hihihehe
Chịu khó la liếm

- Bài viết "Mưa đỏ và 81 ngày đêm" ông đăng trên Facebook được lan truyền rất nhiều. Ông nhận được các ý kiến thế nào?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Trước bài Mưa đỏ và 81 ngày đêm, tôi đã có một cái post ngắn chừng 200 chữ. Lúc đó chưa xem phim mà mới nhìn qua poster giới thiệu bộ phim, tôi nhận xét ngay: Có những chi tiết nhìn trên ảnh đã thấy chưa chính xác. Sau buổi sáng xem phim về, ngay buổi chiều tôi viết Mưa đỏ và 81 ngày đêm, viết rất nhanh, chỉ khoảng 2 tiếng là xong. Viết xong, tôi hỏi ý kiến anh Trần Ngọc Long, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1 thuộc Trung đoàn 48 (tức đoàn Quang Sơn), năm nay đã 84 tuổi nhưng vẫn rất minh mẫn. Anh Long có điều chỉnh một vài chi tiết, như ngày Trung đoàn 48 vào thành, ngày Tiểu đoàn K3 Tam Đảo vào thành.
Về ý kiến nhận được thì có mấy hướng. Thứ nhất là những người có thể chưa chiến đấu bao giờ, họ bảo bây giờ đọc bài của bác mới biết như thế. Thứ hai là những người bảo phim làm như thế được rồi, nữ đạo diễn mà đạo diễn được phim như thế là được rồi. Với ý kiến này, tôi bảo ngay: Phim truyện dựa trên lịch sử thì phải bám lịch sử rồi phát triển lên, có lịch sử rồi mới hư cấu. Cũng có người không bằng lòng với ý tôi. Ý kiến nữa là các quân nhân đã chiến đấu ở Quảng Trị hoặc không ở Quảng Trị, thì hoàn toàn nhất trí với tôi.
trinh-hoa-binh-pc-version_05.jpg
- Ông có thể nói kỹ hơn những đánh giá của cá nhân về phim "Mưa đỏ"?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Về phim Mưa đỏ, tôi chia 2 phần, phần thứ nhất là phim truyện, thì tôi không đánh giá, vì không đủ kiến thức về phim ảnh để đánh giá hay dở. Mình chỉ nói phần mình biết, phần lịch sử.
Có mặt tại thị xã Quảng Trị thời gian này có tới 8 tiểu đoàn: 3 tiểu đoàn của Trung đoàn 95, 3 tiểu đoàn của Trung đoàn 48 Sư đoàn 320, 2 tiểu đoàn của tỉnh đội Quảng Trị là K3 Tam Đảo và K8. Tiểu đoàn tôi vào ngày 22.7. Lúc bấy giờ đánh nhau to rồi. Đến hôm rút ra khỏi thành cổ (đêm 15.9), mặc dù bổ sung rất nhiều lần nhưng khi anh em tôi rút ra được đến Ba Lòng thì cả tiểu đoàn còn được khoảng 35 người. Cả tiểu đoàn.
Dinh tỉnh trưởng Quảng Trị. Dưới tầng hầm căn nhà này là sở chỉ huy lực lượng bảo vệ thị xã Quảng Trị. (Ảnh NVCC).
Dinh tỉnh trưởng Quảng Trị. Dưới tầng hầm căn nhà này là sở chỉ huy lực lượng bảo vệ thị xã Quảng Trị. (Ảnh NVCC).
Phần lớn thời gian của 81 ngày đêm là chiến đấu ở các khu vực, làng xã xung quanh Thành cổ, tức là bên ngoài thành. Thành cổ Quảng Trị là một khu hình vuông, phía sau là sông Thạch Hãn, 3 hướng còn lại là Bắc, Đông, Nam, là những chỗ giao tranh. Không đánh nhau ở trong Thành cổ, cho đến ngày thứ 81.
