BANGKOK (AP) - Nga và Việt Nam đã phát triển một cơ chế “ngầm” nhằm ẩn giấu các khoản thanh toán cho hợp đồng vũ khí, qua đó né tránh các lệnh trừng phạt từ Mỹ và phương Tây. Theo các tài liệu nội bộ của phía Việt Nam mà Associated Press (AP) thu thập được, hai bên sử dụng lợi nhuận từ các liên doanh dầu khí để thanh toán hợp đồng quốc phòng, thay vì thực hiện chuyển tiền công khai qua hệ thống ngân hàng quốc tế.
Theo cơ chế này, Việt Nam mua vũ khí của Nga - bao gồm máy bay chiến đấu, xe tăng và tàu quân sự - dưới hình thức tín dụng. Sau đó, Việt Nam hoàn trả khoản tín dụng này từ phần lợi nhuận trong liên doanh dầu khí Việt - Nga hoạt động tại Siberia. Các tài liệu cho thấy, đây là phương thức giao dịch phi truyền thống trong thị trường tài chính quốc tế, được thiết kế để duy trì dòng tiền âm thầm kể cả khi các lệnh trừng phạt với Nga vì cuộc chiến ở Ukraine bị siết chặt.
Tiết lộ này diễn ra trong bối cảnh nhạy cảm, khi Washington đang nỗ lực củng cố quan hệ với Hà Nội như một đối trọng trước sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc tại Đông Nam Á. Mỹ đồng thời tiến hành đàm phán thương mại sau khi Nhà Trắng áp mức thuế 20% lên hàng hóa từ Việt Nam, trong lúc Tổng thống Donald Trump đe dọa áp thêm lệnh trừng phạt nghiêm khắc hơn đối với Nga.
Liên minh châu Âu (EU) cũng đã bổ sung loạt biện pháp trừng phạt mới nhằm gây sức ép buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt chiến sự. Song song, Trump gần đây ký sắc lệnh hành pháp tăng gấp đôi thuế với Ấn Độ lên 50% để buộc New Delhi ngừng nhập khẩu dầu và vũ khí từ Nga, điều mà ông cho là góp phần kéo dài cuộc chiến ở Ukraine.
Thông tin về thỏa thuận “đặc biệt” này rò rỉ lần đầu vào năm 2023. Tuy nhiên, thay vì hủy bỏ, một tài liệu nội bộ từ năm ngoái cho thấy Nga và Việt Nam đã chính thức triển khai cơ chế này, đồng thời đạt được các thỏa thuận đảm bảo nguồn quỹ cho các hợp đồng quân sự tương lai.
Các tài liệu do một quan chức Việt Nam cung cấp cho AP - người thuộc phe phản đối việc siết chặt quan hệ với Nga vì lo ngại ảnh hưởng đến quan hệ với Washington - tiết lộ chi tiết kế hoạch. Quan chức này yêu cầu giấu tên để tránh bị trả đũa từ chính quyền.
Bộ Ngoại giao Mỹ từ chối bình luận trực tiếp về cơ chế thanh toán nói trên, chỉ nhấn mạnh rằng “các lệnh trừng phạt của chúng tôi vẫn còn hiệu lực” và cảnh báo bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào tham gia giao dịch với các thực thể bị trừng phạt đều có nguy cơ chịu biện pháp cưỡng chế.
Trong khi đó, Bộ Công Thương Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Tài chính Nga đều không phản hồi yêu cầu bình luận từ AP.
