Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Khi người Do Thái lang thang ra đi khắp nơi trên thế giới thì vùng đất hiện nay là lãnh thổ của Israel và Palestin tiếp tục bị kiểm soát bởi người Hồi giáo trong hàng thế kỷ với sự cai trị lần lượt của các đế chế Hồi giáo Ayyubid, Đế chế Mamluk và đế chế Ottoman và không có cái nào gọi là vùng Palestine trước đó
Cho đến cuối thế kỷ XIX, một nhà báo Áo - Hung gốc Do Thái là Theodor Herzl đã viết tác phẩm có tiêu đề “Nhà nước Do Thái” (1896). Tác phẩm này là cơ sở lý luận và nền tảng cho sự ra đời của chủ nghĩa phục quốc Do Thái. Đó là lý do ông được biết đến như là cha đẻ của Nhà nước Israel. Tên của ông cũng được đề cập cụ thể trong Tuyên ngôn Độc lập của Israel và được gọi chính thức là "người cha thiêng liêng của Nhà nước Do Thái" (tất nhiên, trước ông đã có nhiều người Do Thái hoạt động và đề ra ý tưởng này).
A Haganah member and others during Israel's War of Independence
Sau đó, người Do Thái đã cho ra đời Phong trào Phục quốc Do Thái với mục tiêu thành lập một quốc gia có chủ quyền cho dân tộc của họ ở khu vực Trung Đông. Cùng lúc ấy, phong trào chủ nghĩa dân tộc Arab cũng được thành lập để đấu tranh giành độc lập từ đế chế Ottoman. Trong giai đoạn ấy, nhiều người Do Thái ở châu Âu đã tìm đường về vùng đất hiện nay. Khi người Do Thái quay trở về hẳn nhiên họ gặp xung đột với người Arab ở vùng đất này. Mâu thuẫn giữa 2 bên bắt đầu âm ỉ.
Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Ottoman chọn cùng phe với Đức, Áo - Hung để chống lại phe Đồng minh Anh, Pháp, Nga. Kết cục là phe Liên minh Ottoman thất bại và đế chế Ottoman ta rã thành nhiều quốc gia độc lập. Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay chính là quốc gia kế thừa của Ottoman (tất nhiên lãnh thổ hẹp hơn rất nhiều).
Sau chiến tranh thế giới, vùng đất này (Palesin, Israel và Jordan) được đặt dưới chế độ “ủy trị” phe chiến thắng và giao cho nước Anh kiểm soát cho đến khi người Anh giao trả vùng đất này cho "chủ nhân" thực sự. Nhưng "chủ nhân" thật sự là ai? Người Do Thái hay người Arab.
Tuyên bố Balfour năm 1917. Ảnh: History.com
Vào ngày 2 tháng 11 năm 1917, Ngoại trưởng Anh khi ấy là Arthur Balfour đã viết một lá thư gửi tới Lionel Walter Rothschild, một người đứng đầu cộng đồng người Do Thái ở Anh. Bức thư cam kết chính phủ Anh sẽ “thành lập ở Palestine một quốc gia cho dân tộc Do Thái”. Bức thư ấy sau này được gọi là Tuyên bố Balfour. Khi ấy, vùng đất này đa số là người Arab nên Palestine phải là một phần của một quốc gia Arab. Chính phủ Anh trong 25 năm thực hiện nhiệm vụ uỷ trị này (1923-1948) đã tạo điều kiện để người Do Thái nhập cư về vùng Palestin và dẫn đến căng thẳng giữa 2 cộng đồng Do Thái và Arab.
Khi người Do Thái trở về, đã có nhiều cuộc nổi dậy của người Arab để phản đối. Trong Chiến tranh thế giới lần thứ 2, người Do Thái là đối tượng bị phát xít Đức tiêu diệt nên càng khát khao cháy bỏng có một tổ quốc để trở về càng thôi thúc cộng đồng người Do Thái khắp mọi nơi trên thế giới. Sau khi Chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc, những người Do Thái có vị thế, uy tín trên trường quốc tế tiếp tục vận động cho sự trở về này.
Haredim being trained on weapons during the War of Independence | Archives: IDF Spokesperson's Unit
Năm 1947, Đại hội đồng LHQ đã thông qua nghị quyết phân chia vùng đất Palestine thành nhà nước của người Arab và người Do Thái. Phần đất giành cho người Do Thái là 56%, người Arab là 42%. Thành phố Jerusalem chiếm 3% được đặt dưới sự quản lý quốc tế. Hãy nhìn tấm bản đồ phân chia lãnh thổ này để thấy nó cũng chính là một nguyên nhân quan trọng dẫn tới những xung đột dai dẳng hiện nay.
Đất của Palestine được phân chia theo Nghị quyết 181 (II) của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, được thông qua vào ngày 29 tháng 11 năm 1947. Nghị quyết này đề xuất kế hoạch phân chia lãnh thổ Palestine thuộc Anh thành hai nhà nước độc lập: một nhà nước Do Thái và một nhà nước Ả Rập, với khu vực Jerusalem được quản lý quốc tế.
Kế hoạch phân chia quy định:
- Nhà nước Do Thái được phân bổ khoảng 56% lãnh thổ.
- Nhà nước Ả Rập được khoảng 43%.
- Jerusalem và Bethlehem được đặt dưới sự quản lý quốc tế.
Tuy nhiên, kế hoạch này không được thực hiện đầy đủ do xung đột nổ ra ngay sau đó, dẫn đến Chiến tranh Ả Rập-Israel 1948 và sự thay đổi lớn về biên giới so với đề xuất ban đầu
Khi kế hoạch phân chia này được đưa ra, người Do Thái ở Palestine khi ấy và khắp thế giới hài lòng và chấp nhận, người Arab thì không bởi khi ấy, người Palestine đang sở hữu 94% diện tích Palestine lịch sử và chiếm 67% dân số.
Lãnh thổ Israel và Palestine qua các thời kỳ. Ảnh: Al Jazeera
Ngày 14 tháng 5 năm 1948, người Do Thái đã chính thức tuyên bố thành lập nhà nước Israel. Chỉ sau vài giờ tuyên bố độc lập, đã có nhiều quốc gia trên thế giới lên tiếng công nhận. Liên Xô khi ấy là quốc gia đầu tiên trên thế giới công nhận nhà nước Israel. Các quốc gia Arab không những không đồng tình mà còn liên kết nhau để đè bẹp quốc gia non trẻ này và họ đã đem quân xâm lược Israel. Cuộc xung đột đầu tiên này được lịch sử gọi là chiến tranh Arab - Israel 1948.
Điều bất ngờ cho cả thế giới, nhà nước non trẻ Israel đã chiến thắng khối Arab. Chiến thắng này không chỉ giúp họ giữ được phần đất được chia mà còn chiếm thêm được 60% vùng lãnh thổ được trao cho người Arab tại Palestine. 40% diện tích đất còn lại của Palestine lại bị các nước Arab tham chiến chia nhau như là một chiến lợi phẩm: Jordan sáp nhập Bờ Tây, Ai Cập chiếm Dải Gaza. Thành phố Jerusalem bị Israel sáp nhập vùng phía tây và tuyên bố đây là thủ đô của đất nước, Jordan thì chiếm lấy phần phía đông.
Cuộc thất bại cay đắng này đã làm cho người Palestin mất nước và phải chạy khỏi đất nước sang các nước láng giềng. Vậy là không chỉ Israel chiếm đất của người Palestine mà cả các nước Arab cũng nhân cơ hội này chiếm đất của người Palestine