Cả thành cổ ấy, mỗi chiều hơn 500m, diện tích chừng 1/4 km² mà riêng quân ta đã tới 8 tiểu đoàn thì chỗ đâu mà nhét được. Và nếu chui hết vào đó thì chỉ cần một lượt B52 ném xuống là chết ráo! Nhiệm vụ của lực lượng bảo vệ thị xã Quảng Trị là phòng ngự không cho địch vào được Thành cổ. Nghĩa là đánh nhau ở xung quanh.
trinh-hoa-binh-pc-version_07.jpg
Ông Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã từng đến tận nơi và lệnh cho lực lượng dù là bằng giá nào cũng phải cắm được cờ, chiếm lại Thành cổ Quảng Trị vào ngày 12.7. Thực tế thì quá ngày đó, quân Việt Nam Cộng hòa (VNCH) vẫn không thể vào được. Ngày 12.7 có một trung đội lính dù luồn sâu vào để cố gắng trèo lên thành cắm cờ, có cả phóng viên đi theo quay phim, chụp ảnh muốn đưa lên báo chí và đưa ra Hội nghị Paris. Nhưng ta nắm được thông tin, nên khi họ vào thì ta đánh, họ không vào nổi. Bị ta đánh rát quá, họ gọi để máy bay để hỗ trợ. Nhưng hiệp đồng tác chiến của họ không được tốt, máy bay đến đáng lẽ là bổ nhào vào quân giải phóng thì lại bổ nhào vào đúng đơn vị dù đang cố tiến lên, làm cho trung đội ấy thương vong rất nhiều. Bản thân lính dù VNCH chưa bao giờ được “hưởng bom” vì quân giải phóng mình có bom đâu, nên bị máy bay ném bom trúng lưng thì họ rất sợ và thế là rút. Trận đó cũng vẫn ở ngoài Thành cổ.
trinh-hoa-binh-pc-version2_02.jpg
- Ngoài xem phim, ông có đọc tiểu thuyết "Mưa đỏ" của nhà văn Chu Lai chưa?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Tôi có đọc rồi, cách đây 8 năm. Năm 2017, đoàn cựu binh chúng tôi vào Quảng Trị nhân dịp 27.7, nhà văn Chu Lai có đi cùng và tặng tất cả anh em ở trong đoàn mỗi người một quyển Mưa đỏ. Anh em được tặng phấn khởi lắm, tôi cũng thế. Nhưng nhiều anh em bạn bè sau khi đọc được khoảng độ 2/3 thì thôi. Anh em bảo ông ấy hư cấu nhiều quá. Chẳng hạn như trong truyện có một nhân vật bị đuổi học vì là trai bao, rồi anh ấy đi bộ đội. Cái tình tiết này là không phải. Một là ở thời điểm những năm 70, cái từ “trai bao" ở miền Bắc không có. Thứ hai là dân ta khi đó, kể cả “nhà giàu” nói chung không có tiền, nên bảo bỏ tiền ra nuôi trai bao thì nó vô lý.
Tôi đọc tiểu thuyết đó đến giờ là 8 năm, cũng lâu quá rồi, nên không nhớ hết được toàn bộ. Nhưng có một điều, tất cả anh em cựu binh từng chiến đấu trận Thành cổ đều khẳng định đó là cuộc chiến đấu bảo vệ thị xã Quảng Trị, trong đó có Thành cổ, và không có một cuộc giao tranh nào giữa quân ta và quân địch bên trong Thành cổ. Không có. Ngay cả ban chỉ huy của lực lượng ta cũng không nằm trong Thành cổ, mà nằm bên ngoài, trong cái dinh tỉnh trưởng, sát bờ sông và cách Thành cổ vài trăm mét.
trinh-hoa-binh-pc-version2_04.jpg
- Trong bài ngắn đầu tiên của ông có chỉ ra khá nhiều chi tiết, như chuyện lính không đeo “tạp dề” (bao đạn trước ngực), hay là việc lính thường buộc 2 băng đạn AK ngược chiều để thay cho dễ, rồi chuyện công sự, chiến hào thực tế không hoành tráng như phim. Nhiều chi tiết nhỏ như vậy gợi lên một câu hỏi: Có lẽ nếu được sự trợ giúp từ những người có hiểu biết thực tế thì các bộ phim lịch sử sẽ tránh được nhiều sai sót, và đảm bảo tính chân thực hơn?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Tôi cho rằng đạo diễn của phim Mưa đỏ thực sự là chưa đi tìm hiểu cụ thể về cuộc chiến này nó như thế nào. Sai lầm thứ nhất là cho rằng chiến đấu xảy ra ở trong Thành cổ. Thứ hai là những hình ảnh ở trong bộ phim, những đạo cụ hay hầm hào không đúng thực tế. Không biết cái băng đạn buộc ngược đầu nhau xuất phát từ đâu, ai nghĩ ra, nhưng khi chúng tôi vào chiến đấu thì tất cả đều được học ngay bài đầu tiên. Ban đầu tôi đã từng đeo cái bao đạn, được 2 ngày thì tháo vứt đi mà khi vứt đi còn thấy da bụng bị ngấm nước nhăn nheo như hắc lào. Hãy nhớ chiến đấu ở đây là đánh phòng ngự, thường xuyên lăn lê bò toài. Đeo cái bao đạn rất vướng, rồi bùn đất bám vào, và lúc hết đạn mà rút cái băng đạn trong tạp dề ra là rất khó. Còn với 2 băng đạn buộc ngược đầu, chỉ cần rút ra, xoay đầu lại và lắp. Hai băng đạn có 60 viên, bắn một ngày không hết. Tôi chưa bao giờ bắn nhau một ngày hết 60 viên, hãn hữu lắm. Anh chỉ điểm xạ hai viên một, nhìn rõ địch mới bắn. 60 viên có thể được 30 điểm xạ, đủ đánh cả ngày.
