi là một “thằng gốc Hoa”, “phản động”; đến một nhạc sĩ có chuyên môn về nhạc cụ dân tộc và từng có hẳn bản hòa tấu “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên người” trên trang cá nhân như Phạm Đức Thành trở thành một kẻ “bán nước cầu vinh”... có thể là một minh chứng rõ ràng hơn cho việc sử dụng khung lý thuyết hauntology để giải thích những cơn mộng mị của mạng xã hội và thứ danh tính mới của cộng đồng chính trị Việt Nam đang được tiếp tục thành hình.
***
Hauntology (Ám ảnh học) là một biến thể của Ontology (Bản thể học), được đề xuất bởi triết gia Derrida.
Hiểu đơn giản, Bản thể học là nhánh triết học nghiên cứu về bản chất của sự vật hiện tượng, về thứ chúng “LÀ”.
Tuy nhiên, Derrida cho rằng Bản thể học không chỉ về thứ sự vật, hiện tượng “LÀ”, mà còn về thứ mà sự vật hiện tượng “CÓ THỂ ĐÃ LÀ”, hoặc “KHÔNG LÀ”.
Bên trong Ám ảnh học là một khái niệm vận hành khác, được ông gọi “spectrality”, hay “ma quái tính”, dùng để mô tả những thứ:
+ Đã từng tồn tại, đã chấm dứt tồn tại, nhưng vẫn ảnh hưởng đến hiện tại (quá khứ "ám ảnh")
+ Chưa tồn tại, có thể sẽ xuất hiện, nhưng đã tác động đến hiện tại (tương lai "ám ảnh")
+ Tồn tại nhưng không hoàn toàn “có mặt” - như những ý tưởng, ký ức, khả năng.
Cụ thể hơn, trong tác phẩm “The Specters of Marx” (1993) (Tạm dịch: Những bóng hình của Marx), dùng khung lý thuyết Hauntology, Derrida nói về việc chủ nghĩa ******** tại châu Âu đã chết về mặt danh nghĩa, nhưng cái chết ấy lại quay trở lại ám ảnh bản thể của châu Âu:
+ Chủ nghĩa ******** là một thí nghiệm lịch sử không còn tồn tại ở châu Âu, nhưng vẫn “ám ảnh” châu Âu qua những hệ quả, ký ức, và tranh cãi.
+ Ý tưởng về một xã hội ******** không nhà nước, không tư hữu, dù chưa bao giờ thật sự xuất hiện, vẫn sẽ “ám ảnh” châu Âu như một khả năng, một điều “có thể”.
***
Một phân tích tương tự có thể được triển khai với Việt Nam Cộng hòa. Hiển nhiên, cũng có một vài cá nhân điên rồ đến mức cộng đồng người Việt hải ngoại cũng phải ái ngại (như việc một vị nào đấy tự phong mình hoàng đế), song Việt Nam Cộng hòa nói chung là một chính thể không có truyền thừa và không còn bất kỳ nền tảng tồn tại nào.
Nhưng sự chấm dứt tồn tại của biến lịch sử 20 năm ngắn ngủi này chưa bao giờ chấm dứt cách mà nó ám ảnh danh tính “Việt Nam” - “không phải Việt Nam” và các thảo luận chính trị khác. Cho đến hiện nay, nó đã phát triển đến mức phi lý nhưng lại rất hữu cơ, tức là một phần lớn cộng đồng tự nói ra mà không cần thúc đẩy từ trên xuống nào.
Từ những người học luật phản biện chính sách cấm xe xăng đến ca sĩ, nghệ sĩ không đăng bài theo ý muốn đám đông, từ phân tích vi phạm pháp lý của… Nga ở tận… Ukraine đến đặt câu hỏi về tính xác thực của những tuyên truyền về vaccine “Việt Nam”, công nghệ “Việt Nam”; tất cả đều được gói gọn thành những nhục mạ và đấu tố tượng hình như “ba que”, “phản động”, “Cali”, “Bán nước cầu vinh”...
