Don Jong Un
Địt xong chạy
Giữa Thái Lan và Campuchia đang nổ ra một cuộc chiến. Đó không phải là một xung đột nhỏ, mà là một cuộc giao tranh với quy mô lớn. Hai quốc gia Phật giáo ở Đông Nam Á đã thực sự dùng vũ lực với nhau, với kết quả là cảnh tượng pháo nổ đạn bay không ngớt.
Phía Campuchia đã sử dụng hệ thống phóng rocket BM-21 “Grad” 122mm thời Liên Xô để bắn phá các thị trấn biên giới của Thái Lan. Các doanh trại quân đội, bệnh viện, nhà dân, trạm xăng ven đường và cửa hàng tiện lợi… đều không thoát khỏi cuộc tấn công, khiến hơn chục thường dân Thái Lan thiệt mạng, trong đó có 6 người ở một cửa hàng tiện lợi.
Phía Thái Lan cũng thay đổi thái độ mềm mỏng thường thấy của mình và lập tức điều động 10 chiếc F16 hai lần vượt qua biên giới để oanh tạc Campuchia và san phẳng trụ sở của hai sư đoàn lục quân Campuchia.
Đến thời điểm này của cuộc chiến, cả hai bên đều đã trở nên đầy hận thù. Hai quốc gia Phật giáo Đông Nam Á trước nay vốn hiền hòa này đã có thù oán gì mà lại dẫn đến cuộc chiến hỗn loạn như hiện nay? Hôm nay, hãy cùng tìm hiểu căn nguyên của cuộc chiến này.
Ân oán Thái Lan-Campuchia: Hai nạn nhân xâu xé lẫn nhau
Có khá nhiều người không biết rõ về mối hận thù giữa Thái Lan và Campuchia và cho rằng cuộc chiến này chắc hẳn là do một quốc gia nào đó xúi giục. Thực ra, giữa hai quốc gia này có một ân oán khá sâu đậm, mà có thể nói là “núi liền núi, sông liền sông, nhưng thâm thù thì đời đời kiếp kiếp”.
Vào thời nhà Đường (Trung Quốc), phần lớn bán đảo Đông Dương nằm dưới sự kiểm soát của Đế quốc Khmer, tức Campuchia cổ đại. Vào thời điểm đó, người Thái chỉ là một bộ tộc nhỏ chịu sự cai trị của người Khmer và họ thậm chí còn chưa có quốc gia hay hệ thống chữ viết. Do đó, có thể nói rằng “Thái Lan từng là một phần của Campuchia”.
Về sau, người Thái dần lớn mạnh và trỗi dậy, rồi đánh bại người Khmer – những người từng là chủ nhân của họ – đến mức gần như vong quốc. Trong một loạt cuộc chiến tranh ủy nhiệm tranh giành với Việt Nam, Thái Lan từng chiếm đóng phần lớn lãnh thổ Campuchia và trở thành tông chủ quốc trên thực tế của Campuchia trong một thời gian.
Sau đó, người Pháp đến và đánh bại người Thái, tiếp tục chia cắt Campuchia và buộc Thái Lan nhượng lại lãnh thổ cho Campuchia thuộc Pháp, qua đó tạo ra vô số “quả mìn tranh chấp lãnh thổ” giữa Thái Lan và Campuchia sau này.
Vì vậy, cả hai bên đều rất bất mãn và cảm thấy mình là nạn nhân. Campuchia coi Thái Lan là kẻ vô ơn phản phúc, còn Thái Lan coi Campuchia là kẻ vô lý cùng quẫn. Người dân hai nước đều cực kỳ khó chịu với nhau, và chỉ cần một xung đột nhỏ trên mạng cũng có thể dẫn đến một cuộc khẩu chiến toàn quốc giữa hai bên.
Oái oăm thay, Đế chế Khmer lại ưa thích xây dựng các đền thờ trên vách đá, mà những vị trí ấy lại nằm đúng ranh giới địa lý tự nhiên giữa Thái Lan và Campuchia, kết quả là đã dẫn đến những tranh chấp và xung đột bất tận. Năm 2008, hai nước từng giao chiến tại Đền Preah Vihear ở biên giới và tình hình cũng tương tự tại một số ngôi đền khác. Khi thường thì đó là nơi du khách cả hai nước cùng thắp nhang, nhưng vào những lúc căng thẳng thì chúng lại trở thành trận địa để binh lính và du khách hai bên “chào hỏi” lẫn nhau, rất dễ dẫn đến những vụ nổ súng ngoài ý muốn.
Người dân hai bên vốn không ưa nhau, còn giới cầm quyền thì muốn lợi dụng sự thù ghét tích tụ nơi người dân để kích động tình cảm hận thù dân tộc chủ nghĩa nhằm đạt được mục tiêu chính trị của riêng mình.
Tất cả những điều này đều là điều kiện tất yếu dẫn tới cuộc chiến Thái Lan-Campuchia.