trinh-hoa-binh-pc-version2_06.jpg
trinh-hoa-binh-pc-version2_08.jpg
Còn cái hào của chúng tôi, nó chỉ rộng tầm khoảng chừng 70 phân, và nó nông, chỉ lọt được người thôi. Hào này chạy một mình thì còn tạm được chứ hai người mà đối diện trong đó rất vướng. Chả có sức đâu mà đào được cái hào to như phim. Hào trong phim giống như một cái hào chống xe tăng của Thế chiến thứ nhất. Năm 1972 chúng tôi làm gì có cái hào ấy.
Chúng tôi chiến đấu ở trong thị xã, tức là trong đó có phố, có nhà cửa. Chúng tôi lợi dụng địa hình địa vật để tránh đạn, để chiến đấu. Chỗ nào cần đào hào mới đào, còn không thì chúng tôi nấp từ góc tường này sang góc tường nhà kia thôi. Và nếu có cũng đào ngắn.
Một hình ảnh nữa là trong phim thấy có dùng bao cát đắp công sự, trông đúng kiểu chiến lũy ngày xưa trong truyện Những người khốn khổ hay chiến lũy trong Cách mạng Pháp ấy. Chúng tôi không có bao cát. Cái bao cát ấy là của Mỹ, chứa được khoảng 20 ký đất thôi chứ không quá to. Quân ta làm gì có.
Vả lại khi ấy, trên trời hoàn toàn là của địch. Cái mà chúng tôi khó chịu nhất những khi không có tiếng súng là tiếng máy bay trinh sát OV10 hai thân và L19. OV10 có thể lượn nửa ngày ở trên, nhiều khi nó tắt máy mà lượn, nó quan sát rất rõ dưới đất. Chỉ bất kỳ một sự khác thường nào, lập tức nó gọi pháo bắn hoặc gọi máy bay bom ngay. Một cái hầm to có mấy cái bao cát như thế, chắc chắn ăn một phát pháo khói, hai đến ba giây sau một cái là bom rơi vào đầu rồi. Chi tiết bao cát trên phim là không thực tế.
trinh-hoa-binh-pc-version2_10.jpg
- Về mức độ khốc liệt, phần lớn khán giả xem trong phim đều nhận xét rằng chiến tranh quá đẫm máu. Nếu so sánh ở trong phim và bên ngoài thì thế nào?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Có những cái khác. Trong phim khán giả không thấy OV10, hay pháo bầy và pháo khoan. Khi phát hiện quân ta ở đâu đó, đối phương sẽ dùng cái gọi là pháo bầy. Pháo bầy là khoảng độ 10 - 20 khẩu pháo ở mấy căn cứ, liền một lúc bắn chụm lại. Bạn cứ cảm tưởng như là một trận mưa rào thật to, những hạt mưa rơi trên mặt đường, rồi tóe lên như thế nào, dày đặc như thế nào, thì những quả pháo nó nổ như vậy. Ai nằm trong phạm vi pháo bầy kiểu gì cũng thương vong.
Đối phó với pháo bầy thì chui vào hầm chữ A là an toàn. Nhưng khi đó họ dùng loại pháo thứ hai là pháo khoan. Nó na ná như quả bom mà Mỹ ném vào căn cứ hạt nhân của Iran gần đây vậy, chui sâu xuống dưới rồi nó mới nổ. Quả pháo ấy nổ âm dưới đất, nên ở trên mặt đất thì chúng tôi kệ.
