Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Ba năm rưỡi sau khi Nga phát động cuộc chiến tại Ukraine vào ngày 24/2/2022, các dấu hiệu bất ổn nội bộ ngày càng rõ nét, gợi nhớ đến những năm cuối của Liên Xô. Chiến tranh không chỉ làm Nga hao mòn kinh tế và quân sự mà còn khơi dậy căng thẳng dân tộc, với các dân tộc thiểu số bị sử dụng như "thịt bò" trên chiến trường.
A recent study estimates that as many as 1.100.000 Russian soldiers have been killed in Ukraine since the war began
Theo các báo cáo từ Mediazona/BBC và các tổ chức như Free Buryatia Foundation, nam giới từ các cộng đồng thiểu số đang chết với tỷ lệ cao gấp nhiều lần so với dân Nga bản địa, dẫn đến nguy cơ bất ổn xã hội và thậm chí tan rã liên bang. Nếu tình trạng này kéo dài, Nga có thể đối mặt với kịch bản sụp đổ tương tự Liên Xô năm 1991, khi các dân tộc thiểu số và căng thẳng dân tộc đẩy nhanh sự tan vỡ.
Sự tương đồng với sự sụp đổ của Liên Xô: Căng thẳng dân tộc và bất ổn nội bộ
Sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991 không chỉ do khủng hoảng kinh tế mà còn do các xung đột dân tộc bùng nổ, từ Nagorno-Karabakh đến các cuộc biểu tình ở các nước Baltic và Trung Á. Các dân tộc thiểu số, bị đàn áp dưới thời Stalin và Brezhnev, đã nổi dậy đòi độc lập khi Gorbachev nới lỏng kiểm soát. Hôm nay, Nga – với 193 dân tộc và 22 nước cộng hòa tự trị – đang lặp lại mô hình tương tự. Theo Carnegie Endowment (12/2024), chiến tranh Ukraine đang "chuyển hướng Nga sang trì trệ kinh tế và căng thẳng dân tộc", với các phong trào ly khai ở Buryatia, Tuva và Dagestan ngày càng mạnh mẽ. Foreign Policy (9/2025) cảnh báo rằng nếu thất bại ở Ukraine, Nga có thể rơi vào "khủng hoảng dân tộc-chính trị", tương tự Liên Xô khi các nước cộng hòa tuyên bố độc lập.
Năm 2025, GDP Nga chỉ tăng 1,3% theo IMF, với lạm phát 9,9% và quỹ dự trữ cạn kiệt. Chi tiêu quân sự chiếm 8% GDP (170 tỷ USD), làm cạn kiệt nguồn lực cho các vùng thiểu số nghèo. Điều này khơi dậy bất mãn, giống như Liên Xô những năm 1980 khi chi phí chiến tranh Afghanistan và khủng hoảng dầu mỏ đẩy các dân tộc xa xôi vào tuyệt vọng. Atlantic Council (1/2025) dự báo: "Nếu giá dầu giảm thêm, kinh tế Nga 'đóng băng', dẫn đến suy thoái toàn diện và xung đột nội bộ vào 2026".
Dân tộc thiểu số bị bắt ra trận: Tỷ lệ tử vong cao gấp nhiều lần
Từ đầu chiến tranh, Kremlin đã ưu tiên tuyển mộ từ các vùng nghèo và thiểu số, coi họ là "cannon fodder" để bảo vệ dân Nga ở Moscow và St. Petersburg. Theo báo cáo của Jamestown Foundation (9/2025), tổng tử vong Nga vượt 175.000 từ 2022 đến 7/2025, với dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ cao bất thường. Mediazona/BBC xác nhận hơn 128.000 lính Nga chết đến 9/2025, trong đó Buryat, Tuva, Kalmyk, Chukchi và Nenets bị đại diện quá mức.