Nguyên nhân thực sự dẫn đến cuộc chiến hiện tại chính là “Sự kiện Cuộc gọi” – sự vụ lớn diễn ra cách đây không lâu và sẽ đi vào lịch sử ngoại giao thế giới.
Sự kiện Cuộc gọi: Giết chú chim bồ câu hòa bình
Vào thời đương đại, nền chính trị Thái Lan đã bước vào kỷ nguyên Thaksin. Thaksin và Hun Sen có nhiều điểm tương đồng về tính cách và tham vọng chính trị (cả hai đều muốn trở thành “tể tướng không ngai” đứng sau nắm giữ toàn quyền). Thaksin chỉ Hun Sen cách làm ăn, còn Hun Sen thì nhiều lần che chở Thaksin trong thời kỳ lưu vong. Hai người đã xây dựng một tình bạn chân thành.
Thaksin cam kết thúc đẩy hợp tác giữa hai nước, hy vọng thiết lập nên một cộng đồng lợi ích vượt khỏi biên giới quốc gia, dựa trên mối liên kết với các chính trị gia có thế lực khác ở Đông Nam Á. Vì vậy, khi người của phe Thaksin cầm quyền, Thái Lan sẽ “thân Campuchia”; còn khi các thế lực chống Thaksin lên nắm quyền, Thái Lan sẽ phần nào đó “chống Campuchia”. Kết quả cuối cùng là giới quân sự và phe bảo thủ của Thái Lan đã cố tình kích động tình cảm chống Campuchia trong nước để chống lại Thaksin, đồng thời gán cho Thaksin tội cấu kết với nước ngoài và phản quốc.
Vào tháng 5/2025, một cuộc xung đột quy mô nhỏ đã nổ ra giữa Thái Lan và Campuchia ở khu vực biên giới. Chính phủ của Paetongtarn (thực chất là chính quyền Thaksin) đã nỗ lực hết sức để giải quyết xung đột. Như chúng ta đã biết, quân đội Thái Lan xưa nay vốn không chịu sự kiểm soát của chính phủ, thêm vào đó, cuộc đấu đá chính trị nội bộ ở Thái Lan đang diễn ra gay gắt vào thời điểm này. Tướng Boonsin – Tư lệnh Quân khu 2 miền Đông của Thái Lan vốn là một người chống Thaksin quyết liệt. Không nghe lệnh chính phủ, Boonsin điều động quân đội hạng nặng tiến đến biên giới Thái Lan-Campuchia, phong tỏa biên giới, cố tình làm trầm trọng hóa mâu thuẫn giữa hai bên và đe dọa “chiếm Phnom Penh trong ba ngày”, qua đó đẩy chính phủ của Paetongtarn vào thế khó.
Vậy là mỗi lần Hun Sen định động binh, Thaksin lại thuyết phục ông rút quân; nhưng mỗi lần Hun Sen rút quân, quân đội Thái Lan lại sỉ nhục Hun Sen ở biên giới. Quá trình này cứ lặp đi lặp lại khiến Hun Sen cảm thấy bị chơi khăm, và rạn nứt dần nảy sinh giữa ông với Thaksin và Paetongtarn.
Vào ngày 15/6, Hun Sen và Paetongtarn đã có một cuộc gọi riêng tư, trong đó Paetongtarn khẩn thiết mong Hun Sen không đổ thêm dầu vào lửa, với những câu nói mềm mỏng như “Boonsin của Quân khu 2 là một kẻ điên” và “Nếu chú có yêu cầu gì, cháu sẽ sắp xếp cho chú”. Không ngờ rằng, ngày hôm sau, Hun Sen đã công khai bản ghi âm cuộc gọi cho công chúng thông qua cấp dưới của mình, và Paetongtarn ngay lập tức bị nhấn chìm trong những lời mắng nhiếc rằng “đã làm nhục đất nước”.
Có thể những lời nói của Thaksin đã chọc giận Hun Sen, hoặc có lẽ Hun Sen bất mãn vì sự giúp đỡ lâu dài mà mình dành cho Thaksin đã không được đền đáp xứng đáng, hoặc có lẽ ông muốn một chiến thắng ngoại giao để củng cố quyền lực của bản thân và con trai Hun Manet? Chúng ta sẽ không bao giờ biết rõ động cơ tâm lý thực sự đằng sau động thái gây sốc này của Hun Sen. Nhưng kết quả thì đến ngay lập tức. Paetongtarn bị công chúng lên án gay gắt và chẳng bao lâu sau bị Tòa án Hiến pháp Thái Lan đình chỉ chức vụ. Việc Paetongtarn bị hạ bệ chỉ còn là vấn đề thời gian và chính quyền Thaksin cũng theo đó mà lung lay dữ dội.
Tuy nhiên, Hun Sen đã bỏ qua một vấn đề căn bản: Nếu đẩy Paetongtarn và Thaksin vào đường cùng, điều đó đồng nghĩa với việc loại bỏ “thế lực thân Campuchia” duy nhất của Thái Lan. Vậy sau này còn ai có thể lên tiếng bảo vệ Hun Sen?