Không phải cả ngày có pháo. Thường khi sắp vào trận, hoặc khi phát hiện quân ta thì phía địch sẽ pháo kích tơi bời. Họ bắn pháo rất chính xác. Trong khi pháo bắn như thế, quân ta ở trong hầm, thì địch hành tiến lên sát ta, lúc pháo ngưng một cái là bắt đầu xung phong. Bên mình cũng biết như thế, hết pháo là phải lên ngay.
Nói về mức độ ác liệt, có người bảo được 10%, có người bảo 30%. Tôi cho rằng so sánh không chính xác. Tôi thấy là cái mức độ ác liệt trong phim cũng ghê đấy chứ, không cần phải làm quá thêm nữa làm gì. Có khi bộ phim còn cần “mềm” đi chút nữa, đi vào chiều sâu hơn. Các cảnh bom đạn không cần quá nhiều, nhưng phải “chất” mới xứng với sự dữ dội thật sự của chiến tranh. Cảnh lính VNCH đốt tù binh là không đúng, họ không làm thế đâu. Qua đoạn này người xem có thể nghĩ lính VNCH rất dã man, hung bạo. Thực tế thì họ cũng là người Việt, sống nhân văn.
trinh-hoa-binh-pc-version2_12.jpg
- Giả sử có một đạo diễn phim chiến tranh mời ông làm cố vấn về lịch sử chẳng hạn, ông có nhận lời không?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Tôi có thể tham gia và cố gắng hết sức bằng những gì tôi biết. Còn gọi là cố vấn, để chỉ ra nó phải thế này thế kia, tôi làm sẽ không chính xác. Dù sao thì tôi đã từng chiến đấu ở đó, nhưng thời gian mà tôi thực sự ở trong đó nó không nhiều. Trong 81 ngày đêm đấy thì tôi chỉ ở khoảng độ hơn 10 hôm của đoạn cuối cùng, khoảng từ ngày thứ 67 - 68 gì đó.
Buổi tối mà tôi sang sông, ngày thứ 67 hay 68 - 69, tôi không nhớ. Khi hành quân sang sông, không có lịch, không có ngày tháng. Tôi chỉ nhớ khi vượt sông sang rồi thì được một anh cho một cái kẹo. Vâng, một cái kẹo, không nhớ kẹo gì, do Việt Nam sản xuất. Nó đã chảy cả ra. Anh ấy bảo là quà tết 2.9 Mặt trận gửi sang, mỗi người được đâu 1 - 2 chiếc gì đấy. Vậy hôm đó khoảng trước hay sau 2.9, còn trận Thành cổ kết thúc đêm 15 ngày 16.9.
Toàn bộ tiểu đoàn của ông Trịnh Hòa Bình sau 81 ngày đêm ở Quảng Trị. (Ảnh NVCC)
Toàn bộ tiểu đoàn của ông Trịnh Hòa Bình sau 81 ngày đêm ở Quảng Trị. (Ảnh NVCC)
Người ở lâu nhất tại đó mà tôi biết là anh Trần Ngọc Long, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 48. Anh Long đã ở đó trước khi 81 ngày đêm xảy ra. Khoảng từ 20.22.6 Trung đoàn 48 (tức đoàn Quang Sơn với lời thề Quang Sơn còn, Thành cổ còn) qua sông, anh ấy đã vào để nhận bàn giao vị trí từ K8 bộ đội địa phương Quảng Trị. Và anh ấy ở đó đến lúc cuối cùng khi quân ta rút đi. Chính anh Long đã xem và góp ý sửa một số chi tiết trong bài Mưa đỏ và 81 ngày đêm của tôi.
trinh-hoa-binh-pc-version2_14.jpg
trinh-hoa-binh-pc-version3_02.jpg
- Nếu nói lại về trận chiến đó, câu chuyện hay con người nào mà ông còn nhớ nhiều nhất, ấn tượng nhất?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Có thể là trận đầu tiên mà tôi đánh.
Hồi đó tình hình thế này: Ở đó ranh giới giữa ta và địch không rõ ràng. Sáng hôm nay có thể địch chiếm được vị trí của ta, đến đêm ta phản kích chiếm lại. Quy mô thường là cấp trung đội trở xuống, cùng lắm là đại đội. Cứ như thế, quân ta đánh vào ban đêm, còn địch thì sáng ngày ra, tầm 5h30 - 6h00 sáng là đánh. Trận đầu tiên của tôi là một trận phản kích như vậy.