Cụ thể, nam giới Buryat (dân tộc Mông Cổ ở Siberia) chết gấp 7,8 lần so với dân Nga trung bình; Tuvan gấp 10,4 lần; Kazakh gấp 7 lần (dữ liệu Free Buryatia Foundation, 2023-2025). Ahiska Turks bị đại diện quá mức 800%, với 0,48% tử vong dù chỉ chiếm 0,00006% dân số. Sáu trong 10 vùng có tỷ lệ tử vong cao nhất là Siberia và Viễn Đông, nơi thiểu số chiếm đa số. PBS News (12/2023) mô tả: "Nam giới từ Siberia và Viễn Đông, quê hương của nhiều dân tộc thiểu số Nga, đang chịu giá phải trả quá lớn".
Lý do: Các vùng này nghèo, thất nghiệp cao, và quân đội là "cách kiếm tiền ổn định".
Theo Wilson Center (1/2024), Buryatia có nhiều căn cứ quân sự nhưng ít việc làm khác cho thanh niên. Trong tuyển mộ "một phần" 9/2022, 300.000 nam giới bị gọi, chủ yếu từ thiểu số. RFE/RL (9/2024) ghi nhận Bashkortostan và Tatarstan dẫn đầu tử vong gần đây, với tên Tatar và Bashkir như "Marat" và "Marsel" phổ biến trong danh sách tử vong. Tuổi trung bình binh sĩ chết tăng từ 28 lên 38, với nam giới lớn tuổi từ thiểu số bị gửi ra trận.
Kết quả: Các cộng đồng thiểu số mất một thế hệ nam giới, dẫn đến già hóa dân số và suy giảm văn hóa. Maria Vyushkova (Free Buryatia) cảnh báo: "Một thế hệ nữa, các dân tộc này sẽ biến mất". Al Jazeera (10/2022) trích lời nhà hoạt động: "Putin đang sử dụng dân tộc thiểu số để chiến đấu ở Ukraine".
Bất ổn xã hội và phong trào ly khai: Hồi chuông báo động
Tử vong cao khơi dậy căng thẳng dân tộc, tương tự Liên Xô khi các cuộc biểu tình ở Tajikistan và Azerbaijan dẫn đến bạo lực. Ở Nga, các nhóm như Free Buryatia Foundation và Asians of Russia hỗ trợ trốn tránh tuyển mộ, với hơn 150 người từ Buryatia, Kalmyk và Dagestan được giúp đỡ. Tháng 1/2025, FSB liệt 172 nhóm dân tộc và tôn giáo là "khủng bố" vì kêu gọi phi thực dân hóa.
Biểu tình nổ ra ở Bashkortostan (1/2025) sau án tù cho nhà hoạt động Fail Alsynov, kết hợp bất mãn về chiến tranh. The Moscow Times (2/2024) ghi nhận tang lễ hàng loạt ở Buryatia, với góa phụ bị khiêng trong lễ tang. Xung đột nội bộ quân sự: Tháng 8/2023, giao tranh giữa lính Chechen và Nga ở Donetsk giết 11 người. Tháng 9/2023, lính Nga bị đánh vì căng thẳng dân tộc.
Carnegie Endowment dự báo Nga "chuyển hướng vĩnh viễn sang trì trệ" do thiếu lao động (2,6 triệu cuối 2024) và công suất sản xuất kiệt quệ. Nếu chiến tranh kéo dài, bất ổn có thể lan sang Chechnya (nếu Ramzan Kadyrov chết) hoặc Tatarstan, dẫn đến "chiến tranh thứ ba Chechen" (Foreign Policy, 1/2023).
Triển vọng 2026-2028: Nguy cơ tan rã và bài học từ Liên Xô
Tương tự Liên Xô, nơi chi tiêu quân sự (15% GDP) và khủng hoảng dầu mỏ đẩy các dân tộc đến ly khai, Nga đang mất 230.000 binh sĩ với chi phí tái thiết vượt 1 nghìn tỷ USD. Nếu thất bại ở Ukraine, theo Atlantic Council, Nga có thể "đóng băng kinh tế" và bùng nổ xung đột dân tộc. Putin dùng hợp tác kinh tế với Mỹ làm mồi nhử, nhưng rủi ro nội bộ tăng nếu lạm phát và thiếu hàng hóa tiếp diễn.