Nghiêm túc mà nói, một phần rất lớn của cộng đồng, mà đáng quan ngại nhất là bao gồm cả những bạn rất trẻ, không còn có thể đối thoại một cách bình thường trong các thảo luận chính sách gần như tầm thường nhất.
***
Hiển nhiên, sẽ còn nhiều yếu tố khác để cân nhắc quá trình hình thành danh tính Việt với sự ảnh hưởng của “The Specters of VNCH”.
Các mạng xã hội bắt đầu trả phí cho tương tác và lượng người xem nội dung (nghe nói Facebook đã bắt đầu chương trình này) có thể đang là một bước đầu cho quá trình cực đoan hóa các thảo luận yêu nước. Điều này xảy ra bởi các nội dung “bóc phốt” bọn “không yêu nước” có cơ hội trở nên viral và hái ra tiền hơn bao giờ hết. Nhìn một vài post chửi bới Trấn Thành là “gốc Hoa, vợ Hàn” là có thể hiểu khả năng tạo ra thu nhập của nó.
Các lý thuyết khác về “peer-pressure”, hiệu ứng đám đông, hay kiến tạo… cũng có thể bổ trợ cho việc hiểu một cộng đồng chính trị mới, với danh tính mới, đang được hình thành.
***
But anyway, we seem to be drifting toward troubled waters.
Cách đây hơn ba năm, cô bé Hanni, một ca sĩ gốc Việt thuộc nhóm nhạc Hàn nổi tiếng New Jeans bị cư dân mạng Việt Nam tấn công dữ dội vì họ “phát hiện” ra nhà ngoại cô là một gia đình tị nạn chính trị sau năm 1975. Sự hung hăng và bạo lực của cộng đồng mạng khiến mình muốn can thiệp dưới góc độ khoa học xã hội để bảo vệ cô, và từ đó giới thiệu Hauntology (Ám ảnh học) để mô tả vấn đề nan giải của cách mà hệ thống giáo dục, thực hành văn hóa, và đặc trưng chính trị tại Việt Nam đang tạo ra: một cộng đồng chính trị mới với danh tính đặc trưng, ám ảnh với quá khứ, cùng nỗi sợ vĩnh cửu về một tương lai “có thể là”.
Hiển nhiên, mình cũng bị đấu tố và chửi bới thậm tệ. Facebook thậm chí bị report sập mất một thời gian, dù bằng cách thần kỳ nào đó nó được phục hồi trở lại.
Tuy nhiên, việc một nghệ sĩ chuyên ca ngợi Việt Nam và quyên góc tiền tỉ cho Mặt trận Tổ quốc như Trấn Thành bị chửi là một “thằng gốc Hoa”, “phản động”; đến một nhạc sĩ có chuyên môn về nhạc cụ dân tộc và từng có hẳn bản hòa tấu “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên người” trên trang cá nhân như Phạm Đức Thành trở thành một kẻ “bán nước cầu vinh”... có thể là một minh chứng rõ ràng hơn cho việc sử dụng khung lý thuyết hauntology để giải thích những cơn mộng mị của mạng xã hội và thứ danh tính mới của cộng đồng chính trị Việt Nam đang được tiếp tục thành hình.
***
Hauntology (Ám ảnh học) là một biến thể của Ontology (Bản thể học), được đề xuất bởi triết gia Derrida.
Hiểu đơn giản, Bản thể học là nhánh triết học nghiên cứu về bản chất của sự vật hiện tượng, về thứ chúng “LÀ”.
Tuy nhiên, Derrida cho rằng Bản thể học không chỉ về thứ sự vật, hiện tượng “LÀ”, mà còn về thứ mà sự vật hiện tượng “CÓ THỂ ĐÃ LÀ”, hoặc “KHÔNG LÀ”.