Cơ chế vận hành
Cơ chế này xoay quanh việc sử dụng lợi nhuận của Việt Nam từ liên doanh Rusvietpetro ở Siberia để trả nợ mua vũ khí, mà không cần thông qua hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Theo công văn PVN gửi Bộ Công Thương vào tháng 6/2024, kế hoạch được triển khai như sau:
Đoạn trích từ công văn ngày 11 tháng 6 năm 2024 của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) gửi Bộ Công Thương, chi tiết hóa thỏa thuận nhằm tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ khi mua sắm thiết bị quốc phòng từ Nga (Ảnh AP/Sakchai Lalit)
Trong văn bản, Tổng giám đốc PVN Lê Ngọc Sơn đề cập: “Trong bối cảnh Mỹ và phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt, loại bỏ Nga khỏi hệ thống SWIFT, phương thức thanh toán này được coi là kín đáo và phù hợp vì tiền chỉ luân chuyển trong lãnh thổ Nga và Việt Nam, giúp Việt Nam tránh rủi ro từ lệnh cấm vận.”
Tại sao cơ chế này cần thiết?
Hiện Zarubezhneft chưa bị trừng phạt sau các cuộc tấn công của Nga vào Ukraine, song Giám đốc điều hành Sergei Kudryashov đã nằm trong danh sách trừng phạt sâu rộng của Mỹ với ngành năng lượng Nga, công bố tháng 1/2025 — chỉ mười ngày trước khi Trump nhậm chức.
Chủ tịch Hội đồng quản trị Zarubezhneft, ông Evgeniy Murov - cựu sĩ quan KGB và từng là lãnh đạo Cơ quan Bảo vệ Liên bang (FSO) phụ trách an ninh cho Tổng thống Nga Putin - cũng đã bị Mỹ trừng phạt từ năm 2014.
Với tư cách cá nhân nằm trong danh sách SDN của Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC), tài sản của họ tại Mỹ sẽ bị phong tỏa và người Mỹ bị cấm giao dịch trực tiếp.
Cơ chế được mô tả trong các tài liệu AP có được rõ ràng nhằm tránh nguy cơ bị trừng phạt trong tương lai, cũng như lệnh trừng phạt thứ cấp đối với những tổ chức hỗ trợ các thực thể đã bị trừng phạt.
“Nếu muốn tự bảo vệ khỏi rủi ro, cách duy nhất là tránh các giao dịch xuyên biên giới và tạo ra những cơ chế thanh toán bù trừ như thế này,” ông Ben Hilgenstock, chuyên gia kinh tế cao cấp tại Trường Kinh tế Kyiv, phân tích sau khi xem xét tài liệu Việt Nam.
Bối cảnh địa - chính trị
Các chuyên gia cho rằng cơ chế này phù hợp với truyền thống linh hoạt của Nga trong các thỏa thuận vũ khí. Ví dụ, năm 2017, Moscow đồng ý bán 11 máy bay Su-35 cho Indonesia, đổi lấy dầu cọ, cà phê và một số hàng hóa khác.
Hai nhà ngoại giao phương Tây tại Hà Nội cho biết họ từ lâu nghi ngờ Việt - Nga có một thỏa thuận ngầm về thanh toán hợp đồng quân sự lớn, nhưng chưa từng thấy bằng chứng cụ thể cho đến khi AP tiếp cận các tài liệu này.
Mối đe dọa lớn nhất từ các lệnh trừng phạt thứ cấp xuất phát từ Đạo luật Chống lại Kẻ thù của Mỹ thông qua trừng phạt (CAATSA), được ban hành trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Đạo luật này cho phép Washington áp đặt biện pháp lên những quốc gia hoặc cá nhân có giao dịch thương mại với ngành công nghiệp quốc phòng Nga.
Ông Hilgenstock cho rằng, sự mơ hồ của luật khiến nó trở nên đặc biệt mạnh mẽ, buộc các công ty và quốc gia phải hành động quá thận trọng.
“Mọi người đều phải tự tìm cách xác định ranh giới đỏ nằm ở đâu, làm sao để đi sát mà không vượt quá,” ông nói. “Và kết quả thường là tuân thủ tuyệt đối, thậm chí còn ‘quá mức’.”
Vị thế chiến lược của Việt Nam
Việt Nam sở hữu một trong những lực lượng quân sự mạnh nhất Đông Nam Á, đặc biệt chú trọng tăng cường hải quân và không quân trước mối đe dọa từ Trung Quốc. Trong khi Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất, các tranh chấp Biển Đông ngày càng căng thẳng. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và cũng là nguồn cung vũ khí quan trọng sau khi dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí năm 2016.