- Ông Trịnh Hòa Bình: Trước bài Mưa đỏ và 81 ngày đêm, tôi đã có một cái post ngắn chừng 200 chữ. Lúc đó chưa xem phim mà mới nhìn qua poster giới thiệu bộ phim, tôi nhận xét ngay: Có những chi tiết nhìn trên ảnh đã thấy chưa chính xác. Sau buổi sáng xem phim về, ngay buổi chiều tôi viết Mưa đỏ và 81 ngày đêm, viết rất nhanh, chỉ khoảng 2 tiếng là xong. Viết xong, tôi hỏi ý kiến anh Trần Ngọc Long, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1 thuộc Trung đoàn 48 (tức đoàn Quang Sơn), năm nay đã 84 tuổi nhưng vẫn rất minh mẫn. Anh Long có điều chỉnh một vài chi tiết, như ngày Trung đoàn 48 vào thành, ngày Tiểu đoàn K3 Tam Đảo vào thành.
Về ý kiến nhận được thì có mấy hướng. Thứ nhất là những người có thể chưa chiến đấu bao giờ, họ bảo bây giờ đọc bài của bác mới biết như thế. Thứ hai là những người bảo phim làm như thế được rồi, nữ đạo diễn mà đạo diễn được phim như thế là được rồi. Với ý kiến này, tôi bảo ngay: Phim truyện dựa trên lịch sử thì phải bám lịch sử rồi phát triển lên, có lịch sử rồi mới hư cấu. Cũng có người không bằng lòng với ý tôi. Ý kiến nữa là các quân nhân đã chiến đấu ở Quảng Trị hoặc không ở Quảng Trị, thì hoàn toàn nhất trí với tôi.
trinh-hoa-binh-pc-version_05.jpg
- Ông có thể nói kỹ hơn những đánh giá của cá nhân về phim "Mưa đỏ"?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Về phim Mưa đỏ, tôi chia 2 phần, phần thứ nhất là phim truyện, thì tôi không đánh giá, vì không đủ kiến thức về phim ảnh để đánh giá hay dở. Mình chỉ nói phần mình biết, phần lịch sử.
Có mặt tại thị xã Quảng Trị thời gian này có tới 8 tiểu đoàn: 3 tiểu đoàn của Trung đoàn 95, 3 tiểu đoàn của Trung đoàn 48 Sư đoàn 320, 2 tiểu đoàn của tỉnh đội Quảng Trị là K3 Tam Đảo và K8. Tiểu đoàn tôi vào ngày 22.7. Lúc bấy giờ đánh nhau to rồi. Đến hôm rút ra khỏi thành cổ (đêm 15.9), mặc dù bổ sung rất nhiều lần nhưng khi anh em tôi rút ra được đến Ba Lòng thì cả tiểu đoàn còn được khoảng 35 người. Cả tiểu đoàn.
Dinh tỉnh trưởng Quảng Trị. Dưới tầng hầm căn nhà này là sở chỉ huy lực lượng bảo vệ thị xã Quảng Trị. (Ảnh NVCC).
Dinh tỉnh trưởng Quảng Trị. Dưới tầng hầm căn nhà này là sở chỉ huy lực lượng bảo vệ thị xã Quảng Trị. (Ảnh NVCC).
Phần lớn thời gian của 81 ngày đêm là chiến đấu ở các khu vực, làng xã xung quanh Thành cổ, tức là bên ngoài thành. Thành cổ Quảng Trị là một khu hình vuông, phía sau là sông Thạch Hãn, 3 hướng còn lại là Bắc, Đông, Nam, là những chỗ giao tranh. Không đánh nhau ở trong Thành cổ, cho đến ngày thứ 81.