Liên Xô tan rã do chi tiêu quân sự quá mức, khủng hoảng dầu mỏ và bất mãn dân tộc. Nga đối mặt vấn đề tương tự: ngân sách quốc phòng khổng lồ, nguồn thu dầu giảm 18% (2025), và tử vong thiểu số cao. Foreign Policy (9/2025) dự báo nếu chiến tranh kéo dài 2-3 năm, Nga có thể rơi vào khủng hoảng toàn diện, với nguy cơ tan rã hệ thống như 1991.
Các dấu hiệu tan rã của Nga – từ tử vong nam giới thiểu số cao, căng thẳng dân tộc, đến kinh tế kiệt quệ – đang lặp lại kịch bản Liên Xô. Chiến tranh Ukraine và trừng phạt đã làm suy yếu nền tảng, đẩy Nga vào nguy cơ trì trệ và xung đột nội bộ. Nếu không chấm dứt xung đột và cải cách, Nga có thể đối mặt khủng hoảng dân tộc-chính trị nghiêm trọng, không chỉ kinh tế mà còn xã hội, tương tự số phận Liên Xô. Các con số tử vong và bất ổn chứng minh: Chiến tranh không phải "chiến thắng" mà là gánh nặng dẫn đến sụp đổ tiềm tàng.
Nguồn :
Mediazona/BBC, Jamestown Foundation, Free Buryatia Foundation, Foreign Policy, PBS News, Al Jazeera, Wilson Center, RFE/RL, Carnegie Endowment, Atlantic Council, IMF (2023-2025).
https://mediazona.ca,
https://jamestown.org,
https://freeburyatia.org,
https://foreignpolicy.com,
https://www.pbs.org, https://www.aljazeera.com, https://www.wilsoncenter.org, https://www.rferl.org, https://carnegieendowment.org, https://www.atlanticcouncil.org, https://www.imf.org
A recent study estimates that as many as 1.100.000 Russian soldiers have been killed in Ukraine since the war began
Theo các báo cáo từ Mediazona/BBC và các tổ chức như Free Buryatia Foundation, nam giới từ các cộng đồng thiểu số đang chết với tỷ lệ cao gấp nhiều lần so với dân Nga bản địa, dẫn đến nguy cơ bất ổn xã hội và thậm chí tan rã liên bang. Nếu tình trạng này kéo dài, Nga có thể đối mặt với kịch bản sụp đổ tương tự Liên Xô năm 1991, khi các dân tộc thiểu số và căng thẳng dân tộc đẩy nhanh sự tan vỡ.
Sự tương đồng với sự sụp đổ của Liên Xô: Căng thẳng dân tộc và bất ổn nội bộ
Sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991 không chỉ do khủng hoảng kinh tế mà còn do các xung đột dân tộc bùng nổ, từ Nagorno-Karabakh đến các cuộc biểu tình ở các nước Baltic và Trung Á. Các dân tộc thiểu số, bị đàn áp dưới thời Stalin và Brezhnev, đã nổi dậy đòi độc lập khi Gorbachev nới lỏng kiểm soát. Hôm nay, Nga – với 193 dân tộc và 22 nước cộng hòa tự trị – đang lặp lại mô hình tương tự. Theo Carnegie Endowment (12/2024), chiến tranh Ukraine đang "chuyển hướng Nga sang trì trệ kinh tế và căng thẳng dân tộc", với các phong trào ly khai ở Buryatia, Tuva và Dagestan ngày càng mạnh mẽ. Foreign Policy (9/2025) cảnh báo rằng nếu thất bại ở Ukraine, Nga có thể rơi vào "khủng hoảng dân tộc-chính trị", tương tự Liên Xô khi các nước cộng hòa tuyên bố độc lập.