Dù vậy, do mối quan hệ quốc phòng lâu dài với Nga, Việt Nam vẫn phụ thuộc vào Moscow về linh kiện và phụ tùng trong nhiều năm tới. Các hợp đồng mới cho thấy Hà Nội chưa có ý định cắt đứt hợp tác với Nga, ngay cả khi quan hệ với Mỹ đang được nâng cấp.
Lịch sử hợp đồng quân sự Nga - Việt Nam
Năm 2011, Nga đã cấp cho Việt Nam khoản tín dụng trị giá 2 tỷ USD cho một hợp đồng bao gồm hai tàu hộ vệ và 64 xe tăng T-90S. Đến năm 2023, Moscow tiếp tục cấp thêm 8 tỷ USD tín dụng cho thỏa thuận quốc phòng mới liên quan đến máy bay SU-30 và hai tàu hộ vệ khác - nhưng cho đến nay, Nga vẫn chưa bàn giao bất kỳ thiết bị nào.
Quan chức đã cung cấp cho AP hai tài liệu nội bộ bằng tiếng Việt chi tiết cơ chế hoàn trả này cũng cho phép AP tiếp cận những thông tin mật khác trong hệ thống chính quyền, được xác minh chéo qua nhiều nguồn, cho thấy vai trò của người này trong hàng loạt hoạt động cấp cao trong bộ máy chính trị Việt Nam.
Một tài liệu trước đó, từ tháng 3/2023, mô tả giai đoạn đầu của kế hoạch này, cũng từng được tờ New York Times đưa tin trong năm đó.
Trong tài liệu này, Bộ Tài chính Việt Nam cảnh báo rằng các hợp đồng mua vũ khí từ Nga có thể khiến Hà Nội phải hứng chịu trừng phạt của Mỹ: “Bởi vì Washington liên tục gây sức ép buộc Việt Nam chuyển sang mua vũ khí của Mỹ, và đe dọa áp dụng CAATSA nếu Việt Nam tiếp tục nhập vũ khí Nga.”
Song tài liệu cũng lưu ý rằng Mỹ có thể tạm thời trì hoãn áp trừng phạt, vì nhiều lý do, trong đó có việc “Washington coi trọng vai trò của Việt Nam trong việc thực hiện chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc.”
Phân tích tài liệu củng cố tính xác thực
Theo ông Ben Swanton, đồng Giám đốc tổ chức The 88 Project - một tổ chức phi chính phủ chuyên theo dõi tình hình nhân quyền ở Việt Nam - cả hai tài liệu đều có dấu hiệu là thật, thể hiện qua dữ liệu siêu văn bản, định dạng, mã số phân loại và nhiều chi tiết đặc thù khác.
Ông Swanton cho rằng Việt Nam từng nhiều lần cố tình cung cấp thông tin sai lệch cho Washington, và dù bị phát hiện, Mỹ vẫn chưa có biện pháp xử lý cụ thể.
Năm ngoái, The 88 Project đã chuyển cho Bộ Ngoại giao Mỹ các tài liệu nội bộ cho thấy Hà Nội báo cáo không trung thực về nỗ lực chống nạn buôn người. Tuy nhiên, bất chấp thông tin này, Bộ Ngoại giao vẫn nâng hạng Việt Nam trong báo cáo thường niên về buôn bán người.
“Việt Nam đã hiểu rằng Washington sẽ sẵn sàng "ngó lơ" việc này.” ông Swanton nhận xét.
Phía Bộ Ngoại giao Mỹ giải thích quyết định nâng hạng, cho rằng “chính phủ Việt Nam đã cho thấy có những nỗ lực tăng cường” trong việc chống nạn buôn người, dù thừa nhận vẫn “chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn tối thiểu.”