Cả thành cổ ấy, mỗi chiều hơn 500m, diện tích chừng 1/4 km² mà riêng quân ta đã tới 8 tiểu đoàn thì chỗ đâu mà nhét được. Và nếu chui hết vào đó thì chỉ cần một lượt B52 ném xuống là chết ráo! Nhiệm vụ của lực lượng bảo vệ thị xã Quảng Trị là phòng ngự không cho địch vào được Thành cổ. Nghĩa là đánh nhau ở xung quanh.
trinh-hoa-binh-pc-version_07.jpg
Ông Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã từng đến tận nơi và lệnh cho lực lượng dù là bằng giá nào cũng phải cắm được cờ, chiếm lại Thành cổ Quảng Trị vào ngày 12.7. Thực tế thì quá ngày đó, quân Việt Nam Cộng hòa (VNCH) vẫn không thể vào được. Ngày 12.7 có một trung đội lính dù luồn sâu vào để cố gắng trèo lên thành cắm cờ, có cả phóng viên đi theo quay phim, chụp ảnh muốn đưa lên báo chí và đưa ra Hội nghị Paris. Nhưng ta nắm được thông tin, nên khi họ vào thì ta đánh, họ không vào nổi. Bị ta đánh rát quá, họ gọi để máy bay để hỗ trợ. Nhưng hiệp đồng tác chiến của họ không được tốt, máy bay đến đáng lẽ là bổ nhào vào quân giải phóng thì lại bổ nhào vào đúng đơn vị dù đang cố tiến lên, làm cho trung đội ấy thương vong rất nhiều. Bản thân lính dù VNCH chưa bao giờ được “hưởng bom” vì quân giải phóng mình có bom đâu, nên bị máy bay ném bom trúng lưng thì họ rất sợ và thế là rút. Trận đó cũng vẫn ở ngoài Thành cổ.
trinh-hoa-binh-pc-version2_02.jpg
- Ngoài xem phim, ông có đọc tiểu thuyết "Mưa đỏ" của nhà văn Chu Lai chưa?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Tôi có đọc rồi, cách đây 8 năm. Năm 2017, đoàn cựu binh chúng tôi vào Quảng Trị nhân dịp 27.7, nhà văn Chu Lai có đi cùng và tặng tất cả anh em ở trong đoàn mỗi người một quyển Mưa đỏ. Anh em được tặng phấn khởi lắm, tôi cũng thế. Nhưng nhiều anh em bạn bè sau khi đọc được khoảng độ 2/3 thì thôi. Anh em bảo ông ấy hư cấu nhiều quá. Chẳng hạn như trong truyện có một nhân vật bị đuổi học vì là trai bao, rồi anh ấy đi bộ đội. Cái tình tiết này là không phải. Một là ở thời điểm những năm 70, cái từ “trai bao" ở miền Bắc không có. Thứ hai là dân ta khi đó, kể cả “nhà giàu” nói chung không có tiền, nên bảo bỏ tiền ra nuôi trai bao thì nó vô lý.
Tôi đọc tiểu thuyết đó đến giờ là 8 năm, cũng lâu quá rồi, nên không nhớ hết được toàn bộ. Nhưng có một điều, tất cả anh em cựu binh từng chiến đấu trận Thành cổ đều khẳng định đó là cuộc chiến đấu bảo vệ thị xã Quảng Trị, trong đó có Thành cổ, và không có một cuộc giao tranh nào giữa quân ta và quân địch bên trong Thành cổ. Không có. Ngay cả ban chỉ huy của lực lượng ta cũng không nằm trong Thành cổ, mà nằm bên ngoài, trong cái dinh tỉnh trưởng, sát bờ sông và cách Thành cổ vài trăm mét.
trinh-hoa-binh-pc-version2_04.jpg
- Trong bài ngắn đầu tiên của ông có chỉ ra khá nhiều chi tiết, như chuyện lính không đeo “tạp dề” (bao đạn trước ngực), hay là việc lính thường buộc 2 băng đạn AK ngược chiều để thay cho dễ, rồi chuyện công sự, chiến hào thực tế không hoành tráng như phim. Nhiều chi tiết nhỏ như vậy gợi lên một câu hỏi: Có lẽ nếu được sự trợ giúp từ những người có hiểu biết thực tế thì các bộ phim lịch sử sẽ tránh được nhiều sai sót, và đảm bảo tính chân thực hơn?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Tôi cho rằng đạo diễn của phim Mưa đỏ thực sự là chưa đi tìm hiểu cụ thể về cuộc chiến này nó như thế nào. Sai lầm thứ nhất là cho rằng chiến đấu xảy ra ở trong Thành cổ. Thứ hai là những hình ảnh ở trong bộ phim, những đạo cụ hay hầm hào không đúng thực tế. Không biết cái băng đạn buộc ngược đầu nhau xuất phát từ đâu, ai nghĩ ra, nhưng khi chúng tôi vào chiến đấu thì tất cả đều được học ngay bài đầu tiên. Ban đầu tôi đã từng đeo cái bao đạn, được 2 ngày thì tháo vứt đi mà khi vứt đi còn thấy da bụng bị ngấm nước nhăn nheo như hắc lào. Hãy nhớ chiến đấu ở đây là đánh phòng ngự, thường xuyên lăn lê bò toài. Đeo cái bao đạn rất vướng, rồi bùn đất bám vào, và lúc hết đạn mà rút cái băng đạn trong tạp dề ra là rất khó. Còn với 2 băng đạn buộc ngược đầu, chỉ cần rút ra, xoay đầu lại và lắp. Hai băng đạn có 60 viên, bắn một ngày không hết. Tôi chưa bao giờ bắn nhau một ngày hết 60 viên, hãn hữu lắm. Anh chỉ điểm xạ hai viên một, nhìn rõ địch mới bắn. 60 viên có thể được 30 điểm xạ, đủ đánh cả ngày.