Năm 2025, GDP Nga chỉ tăng 1,3% theo IMF, với lạm phát 9,9% và quỹ dự trữ cạn kiệt. Chi tiêu quân sự chiếm 8% GDP (170 tỷ USD), làm cạn kiệt nguồn lực cho các vùng thiểu số nghèo. Điều này khơi dậy bất mãn, giống như Liên Xô những năm 1980 khi chi phí chiến tranh Afghanistan và khủng hoảng dầu mỏ đẩy các dân tộc xa xôi vào tuyệt vọng. Atlantic Council (1/2025) dự báo: "Nếu giá dầu giảm thêm, kinh tế Nga 'đóng băng', dẫn đến suy thoái toàn diện và xung đột nội bộ vào 2026".
Dân tộc thiểu số bị bắt ra trận: Tỷ lệ tử vong cao gấp nhiều lần
Từ đầu chiến tranh, Kremlin đã ưu tiên tuyển mộ từ các vùng nghèo và thiểu số, coi họ là "cannon fodder" để bảo vệ dân Nga ở Moscow và St. Petersburg. Theo báo cáo của Jamestown Foundation (9/2025), tổng tử vong Nga vượt 175.000 từ 2022 đến 7/2025, với dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ cao bất thường. Mediazona/BBC xác nhận hơn 128.000 lính Nga chết đến 9/2025, trong đó Buryat, Tuva, Kalmyk, Chukchi và Nenets bị đại diện quá mức.
Cụ thể, nam giới Buryat (dân tộc Mông Cổ ở Siberia) chết gấp 7,8 lần so với dân Nga trung bình; Tuvan gấp 10,4 lần; Kazakh gấp 7 lần (dữ liệu Free Buryatia Foundation, 2023-2025). Ahiska Turks bị đại diện quá mức 800%, với 0,48% tử vong dù chỉ chiếm 0,00006% dân số. Sáu trong 10 vùng có tỷ lệ tử vong cao nhất là Siberia và Viễn Đông, nơi thiểu số chiếm đa số. PBS News (12/2023) mô tả: "Nam giới từ Siberia và Viễn Đông, quê hương của nhiều dân tộc thiểu số Nga, đang chịu giá phải trả quá lớn".
Lý do: Các vùng này nghèo, thất nghiệp cao, và quân đội là "cách kiếm tiền ổn định".
Theo Wilson Center (1/2024), Buryatia có nhiều căn cứ quân sự nhưng ít việc làm khác cho thanh niên. Trong tuyển mộ "một phần" 9/2022, 300.000 nam giới bị gọi, chủ yếu từ thiểu số. RFE/RL (9/2024) ghi nhận Bashkortostan và Tatarstan dẫn đầu tử vong gần đây, với tên Tatar và Bashkir như "Marat" và "Marsel" phổ biến trong danh sách tử vong. Tuổi trung bình binh sĩ chết tăng từ 28 lên 38, với nam giới lớn tuổi từ thiểu số bị gửi ra trận.
Kết quả: Các cộng đồng thiểu số mất một thế hệ nam giới, dẫn đến già hóa dân số và suy giảm văn hóa. Maria Vyushkova (Free Buryatia) cảnh báo: "Một thế hệ nữa, các dân tộc này sẽ biến mất". Al Jazeera (10/2022) trích lời nhà hoạt động: "Putin đang sử dụng dân tộc thiểu số để chiến đấu ở Ukraine".
Bất ổn xã hội và phong trào ly khai: Hồi chuông báo động
Tử vong cao khơi dậy căng thẳng dân tộc, tương tự Liên Xô khi các cuộc biểu tình ở Tajikistan và Azerbaijan dẫn đến bạo lực. Ở Nga, các nhóm như Free Buryatia Foundation và Asians of Russia hỗ trợ trốn tránh tuyển mộ, với hơn 150 người từ Buryatia, Kalmyk và Dagestan được giúp đỡ. Tháng 1/2025, FSB liệt 172 nhóm dân tộc và tôn giáo là "khủng bố" vì kêu gọi phi thực dân hóa.