Những gì được đề cập trong các tài liệu mà AP tiếp cận đã dần trở thành hiện thực. Trong chuyến thăm Hà Nội tháng 6/2024, Tổng thống Nga Vladimir Putin chứng kiến Zarubezhneft được cấp phép khai thác mỏ khí Lô 11-2 trên thềm lục địa Việt Nam - chính là khu vực được nhắc đến trong bản ghi nhớ của PVN năm 2024. Một văn bản nội bộ khác của PVN, ban hành tháng 4/2025 và do AP có được từ nguồn khác, cho thấy Zarubezhneft đã bắt đầu khảo sát địa chấn 3D tại lô này.
Trong chuyến thăm Moscow tháng 5 vừa qua, đoàn đại biểu do Tổng Bí thư Tô Lâm dẫn đầu cũng đã ký nhiều thỏa thuận về thăm dò dầu khí cùng một “Kế hoạch Đối tác Chiến lược” trong lĩnh vực quốc phòng và hợp tác song phương giai đoạn 2026–2030, theo tuyên bố chung của hai bên.
Theo bà Lê Thu Hương, Phó Giám đốc Chương trình châu Á của tổ chức International Crisis Group, vẫn còn phải chờ xem cơ chế này sẽ được vận dụng ra sao khi sức ép từ các lệnh trừng phạt của EU và Mỹ tiếp tục gia tăng.
“Việt Nam buộc phải xoay xở trong môi trường ngoại giao không còn thuận lợi, khi việc quá gần gũi với Nga sẽ khó được các nước châu Âu chấp nhận,” bà nhận định, đồng thời nhấn mạnh Hà Nội hiện cũng đang phải đối diện với một chính quyền Mỹ có cách tiếp cận mang tính “giao dịch” nhiều hơn.
“Có thể gần như chắc chắn rằng Washington sẽ không còn rộng rãi như trước, dù họ vẫn coi trọng giá trị chiến lược của Việt Nam,” bà nói thêm.
apnews.com
Theo cơ chế này, Việt Nam mua vũ khí của Nga - bao gồm máy bay chiến đấu, xe tăng và tàu quân sự - dưới hình thức tín dụng. Sau đó, Việt Nam hoàn trả khoản tín dụng này từ phần lợi nhuận trong liên doanh dầu khí Việt - Nga hoạt động tại Siberia. Các tài liệu cho thấy, đây là phương thức giao dịch phi truyền thống trong thị trường tài chính quốc tế, được thiết kế để duy trì dòng tiền âm thầm kể cả khi các lệnh trừng phạt với Nga vì cuộc chiến ở Ukraine bị siết chặt.
Tiết lộ này diễn ra trong bối cảnh nhạy cảm, khi Washington đang nỗ lực củng cố quan hệ với Hà Nội như một đối trọng trước sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc tại Đông Nam Á. Mỹ đồng thời tiến hành đàm phán thương mại sau khi Nhà Trắng áp mức thuế 20% lên hàng hóa từ Việt Nam, trong lúc Tổng thống Donald Trump đe dọa áp thêm lệnh trừng phạt nghiêm khắc hơn đối với Nga.
Liên minh châu Âu (EU) cũng đã bổ sung loạt biện pháp trừng phạt mới nhằm gây sức ép buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt chiến sự. Song song, Trump gần đây ký sắc lệnh hành pháp tăng gấp đôi thuế với Ấn Độ lên 50% để buộc New Delhi ngừng nhập khẩu dầu và vũ khí từ Nga, điều mà ông cho là góp phần kéo dài cuộc chiến ở Ukraine.
Thông tin về thỏa thuận “đặc biệt” này rò rỉ lần đầu vào năm 2023. Tuy nhiên, thay vì hủy bỏ, một tài liệu nội bộ từ năm ngoái cho thấy Nga và Việt Nam đã chính thức triển khai cơ chế này, đồng thời đạt được các thỏa thuận đảm bảo nguồn quỹ cho các hợp đồng quân sự tương lai.
