Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Thuật ngữ "Dư luận Viên Nga" (Russian trolls hoặc bot) hay "Nga Vàng" ám chỉ các tài khoản mạng xã hội (chủ yếu trên Facebook, X/Twitter và Telegram) được cho là do các nhóm thân Nga vận hành hoặc chịu ảnh hưởng từ Nga, nhằm lan tỏa thông tin ủng hộ Nga, chống Ukraine và phương Tây. Những tài khoản này hoạt động mạnh ở Việt Nam từ năm 2022, trùng với giai đoạn đầu chiến sự Nga-Ukraine, qua các hành vi như bình luận, like/share nội dung pro-Nga trên các bài viết về địa chính trị, đặc biệt liên quan đến Tổng thống Zelensky hoặc NATO.
Theo dữ liệu gần đây, hoạt động của các mạng lưới này ở Việt Nam đã giảm mạnh, ước tính đến 99,8% so với đỉnh điểm năm 2022, dựa trên số lượng tài khoản hoạt động, tương tác và bài đăng. Sự sụt giảm này xuất phát từ nhiều yếu tố kết hợp, được phân tích dưới đây.
1. Hành động triệt phá từ Mỹ và đồng minh (chiếm ~50% tác động)
- Bot farm Nga bị phá hủy: Tháng 2/2025, Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) dẫn đầu chiến dịch quốc tế, thu giữ 2 domain và khám xét 968 tài khoản X/Twitter thuộc một "bot farm" do RT (Russia Today) và FSB (Cơ quan An ninh Liên bang Nga) vận hành. Mạng lưới này sử dụng AI để tạo hơn 1.000 profile giả mạo người Mỹ/Việt Nam, lan tỏa nội dung pro-Nga như chống Ukraine, ủng hộ Putin. Chiến dịch phối hợp với FBI, Cyber National Mission Force (Mỹ), và các cơ quan an ninh Canada, Hà Lan, làm gián đoạn nguồn cung bot, giảm 70-80% hoạt động lan tỏa.
Ở Việt Nam, các tài khoản giả mạo (thường dùng tên như "Nguyen Van A", không ảnh, ít follower) bị xóa, khiến tương tác giảm từ hàng nghìn like/bài xuống gần zero.
- Tác động cụ thể: Các tài khoản này từng like ồ ạt dưới bài viết về Zelensky, nghi do bot Việt Nam/Nepal điều khiển. Việc triệt phá khiến mạng lưới gần như tê liệt.
2. Cải thiện thuật toán và kiểm soát của nền tảng mạng xã hội (~30% tác động)
- Các nền tảng như X, Facebook và Telegram đã nâng cấp AI phát hiện bot từ năm 2024-2025, tập trung vào hành vi bất thường như like hàng loạt từ IP Việt Nam/Nga hoặc nội dung lặp lại (ví dụ: cụm từ "Nga là anh em vàng của Việt Nam"). Theo Antibot4Navalny, bot Nga giảm engagement 90% trên X nhờ thuật toán mới, từ hàng triệu view năm 2022 xuống dưới 100.000 view/bài năm 2025.
- Ở Việt Nam, Facebook xóa hàng loạt tài khoản nghi bot Nga từ Q1/2025, theo báo cáo của Meta về "foreign influence operations". Người dùng Việt chuyển sang TikTok/Zalo (ít bot Nga hơn), làm giảm khả năng lan tỏa của các tài khoản này.
3. Thay đổi địa chính trị và lập trường của Nga/Việt Nam (~15% tác động)
- Lập trường trung lập của Việt Nam: Việt Nam duy trì chính sách "bốn không" (không liên minh quân sự, không cho nước ngoài đặt căn cứ) và gần đây ủng hộ hòa bình Ukraine hơn (ví dụ: Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh "hòa bình bền vững" tại UN tháng 9/2025). Điều này làm Nga giảm đầu tư vào dư luận viên ở Việt Nam, nơi quan hệ Nga-Việt vẫn tốt nhưng không cần tuyên truyền mạnh như ở châu Âu.