Biểu tình nổ ra ở Bashkortostan (1/2025) sau án tù cho nhà hoạt động Fail Alsynov, kết hợp bất mãn về chiến tranh. The Moscow Times (2/2024) ghi nhận tang lễ hàng loạt ở Buryatia, với góa phụ bị khiêng trong lễ tang. Xung đột nội bộ quân sự: Tháng 8/2023, giao tranh giữa lính Chechen và Nga ở Donetsk giết 11 người. Tháng 9/2023, lính Nga bị đánh vì căng thẳng dân tộc.
Carnegie Endowment dự báo Nga "chuyển hướng vĩnh viễn sang trì trệ" do thiếu lao động (2,6 triệu cuối 2024) và công suất sản xuất kiệt quệ. Nếu chiến tranh kéo dài, bất ổn có thể lan sang Chechnya (nếu Ramzan Kadyrov chết) hoặc Tatarstan, dẫn đến "chiến tranh thứ ba Chechen" (Foreign Policy, 1/2023).
Triển vọng 2026-2028: Nguy cơ tan rã và bài học từ Liên Xô
Tương tự Liên Xô, nơi chi tiêu quân sự (15% GDP) và khủng hoảng dầu mỏ đẩy các dân tộc đến ly khai, Nga đang mất 230.000 binh sĩ với chi phí tái thiết vượt 1 nghìn tỷ USD. Nếu thất bại ở Ukraine, theo Atlantic Council, Nga có thể "đóng băng kinh tế" và bùng nổ xung đột dân tộc. Putin dùng hợp tác kinh tế với Mỹ làm mồi nhử, nhưng rủi ro nội bộ tăng nếu lạm phát và thiếu hàng hóa tiếp diễn.
Liên Xô tan rã do chi tiêu quân sự quá mức, khủng hoảng dầu mỏ và bất mãn dân tộc. Nga đối mặt vấn đề tương tự: ngân sách quốc phòng khổng lồ, nguồn thu dầu giảm 18% (2025), và tử vong thiểu số cao. Foreign Policy (9/2025) dự báo nếu chiến tranh kéo dài 2-3 năm, Nga có thể rơi vào khủng hoảng toàn diện, với nguy cơ tan rã hệ thống như 1991.
Các dấu hiệu tan rã của Nga – từ tử vong nam giới thiểu số cao, căng thẳng dân tộc, đến kinh tế kiệt quệ – đang lặp lại kịch bản Liên Xô. Chiến tranh Ukraine và trừng phạt đã làm suy yếu nền tảng, đẩy Nga vào nguy cơ trì trệ và xung đột nội bộ. Nếu không chấm dứt xung đột và cải cách, Nga có thể đối mặt khủng hoảng dân tộc-chính trị nghiêm trọng, không chỉ kinh tế mà còn xã hội, tương tự số phận Liên Xô. Các con số tử vong và bất ổn chứng minh: Chiến tranh không phải "chiến thắng" mà là gánh nặng dẫn đến sụp đổ tiềm tàng.
Nguồn :
Mediazona/BBC, Jamestown Foundation, Free Buryatia Foundation, Foreign Policy, PBS News, Al Jazeera, Wilson Center, RFE/RL, Carnegie Endowment, Atlantic Council, IMF (2023-2025).
https://mediazona.ca,
https://jamestown.org,
https://freeburyatia.org,
https://foreignpolicy.com,
https://www.pbs.org, https://www.aljazeera.com, https://www.wilsoncenter.org, https://www.rferl.org, https://carnegieendowment.org, https://www.atlanticcouncil.org, https://www.imf.org