Các tài liệu do một quan chức Việt Nam cung cấp cho AP - người thuộc phe phản đối việc siết chặt quan hệ với Nga vì lo ngại ảnh hưởng đến quan hệ với Washington - tiết lộ chi tiết kế hoạch. Quan chức này yêu cầu giấu tên để tránh bị trả đũa từ chính quyền.
Bộ Ngoại giao Mỹ từ chối bình luận trực tiếp về cơ chế thanh toán nói trên, chỉ nhấn mạnh rằng “các lệnh trừng phạt của chúng tôi vẫn còn hiệu lực” và cảnh báo bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào tham gia giao dịch với các thực thể bị trừng phạt đều có nguy cơ chịu biện pháp cưỡng chế.
Trong khi đó, Bộ Công Thương Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Tài chính Nga đều không phản hồi yêu cầu bình luận từ AP.
Cơ chế vận hành
Cơ chế này xoay quanh việc sử dụng lợi nhuận của Việt Nam từ liên doanh Rusvietpetro ở Siberia để trả nợ mua vũ khí, mà không cần thông qua hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Theo công văn PVN gửi Bộ Công Thương vào tháng 6/2024, kế hoạch được triển khai như sau:
- Lợi nhuận từ Rusvietpetro trước hết được gửi về Moscow để trả nợ tín dụng mua vũ khí.
- Phần lợi nhuận vượt quá số nợ này được chuyển cho tập đoàn dầu khí quốc doanh Zarubezhneft của Nga.
- Tại Việt Nam, Zarubezhneft dùng công ty liên doanh với PVN để chuyển lại số tiền tương ứng cho phía Việt Nam, tránh hoàn toàn giao dịch xuyên biên giới.
Đoạn trích từ công văn ngày 11 tháng 6 năm 2024 của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) gửi Bộ Công Thương, chi tiết hóa thỏa thuận nhằm tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ khi mua sắm thiết bị quốc phòng từ Nga (Ảnh AP/Sakchai Lalit)
Trong văn bản, Tổng giám đốc PVN Lê Ngọc Sơn đề cập: “Trong bối cảnh Mỹ và phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt, loại bỏ Nga khỏi hệ thống SWIFT, phương thức thanh toán này được coi là kín đáo và phù hợp vì tiền chỉ luân chuyển trong lãnh thổ Nga và Việt Nam, giúp Việt Nam tránh rủi ro từ lệnh cấm vận.”
Tại sao cơ chế này cần thiết?
Hiện Zarubezhneft chưa bị trừng phạt sau các cuộc tấn công của Nga vào Ukraine, song Giám đốc điều hành Sergei Kudryashov đã nằm trong danh sách trừng phạt sâu rộng của Mỹ với ngành năng lượng Nga, công bố tháng 1/2025 — chỉ mười ngày trước khi Trump nhậm chức.
Chủ tịch Hội đồng quản trị Zarubezhneft, ông Evgeniy Murov - cựu sĩ quan KGB và từng là lãnh đạo Cơ quan Bảo vệ Liên bang (FSO) phụ trách an ninh cho Tổng thống Nga Putin - cũng đã bị Mỹ trừng phạt từ năm 2014.
Với tư cách cá nhân nằm trong danh sách SDN của Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC), tài sản của họ tại Mỹ sẽ bị phong tỏa và người Mỹ bị cấm giao dịch trực tiếp.
Cơ chế được mô tả trong các tài liệu AP có được rõ ràng nhằm tránh nguy cơ bị trừng phạt trong tương lai, cũng như lệnh trừng phạt thứ cấp đối với những tổ chức hỗ trợ các thực thể đã bị trừng phạt.
“Nếu muốn tự bảo vệ khỏi rủi ro, cách duy nhất là tránh các giao dịch xuyên biên giới và tạo ra những cơ chế thanh toán bù trừ như thế này,” ông Ben Hilgenstock, chuyên gia kinh tế cao cấp tại Trường Kinh tế Kyiv, phân tích sau khi xem xét tài liệu Việt Nam.