Để tồn tại và cũng để trả thù, Thaksin và Paetongtarn không còn lựa chọn nào khác ngoài việc ra tay trừng phạt Campuchia.
Vì vậy, Thái Lan bắt đầu đoàn kết lại để đối phó với Hun Sen và công khai truy bắt Kok An – “túi tiền” của Hun Sen tại Thái Lan, mạnh tay triệt phá ngành công nghiệp lừa đảo điện tử xuyên biên giới Thái Lan-Campuchia và tấn công tận gốc vào các nguồn lực sống còn của Hun Sen. Thaksin công khai chỉ trích Hun Sen là kẻ “không ra gì”, trong khi Hun Sen thì tố cáo Thaksin “bất trung với Quốc vương Thái Lan”. Tình bạn giữa hai người sụp đổ và quan hệ giữa hai nước cũng rơi xuống mức thấp nhất trong lịch sử.
Đứng trước cái hố do chính mình đào, Hun Sen chọn cách ném thêm một quả mìn nữa xuống hố.
Cuối tháng 7, nhiều loại mìn mới bất ngờ xuất hiện tại biên giới Thái Lan-Campuchia, khiến một số binh sĩ Thái Lan bị thương, có người bị mất chân. Chính phủ Thái Lan lập tức trục xuất Đại sứ Campuchia tại Thái Lan và triệu hồi Đại sứ Thái Lan tại Campuchia về nước – tương đương với việc tạm thời cắt đứt quan hệ ngoại giao với Campuchia.
Rạng sáng ngày 24/7, lực lượng biên phòng Thái Lan phát hiện binh sĩ Campuchia được vũ trang đầy đủ bắt đầu di chuyển về phía hàng rào thép gai phong tỏa biên giới, và trên trận địa của Thái Lan xuất hiện tiếng vo ve của máy bay không người lái. Sau đó, một cuộc đọ súng đã nổ ra giữa hai bên.
Cả Thái Lan và Campuchia đều cáo buộc đối phương nổ súng trước.
Sau tiếng súng, quân đội Campuchia đã khai hỏa toàn diện với quân đội Thái Lan tại sáu điểm ở biên giới, đồng thời sử dụng hệ thống phóng rocket BM-21 “Grad” do Nga sản xuất để bắn phá sâu vào lãnh thổ Thái Lan. Bộ binh Campuchia nhanh chóng đột phá qua các tuyến đường núi bị quân đội Thái Lan phong tỏa và chiếm giữ hai ngôi đền tranh chấp vốn do Thái Lan kiểm soát trên thực tế. Quân đội Thái Lan đóng tại đó đã rút lui.
Quân đội Thái Lan cũng nổi giận và đáp trả bằng cách dùng những chiếc F16 “át chủ bài” để ném bom các mục tiêu ở Campuchia. Họ đã phá hủy sở chỉ huy của hai sư đoàn lục quân Campuchia ở biên giới, tiêu diệt một số xe tăng và bệ phóng rocket, và đánh sập một số con đường dẫn đến tiền tuyến.
Chỉ trong một ngày, xung đột Thái Lan-Campuchia đã leo thang từ thế giằng co sang chiến tranh nóng, vượt xa mức độ của cuộc đụng độ tại Đền Preah Vihear năm 2008 và trở thành cuộc chiến lớn nhất trong khu vực kể từ những năm 1980.
Quân đội Thái Lan tương đối mạnh mẽ và có thể tự do tấn công các mục tiêu quân sự trên bộ của Campuchia mà không bị thiệt hại. Trong khi đó, quân đội Campuchia yếu hơn và chỉ có một lượng lớn pháo đã cũ, nên buộc phải tiến hành pháo kích ồ ạt vào lãnh thổ Thái Lan, gây thiệt hại nặng nề cho các cơ sở dân sự và dân thường bên phía Thái Lan. Cho đến nay, đã có hơn 10 người Thái Lan thiệt mạng (chủ yếu là dân thường), hàng chục người bị thương và hàng trăm ngôi làng cùng hàng vạn người phải sơ tán khẩn cấp.
Chiều ngày 24, Không quân Thái Lan đã mở đợt không kích thứ hai, oanh tạc các trại lính và xe tăng, pháo binh của Campuchia, đồng thời mở cuộc phản công trên bộ vào quân đội Campuchia.
Song song với đó, cuộc chiến thông tin và ngoại giao cũng diễn ra quyết liệt. Campuchia tung tin đã “bắn hạ một máy bay quân sự Thái Lan”, trong khi Thái Lan đưa tin “Hun Sen đã bỏ trốn sang Trung Quốc”. Phái đoàn ngoại giao của hai nước cũng chỉ trích hành động gây hấn của đối phương tại Liên Hợp Quốc. Thủ tướng Anwar Ibrahim của Malaysia – nước đang là Chủ tịch luân phiên ASEAN – đã kêu gọi hai bên ngừng bắn và tiến hành đàm phán. Trung Quốc cũng bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về cuộc giao tranh và kêu gọi hai bên giải quyết những bất đồng một cách thỏa đáng.