trinh-hoa-binh-pc-version2_06.jpg
trinh-hoa-binh-pc-version2_08.jpg
Còn cái hào của chúng tôi, nó chỉ rộng tầm khoảng chừng 70 phân, và nó nông, chỉ lọt được người thôi. Hào này chạy một mình thì còn tạm được chứ hai người mà đối diện trong đó rất vướng. Chả có sức đâu mà đào được cái hào to như phim. Hào trong phim giống như một cái hào chống xe tăng của Thế chiến thứ nhất. Năm 1972 chúng tôi làm gì có cái hào ấy.
Chúng tôi chiến đấu ở trong thị xã, tức là trong đó có phố, có nhà cửa. Chúng tôi lợi dụng địa hình địa vật để tránh đạn, để chiến đấu. Chỗ nào cần đào hào mới đào, còn không thì chúng tôi nấp từ góc tường này sang góc tường nhà kia thôi. Và nếu có cũng đào ngắn.
Một hình ảnh nữa là trong phim thấy có dùng bao cát đắp công sự, trông đúng kiểu chiến lũy ngày xưa trong truyện Những người khốn khổ hay chiến lũy trong Cách mạng Pháp ấy. Chúng tôi không có bao cát. Cái bao cát ấy là của Mỹ, chứa được khoảng 20 ký đất thôi chứ không quá to. Quân ta làm gì có.
Vả lại khi ấy, trên trời hoàn toàn là của địch. Cái mà chúng tôi khó chịu nhất những khi không có tiếng súng là tiếng máy bay trinh sát OV10 hai thân và L19. OV10 có thể lượn nửa ngày ở trên, nhiều khi nó tắt máy mà lượn, nó quan sát rất rõ dưới đất. Chỉ bất kỳ một sự khác thường nào, lập tức nó gọi pháo bắn hoặc gọi máy bay bom ngay. Một cái hầm to có mấy cái bao cát như thế, chắc chắn ăn một phát pháo khói, hai đến ba giây sau một cái là bom rơi vào đầu rồi. Chi tiết bao cát trên phim là không thực tế.
trinh-hoa-binh-pc-version2_10.jpg
- Về mức độ khốc liệt, phần lớn khán giả xem trong phim đều nhận xét rằng chiến tranh quá đẫm máu. Nếu so sánh ở trong phim và bên ngoài thì thế nào?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Có những cái khác. Trong phim khán giả không thấy OV10, hay pháo bầy và pháo khoan. Khi phát hiện quân ta ở đâu đó, đối phương sẽ dùng cái gọi là pháo bầy. Pháo bầy là khoảng độ 10 - 20 khẩu pháo ở mấy căn cứ, liền một lúc bắn chụm lại. Bạn cứ cảm tưởng như là một trận mưa rào thật to, những hạt mưa rơi trên mặt đường, rồi tóe lên như thế nào, dày đặc như thế nào, thì những quả pháo nó nổ như vậy. Ai nằm trong phạm vi pháo bầy kiểu gì cũng thương vong.
Đối phó với pháo bầy thì chui vào hầm chữ A là an toàn. Nhưng khi đó họ dùng loại pháo thứ hai là pháo khoan. Nó na ná như quả bom mà Mỹ ném vào căn cứ hạt nhân của Iran gần đây vậy, chui sâu xuống dưới rồi nó mới nổ. Quả pháo ấy nổ âm dưới đất, nên ở trên mặt đất thì chúng tôi kệ.
Không phải cả ngày có pháo. Thường khi sắp vào trận, hoặc khi phát hiện quân ta thì phía địch sẽ pháo kích tơi bời. Họ bắn pháo rất chính xác. Trong khi pháo bắn như thế, quân ta ở trong hầm, thì địch hành tiến lên sát ta, lúc pháo ngưng một cái là bắt đầu xung phong. Bên mình cũng biết như thế, hết pháo là phải lên ngay.
Nói về mức độ ác liệt, có người bảo được 10%, có người bảo 30%. Tôi cho rằng so sánh không chính xác. Tôi thấy là cái mức độ ác liệt trong phim cũng ghê đấy chứ, không cần phải làm quá thêm nữa làm gì. Có khi bộ phim còn cần “mềm” đi chút nữa, đi vào chiều sâu hơn. Các cảnh bom đạn không cần quá nhiều, nhưng phải “chất” mới xứng với sự dữ dội thật sự của chiến tranh. Cảnh lính VNCH đốt tù binh là không đúng, họ không làm thế đâu. Qua đoạn này người xem có thể nghĩ lính VNCH rất dã man, hung bạo. Thực tế thì họ cũng là người Việt, sống nhân văn.
trinh-hoa-binh-pc-version2_12.jpg
- Giả sử có một đạo diễn phim chiến tranh mời ông làm cố vấn về lịch sử chẳng hạn, ông có nhận lời không?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Tôi có thể tham gia và cố gắng hết sức bằng những gì tôi biết. Còn gọi là cố vấn, để chỉ ra nó phải thế này thế kia, tôi làm sẽ không chính xác. Dù sao thì tôi đã từng chiến đấu ở đó, nhưng thời gian mà tôi thực sự ở trong đó nó không nhiều. Trong 81 ngày đêm đấy thì tôi chỉ ở khoảng độ hơn 10 hôm của đoạn cuối cùng, khoảng từ ngày thứ 67 - 68 gì đó.
Buổi tối mà tôi sang sông, ngày thứ 67 hay 68 - 69, tôi không nhớ. Khi hành quân sang sông, không có lịch, không có ngày tháng. Tôi chỉ nhớ khi vượt sông sang rồi thì được một anh cho một cái kẹo. Vâng, một cái kẹo, không nhớ kẹo gì, do Việt Nam sản xuất. Nó đã chảy cả ra. Anh ấy bảo là quà tết 2.9 Mặt trận gửi sang, mỗi người được đâu 1 - 2 chiếc gì đấy. Vậy hôm đó khoảng trước hay sau 2.9, còn trận Thành cổ kết thúc đêm 15 ngày 16.9.
Toàn bộ tiểu đoàn của ông Trịnh Hòa Bình sau 81 ngày đêm ở Quảng Trị. (Ảnh NVCC)
Toàn bộ tiểu đoàn của ông Trịnh Hòa Bình sau 81 ngày đêm ở Quảng Trị. (Ảnh NVCC)
Người ở lâu nhất tại đó mà tôi biết là anh Trần Ngọc Long, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 48. Anh Long đã ở đó trước khi 81 ngày đêm xảy ra. Khoảng từ 20.22.6 Trung đoàn 48 (tức đoàn Quang Sơn với lời thề Quang Sơn còn, Thành cổ còn) qua sông, anh ấy đã vào để nhận bàn giao vị trí từ K8 bộ đội địa phương Quảng Trị. Và anh ấy ở đó đến lúc cuối cùng khi quân ta rút đi. Chính anh Long đã xem và góp ý sửa một số chi tiết trong bài Mưa đỏ và 81 ngày đêm của tôi.
trinh-hoa-binh-pc-version2_14.jpg
trinh-hoa-binh-pc-version3_02.jpg
- Nếu nói lại về trận chiến đó, câu chuyện hay con người nào mà ông còn nhớ nhiều nhất, ấn tượng nhất?
- Ông Trịnh Hòa Bình: Có thể là trận đầu tiên mà tôi đánh.
Hồi đó tình hình thế này: Ở đó ranh giới giữa ta và địch không rõ ràng. Sáng hôm nay có thể địch chiếm được vị trí của ta, đến đêm ta phản kích chiếm lại. Quy mô thường là cấp trung đội trở xuống, cùng lắm là đại đội. Cứ như thế, quân ta đánh vào ban đêm, còn địch thì sáng ngày ra, tầm 5h30 - 6h00 sáng là đánh. Trận đầu tiên của tôi là một trận phản kích như vậy.