Bối cảnh địa - chính trị
Các chuyên gia cho rằng cơ chế này phù hợp với truyền thống linh hoạt của Nga trong các thỏa thuận vũ khí. Ví dụ, năm 2017, Moscow đồng ý bán 11 máy bay Su-35 cho Indonesia, đổi lấy dầu cọ, cà phê và một số hàng hóa khác.
Hai nhà ngoại giao phương Tây tại Hà Nội cho biết họ từ lâu nghi ngờ Việt - Nga có một thỏa thuận ngầm về thanh toán hợp đồng quân sự lớn, nhưng chưa từng thấy bằng chứng cụ thể cho đến khi AP tiếp cận các tài liệu này.
Mối đe dọa lớn nhất từ các lệnh trừng phạt thứ cấp xuất phát từ Đạo luật Chống lại Kẻ thù của Mỹ thông qua trừng phạt (CAATSA), được ban hành trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Đạo luật này cho phép Washington áp đặt biện pháp lên những quốc gia hoặc cá nhân có giao dịch thương mại với ngành công nghiệp quốc phòng Nga.
Ông Hilgenstock cho rằng, sự mơ hồ của luật khiến nó trở nên đặc biệt mạnh mẽ, buộc các công ty và quốc gia phải hành động quá thận trọng.
“Mọi người đều phải tự tìm cách xác định ranh giới đỏ nằm ở đâu, làm sao để đi sát mà không vượt quá,” ông nói. “Và kết quả thường là tuân thủ tuyệt đối, thậm chí còn ‘quá mức’.”
Vị thế chiến lược của Việt Nam
Việt Nam sở hữu một trong những lực lượng quân sự mạnh nhất Đông Nam Á, đặc biệt chú trọng tăng cường hải quân và không quân trước mối đe dọa từ Trung Quốc. Trong khi Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất, các tranh chấp Biển Đông ngày càng căng thẳng. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và cũng là nguồn cung vũ khí quan trọng sau khi dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí năm 2016.
Dù vậy, do mối quan hệ quốc phòng lâu dài với Nga, Việt Nam vẫn phụ thuộc vào Moscow về linh kiện và phụ tùng trong nhiều năm tới. Các hợp đồng mới cho thấy Hà Nội chưa có ý định cắt đứt hợp tác với Nga, ngay cả khi quan hệ với Mỹ đang được nâng cấp.
Lịch sử hợp đồng quân sự Nga - Việt Nam
Năm 2011, Nga đã cấp cho Việt Nam khoản tín dụng trị giá 2 tỷ USD cho một hợp đồng bao gồm hai tàu hộ vệ và 64 xe tăng T-90S. Đến năm 2023, Moscow tiếp tục cấp thêm 8 tỷ USD tín dụng cho thỏa thuận quốc phòng mới liên quan đến máy bay SU-30 và hai tàu hộ vệ khác - nhưng cho đến nay, Nga vẫn chưa bàn giao bất kỳ thiết bị nào.
Quan chức đã cung cấp cho AP hai tài liệu nội bộ bằng tiếng Việt chi tiết cơ chế hoàn trả này cũng cho phép AP tiếp cận những thông tin mật khác trong hệ thống chính quyền, được xác minh chéo qua nhiều nguồn, cho thấy vai trò của người này trong hàng loạt hoạt động cấp cao trong bộ máy chính trị Việt Nam.
Một tài liệu trước đó, từ tháng 3/2023, mô tả giai đoạn đầu của kế hoạch này, cũng từng được tờ New York Times đưa tin trong năm đó.
Trong tài liệu này, Bộ Tài chính Việt Nam cảnh báo rằng các hợp đồng mua vũ khí từ Nga có thể khiến Hà Nội phải hứng chịu trừng phạt của Mỹ: “Bởi vì Washington liên tục gây sức ép buộc Việt Nam chuyển sang mua vũ khí của Mỹ, và đe dọa áp dụng CAATSA nếu Việt Nam tiếp tục nhập vũ khí Nga.”
