Quy định đánh thuế hộ kinh doanh có doanh thu trên 200 triệu đồng/năm đang gây tranh luận tại Quốc hội, liệu có tạo gánh nặng và bất công so với người làm công ăn lương?
Trong phiên thảo luận về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân và dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi) chiều 19/11, quy định mức 200 triệu đồng doanh thu/năm làm ngưỡng chịu thuế đối với hộ kinh doanh là một trong những vấn đề gây tranh luận nhiều tại Quốc hội.Nhiều đại biểu cho rằng mức này chưa bảo đảm công bằng, thậm chí còn tạo thêm gánh nặng đối với nhóm yếu thế. Trong khi đó, cơ quan soạn thảo và Bộ Tài chính lại khẳng định đây là bước đi cần thiết để thu đúng - thu đủ, đồng thời sẵn sàng nghiên cứu điều chỉnh để bảo đảm sự tương quan với người làm công ăn lương.
Hộ kinh doanh đang chịu "thiệt kép"
Đại biểu Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) cho biết việc chuyển từ thuế khoán sang tính thuế theo doanh thu thực tế qua hóa đơn điện tử khiến doanh thu được ghi nhận sẽ cao hơn nhiều so với mức khoán trước đây. Dù tỷ lệ thuế không đổi, số tiền thuế thực nộp chắc chắn tăng lên đáng kể.
Đại biểu Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) (Ảnh: Media QH).
Vấn đề lớn nhất, theo bà, nằm ở ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm - tương đương thu nhập thực tế chỉ khoảng 1,6 triệu đồng/tháng nếu giả định tỷ suất lợi nhuận 10%.
"Mức thu nhập này mà đã phải chịu thuế thì rất bất cập", bà nói. Trong khi người làm công ăn lương dự kiến được giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng cho bản thân và hơn 6 triệu đồng cho mỗi người phụ thuộc, thì hộ kinh doanh không được giảm trừ bất kỳ khoản nào.
Cùng quan điểm, đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) phân tích, nếu tính theo giá trị gia tăng bình quân của nền kinh tế (khoảng 8%), thì 200 triệu đồng doanh thu/năm chỉ tương đương khoảng 16 triệu/năm, tức khoảng 1,33 triệu đồng/tháng thu nhập.
"Mức khởi điểm chịu thuế của hộ kinh doanh chỉ 1,33 triệu/tháng, trong khi của người làm công ăn lương là 11 triệu/tháng theo quy định hiện hành. Đây là bất bình đẳng rất lớn mà hộ kinh doanh nhỏ phải chịu.
Đối với hộ kinh doanh nhỏ lẻ, mọi khoản lãi kinh doanh đều là thu nhập dùng để trang trải cuộc sống. Thu nhập đó được xác định là thu nhập của cá nhân để tính thuế. Nhưng hiện nay, họ phải nộp thuế thu nhập cá nhân kể cả từ đồng doanh thu đầu tiên tính từ mức khởi điểm, cứ có doanh thu phát sinh bất kể kinh doanh có lãi hay không, và không được giảm trừ gia cảnh như các đối tượng khác", ông nói.
Đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) (Ảnh: Media QH).
Ông Lâm cho biết, nếu nhìn vào tổng doanh thu của toàn nền kinh tế, hai sắc thuế lớn nhất hiện nay là thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh nghiệp thực chất chỉ chiếm 0,37% doanh thu (trong đó thuế TNCN chiếm 0,13% và thuế TNDN chiếm 0,24%).
Thế nhưng đối với hộ kinh doanh, mức thuế thấp nhất đã là 0,5% doanh thu, tức cao hơn cả mức bình quân mà toàn bộ nền kinh tế đang đóng. Với những ngành nghề có thuế suất 1-5%, số thuế họ phải nộp còn cao gấp nhiều lần.
Nói cách khác, dù là nhóm nhỏ nhất và dễ tổn thương nhất, hộ kinh doanh lại đang phải chịu mức thuế tính theo doanh thu nặng hơn mức thuế chung mà cả nền kinh tế đang gánh. Điều này lý giải vì sao họ lo lắng khi chuyển từ thuế khoán sang kê khai theo doanh thu thực tế.
Cả hai đại biểu đều nhấn mạnh rằng hộ kinh doanh là lực lượng tạo việc làm, là khu vực yếu thế và là trụ cột quan trọng của kinh tế tư nhân. Do đó cần có chính sách thuế phù hợp, bảo đảm công bằng và tạo điều kiện để nhóm này yên tâm chuyển đổi.
"Sẽ điều chỉnh để công bằng hơn"
Phát biểu tiếp thu giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc chuyển từ phương pháp thuế khoán sang kê khai bằng hóa đơn điện tử, cùng với ứng dụng công nghệ thông tin đã giúp phản ánh đúng doanh thu thực tế của hộ kinh doanh. Nhờ đó, số thu ngân sách từ khu vực này tăng tới 64%.
Theo ông, trước đây khi áp dụng thuế khoán, tình trạng thất thu lớn đã tồn tại trong nhiều năm, trong khi hóa đơn điện tử giúp phản ánh sát thực doanh thu phát sinh. Đặc biệt, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng việc nâng ngưỡng từ 100 lên 200 triệu đồng doanh thu là bước tiến có lợi cho hộ kinh doanh so với trước đây.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng tiếp thu giải trình tại Quốc hội (Ảnh: Media QH).
Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận vấn đề mà nhiều đại biểu nêu ra là tính công bằng tương đối giữa người làm công ăn lương và hộ kinh doanh phải được xem xét kỹ.
Bộ trưởng cho biết Bộ Tài chính đã nghiên cứu phương án bắt đầu tính thuế từ mức 201 triệu đồng trở lên, và sau khi tiếp thu thêm nhiều ý kiến, Bộ sẽ tính toán lại toàn bộ để bảo đảm hộ kinh doanh không bị thiệt thòi.
Ông cũng nhấn mạnh rằng việc áp dụng công nghệ và hóa đơn điện tử là xu hướng tất yếu, nhưng đi cùng phải là mức thuế hợp lý, "vừa khuyến khích kinh tế hộ gia đình, vừa bảo đảm công bằng".