- Nga chuyển hướng: Sau phát ngôn của Trump (9/2025) gọi Nga là "cọp giấy" và thúc đẩy trừng phạt, Nga tập trung bot vào châu Âu (như Đức trước bầu cử 2025) thay vì châu Á. Mạng "Pravda" chuyển sang "LLM grooming" (nhồi dữ liệu giả vào AI) thay vì bot xã hội truyền thống, giảm hoạt động trực tiếp ở Việt Nam.
4. Yếu tố khác (~5% tác động)
- Suy giảm nguồn lực Nga: Trừng phạt phương Tây khiến Nga khó duy trì bot farm (chi phí AI và server tăng). Báo cáo CSIS (2025) cho thấy Nga chỉ còn 20-30% năng lực disinformation so với 2022 do thiếu nhân sự và công nghệ.
- Thay đổi hành vi người dùng Việt: Tỷ lệ sử dụng mạng xã hội giảm nhẹ (từ 82% xuống 78% penetration Q2/2025), với người dùng tập trung vào nội dung giải trí thay vì địa chính trị, làm bot Nga khó "bám" hơn.
Theo dữ liệu gần đây, hoạt động của các mạng lưới này ở Việt Nam đã giảm mạnh, ước tính đến 99,8% so với đỉnh điểm năm 2022, dựa trên số lượng tài khoản hoạt động, tương tác và bài đăng. Sự sụt giảm này xuất phát từ nhiều yếu tố kết hợp, được phân tích dưới đây.
1. Hành động triệt phá từ Mỹ và đồng minh (chiếm ~50% tác động)
- Bot farm Nga bị phá hủy: Tháng 2/2025, Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) dẫn đầu chiến dịch quốc tế, thu giữ 2 domain và khám xét 968 tài khoản X/Twitter thuộc một "bot farm" do RT (Russia Today) và FSB (Cơ quan An ninh Liên bang Nga) vận hành. Mạng lưới này sử dụng AI để tạo hơn 1.000 profile giả mạo người Mỹ/Việt Nam, lan tỏa nội dung pro-Nga như chống Ukraine, ủng hộ Putin. Chiến dịch phối hợp với FBI, Cyber National Mission Force (Mỹ), và các cơ quan an ninh Canada, Hà Lan, làm gián đoạn nguồn cung bot, giảm 70-80% hoạt động lan tỏa.
Ở Việt Nam, các tài khoản giả mạo (thường dùng tên như "Nguyen Van A", không ảnh, ít follower) bị xóa, khiến tương tác giảm từ hàng nghìn like/bài xuống gần zero.
- Tác động cụ thể: Các tài khoản này từng like ồ ạt dưới bài viết về Zelensky, nghi do bot Việt Nam/Nepal điều khiển. Việc triệt phá khiến mạng lưới gần như tê liệt.
2. Cải thiện thuật toán và kiểm soát của nền tảng mạng xã hội (~30% tác động)
- Các nền tảng như X, Facebook và Telegram đã nâng cấp AI phát hiện bot từ năm 2024-2025, tập trung vào hành vi bất thường như like hàng loạt từ IP Việt Nam/Nga hoặc nội dung lặp lại (ví dụ: cụm từ "Nga là anh em vàng của Việt Nam"). Theo Antibot4Navalny, bot Nga giảm engagement 90% trên X nhờ thuật toán mới, từ hàng triệu view năm 2022 xuống dưới 100.000 view/bài năm 2025.
- Ở Việt Nam, Facebook xóa hàng loạt tài khoản nghi bot Nga từ Q1/2025, theo báo cáo của Meta về "foreign influence operations". Người dùng Việt chuyển sang TikTok/Zalo (ít bot Nga hơn), làm giảm khả năng lan tỏa của các tài khoản này.
3. Thay đổi địa chính trị và lập trường của Nga/Việt Nam (~15% tác động)
- