Don Jong Un
Trai thôn
Phòng ngừa bệnh tim quá đơn giản: đánh răng!
Bác sĩ nói tôi bị nghẹt động mạch vài chục phần trăm. Tôi nghĩ ngay đến cholesterol. Nhưng sau khi đọc một nghiên cứu mới [1], tôi bắt đầu nghi ngờ: thủ phạm có khi lại nằm… trong miệng và răng!
Xơ vữa động mạch / Atherosclerosis là vấn đề mà tôi các tất cả các bạn phải quan tâm vì nó ... nguy hiểm. Một cách ngắn gọn, nó (xơ vữa động mạch) là tình trạng mảng bám (chứa mỡ, cholesterol, calcium và vi khuẩn) tích tụ trong thành động mạch.
Khi mảng bám lớn dần, lòng mạch bị hẹp, máu khó lưu thông. Nếu mảng bám vỡ ra, cục máu đông có thể hình thành và gây nhồi máu tim hoặc đột quị. Sợ là ở chỗ này vì nhồi máu cơ tim và đột quị là 2 nguyên nhân tử vong hàng đầu hiện nay.
Giả thuyết cholesterol
Đã từ lâu, giới y học tìm lời giải thích tại sao có mấy cái mảng bám? Thời thập niên 1950, người ta chú ý đến một nhà nghiên cứu trẻ tên là Ancel Keys, người tuyên bố đã tìm ra thủ phạm: cholesterol. Còn gọi là 'mỡ máu' hay 'mỡ trong máu'.
Giả thuyết cholesterol được ra đời, phát biểu rằng ăn chất béo bão hòa sẽ làm tăng cholesterol trong máu và từ đó làm nghẹt động mạch giống như mỡ bít ống cống. Nghe qua thì rất có lí, rất hiển nhiên. Thành ra, sau đó, giả thuyết này thành chân lí trong y học, và ghi trong sách giáo khoa.
Nhưng sau này, với nhiều nghiên cứu khác ra đời, người ta bắt đầu suy nghĩ lại giả thuyết cholesterol. Có người (có khi được coi là 'ngoại vi') lập luận rằng cholesterol không phải nguyên nhân chánh gây ra bệnh tim, mà thủ phạm thật sự là cục máu đông hình thành do tổn thương thành động mạch.
Cục máu đông
Cục máu đông (blood clot) là một khối máu đặc lại, hình thành khi máu chuyển từ dạng lỏng sang dạng đặc. Nó cũng giống như khi chúng ta bị đứt tay thì máu sẽ đông lại để cầm máu.
Trong trường hợp bình thường, cục máu đông rất cần thiết vì nó giúp ngăn chảy máu khi cơ thể bị thương.
Nhưng khi cục máu đông hình thành không đúng chỗ (ví dụ như trong tim, não, hoặc mạch máu), nó có thể chặn dòng chảy của máu. Khi đó, mô và cơ quan không được oxygen nuôi dưỡng sẽ nhanh chóng bị tổn thương, chận mạch máu nuôi tim (gây ra nhồi máu cơ tim) hoặc chận mạch máu nuôi não (đột quị).
Yếu tố viêm
Sự hình thành cục máu đông có liên quan đến yếu tố viêm. Nói cho cụ thể hơn: viêm chính là cầu nối dẫn đến việc hình thành cục máu đông.
Thành mạch máu được lót bởi một lớp tế bào rất mỏng và nhạy cảm gọi là nội mạc.
Khi nội mạc bị tổn thương (do stress, huyết áp cao, đường huyết cao, hút thuốc, nhiễm trùng, v.v.) cơ thể xem đó như một vết thương.
Hệ miễn dịch lập tức phản ứng bằng viêm: các tế bào miễn dịch, hóa chất viêm, tiểu cầu kéo đến để 'vá' lại chỗ bị hư hỏng.
Chính tại điểm viêm này, cục máu đông có thể hình thành để bít lại lỗ rò rỉ. Nếu việc viêm lặp đi lặp lại, hoặc cục máu đông không được dọn dẹp hết, chúng sẽ tích tụ thành mảng bám trong mạch máu.
Ngày nay, giới y học xem xơ vữa động mạch là một dạng viêm.
Thủ phạm mới nhứt: vi khuẩn
Và theo nghiên cứu mới, còn có thêm một thủ phạm nữa: vi khuẩn. Nghi ngờ thì lâu rồi, nhưng bằng chứng thì mới.
Trước đây, hầu hết giải thích về bệnh xơ vữa động mạch đều không nhắc tới vi khuẩn. Tuy nhiên, nhiều thập niên qua, một số nhà khoa học đã nghi ngờ điều này. Và nghiên cứu mới nhứt đã cung cấp bằng chứng rõ ràng hơn.
Nghiên cứu, do nhóm bác sĩ Pekka Karhunen tại Đại học Tampere (Phần Lan) thực hiện, đã phân tích mô động mạch của hơn 200 người. Họ phát hiện (và tôi tóm tắt) như sau:
Trong phần lớn mảng bám đều có vi khuẩn, đặc biệt là nhóm viridans streptococci, loại vi khuẩn vốn sống trong ... miệng.
Mảng bám càng nặng, vi khuẩn này càng nhiều.
Trong các ca nhồi máu tim do mảng bám vỡ, 100% đều có vi khuẩn này. Nó hiện diện trong 100% ca bịnh!
Vi khuẩn tạo thành một lớp màng sinh học (biofilm), giống như mảng bám răng, khiến hệ miễn dịch không phát hiện được.
Khi lớp màng này bong ra, vi khuẩn góp phần làm mảng bám vỡ tung.
Nói đơn giản: chỉ cần nướu răng bị trầy xước (do nhai, đánh răng, viêm lợi hay làm răng, v.v), vi khuẩn có thể chui vào máu, ẩn náu trong thành động mạch, giúp mảng bám phát triển và rồi… làm nó vỡ ra.
Có một chi tiết hay hay trong vài nghiên cứu khác. Đó là những cặp vợ chồng hoặc cặp đôi thường có hệ vi khuẩn miệng giống nhau dần theo thời gian. Nghĩa là nếu bạn giữ răng miệng khỏe mạnh, cũng đang gián tiếp bảo vệ người mình thương khỏi nguy cơ bệnh tim!
Bài học phòng ngừa hàng ngày là gì?
Chăm sóc răng và miệng thật tốt. Vi khuẩn trong miệng không phải lúc nào cũng ác ôn hay xấu, vì chúng giúp ngăn chận nhiều loại vi khuẩn nguy hiểm khác. Nhưng khi nướu bị viêm hay chảy máu, chúng dễ đi vào máu và gây rắc rối cho tim mạch.
Vì vậy, chúng ta (các bạn và tôi) phải đánh răng sáng và tối; nên khám răng định kì ; và điều trị viêm nướu hoặc nhiễm trùng miệng kịp thời. Các bạn nha sĩ của tôi đang cười tươi.
Dĩ nhiên, chúng ta cũng đừng quên những thủ phạm (dù nghi ngờ) quen thuộc. Đó là chất béo, thuốc lá, rượu bia thái quá, huyết áp, cholesterol, blah blah. Điều này có nghĩa là chúng ta nên ăn nhiều rau, ít mỡ xấu, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giờ, giảm căng thẳng, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, kiểm soát huyết áp.
Tóm lại, nghiên cứu mới nhứt cho thấy việc giữ gìn sức khỏe răng miệng không chỉ giúp chúng ta có nụ cười tốt, mà còn góp phần giảm nguy cơ nhồi máu tim, đột quị và nhiều biến chứng do xơ vữa động mạch.
Nói cách khác: đánh răng đều đặn có thể cứu tim bạn. Các nha sĩ chắc thích khuyến cáo này.