Song tài liệu cũng lưu ý rằng Mỹ có thể tạm thời trì hoãn áp trừng phạt, vì nhiều lý do, trong đó có việc “Washington coi trọng vai trò của Việt Nam trong việc thực hiện chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc.”
Phân tích tài liệu củng cố tính xác thực
Theo ông Ben Swanton, đồng Giám đốc tổ chức The 88 Project - một tổ chức phi chính phủ chuyên theo dõi tình hình nhân quyền ở Việt Nam - cả hai tài liệu đều có dấu hiệu là thật, thể hiện qua dữ liệu siêu văn bản, định dạng, mã số phân loại và nhiều chi tiết đặc thù khác.
Ông Swanton cho rằng Việt Nam từng nhiều lần cố tình cung cấp thông tin sai lệch cho Washington, và dù bị phát hiện, Mỹ vẫn chưa có biện pháp xử lý cụ thể.
Năm ngoái, The 88 Project đã chuyển cho Bộ Ngoại giao Mỹ các tài liệu nội bộ cho thấy Hà Nội báo cáo không trung thực về nỗ lực chống nạn buôn người. Tuy nhiên, bất chấp thông tin này, Bộ Ngoại giao vẫn nâng hạng Việt Nam trong báo cáo thường niên về buôn bán người.
“Việt Nam đã hiểu rằng Washington sẽ sẵn sàng "ngó lơ" việc này.” ông Swanton nhận xét.
Phía Bộ Ngoại giao Mỹ giải thích quyết định nâng hạng, cho rằng “chính phủ Việt Nam đã cho thấy có những nỗ lực tăng cường” trong việc chống nạn buôn người, dù thừa nhận vẫn “chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn tối thiểu.”
Những gì được đề cập trong các tài liệu mà AP tiếp cận đã dần trở thành hiện thực. Trong chuyến thăm Hà Nội tháng 6/2024, Tổng thống Nga Vladimir Putin chứng kiến Zarubezhneft được cấp phép khai thác mỏ khí Lô 11-2 trên thềm lục địa Việt Nam - chính là khu vực được nhắc đến trong bản ghi nhớ của PVN năm 2024. Một văn bản nội bộ khác của PVN, ban hành tháng 4/2025 và do AP có được từ nguồn khác, cho thấy Zarubezhneft đã bắt đầu khảo sát địa chấn 3D tại lô này.
Trong chuyến thăm Moscow tháng 5 vừa qua, đoàn đại biểu do Tổng Bí thư Tô Lâm dẫn đầu cũng đã ký nhiều thỏa thuận về thăm dò dầu khí cùng một “Kế hoạch Đối tác Chiến lược” trong lĩnh vực quốc phòng và hợp tác song phương giai đoạn 2026–2030, theo tuyên bố chung của hai bên.
Theo bà Lê Thu Hương, Phó Giám đốc Chương trình châu Á của tổ chức International Crisis Group, vẫn còn phải chờ xem cơ chế này sẽ được vận dụng ra sao khi sức ép từ các lệnh trừng phạt của EU và Mỹ tiếp tục gia tăng.
“Việt Nam buộc phải xoay xở trong môi trường ngoại giao không còn thuận lợi, khi việc quá gần gũi với Nga sẽ khó được các nước châu Âu chấp nhận,” bà nhận định, đồng thời nhấn mạnh Hà Nội hiện cũng đang phải đối diện với một chính quyền Mỹ có cách tiếp cận mang tính “giao dịch” nhiều hơn.
“Có thể gần như chắc chắn rằng Washington sẽ không còn rộng rãi như trước, dù họ vẫn coi trọng giá trị chiến lược của Việt Nam,” bà nói thêm.
AP Exclusive: Russia, Vietnam using energy profits to avoid possible US sanctions for arms deals
Russia and Vietnam have developed a mechanism to conceal arms deal payments to avoid American and other Western sanctions, using profits from joint energy-sector ventures to pay for defense contracts, according to internal Vietnamese documents obtained by The Associated Press.
apnews.com