Bên trong Ám ảnh học là một khái niệm vận hành khác, được ông gọi “spectrality”, hay “ma quái tính”, dùng để mô tả những thứ:
+ Đã từng tồn tại, đã chấm dứt tồn tại, nhưng vẫn ảnh hưởng đến hiện tại (quá khứ "ám ảnh")
+ Chưa tồn tại, có thể sẽ xuất hiện, nhưng đã tác động đến hiện tại (tương lai "ám ảnh")
+ Tồn tại nhưng không hoàn toàn “có mặt” - như những ý tưởng, ký ức, khả năng.
Cụ thể hơn, trong tác phẩm “The Specters of Marx” (1993) (Tạm dịch: Những bóng hình của Marx), dùng khung lý thuyết Hauntology, Derrida nói về việc chủ nghĩa ******** tại châu Âu đã chết về mặt danh nghĩa, nhưng cái chết ấy lại quay trở lại ám ảnh bản thể của châu Âu:
+ Chủ nghĩa ******** là một thí nghiệm lịch sử không còn tồn tại ở châu Âu, nhưng vẫn “ám ảnh” châu Âu qua những hệ quả, ký ức, và tranh cãi.
+ Ý tưởng về một xã hội ******** không nhà nước, không tư hữu, dù chưa bao giờ thật sự xuất hiện, vẫn sẽ “ám ảnh” châu Âu như một khả năng, một điều “có thể”.
***
Một phân tích tương tự có thể được triển khai với Việt Nam Cộng hòa. Hiển nhiên, cũng có một vài cá nhân điên rồ đến mức cộng đồng người Việt hải ngoại cũng phải ái ngại (như việc một vị nào đấy tự phong mình hoàng đế), song Việt Nam Cộng hòa nói chung là một chính thể không có truyền thừa và không còn bất kỳ nền tảng tồn tại nào.
Nhưng sự chấm dứt tồn tại của biến lịch sử 20 năm ngắn ngủi này chưa bao giờ chấm dứt cách mà nó ám ảnh danh tính “Việt Nam” - “không phải Việt Nam” và các thảo luận chính trị khác. Cho đến hiện nay, nó đã phát triển đến mức phi lý nhưng lại rất hữu cơ, tức là một phần lớn cộng đồng tự nói ra mà không cần thúc đẩy từ trên xuống nào.
Từ những người học luật phản biện chính sách cấm xe xăng đến ca sĩ, nghệ sĩ không đăng bài theo ý muốn đám đông, từ phân tích vi phạm pháp lý của… Nga ở tận… Ukraine đến đặt câu hỏi về tính xác thực của những tuyên truyền về vaccine “Việt Nam”, công nghệ “Việt Nam”; tất cả đều được gói gọn thành những nhục mạ và đấu tố tượng hình như “ba que”, “phản động”, “Cali”, “Bán nước cầu vinh”...
Nghiêm túc mà nói, một phần rất lớn của cộng đồng, mà đáng quan ngại nhất là bao gồm cả những bạn rất trẻ, không còn có thể đối thoại một cách bình thường trong các thảo luận chính sách gần như tầm thường nhất.
***
Hiển nhiên, sẽ còn nhiều yếu tố khác để cân nhắc quá trình hình thành danh tính Việt với sự ảnh hưởng của “The Specters of VNCH”.
Các mạng xã hội bắt đầu trả phí cho tương tác và lượng người xem nội dung (nghe nói Facebook đã bắt đầu chương trình này) có thể đang là một bước đầu cho quá trình cực đoan hóa các thảo luận yêu nước. Điều này xảy ra bởi các nội dung “bóc phốt” bọn “không yêu nước” có cơ hội trở nên viral và hái ra tiền hơn bao giờ hết. Nhìn một vài post chửi bới Trấn Thành là “gốc Hoa, vợ Hàn” là có thể hiểu khả năng tạo ra thu nhập của nó.
Các lý thuyết khác về “peer-pressure”, hiệu ứng đám đông, hay kiến tạo… cũng có thể bổ trợ cho việc hiểu một cộng đồng chính trị mới, với danh tính mới, đang được hình thành.
***
But anyway, we seem to be drifting toward troubled waters.
.png "Sex :vozvn (22):"){kind=icon}
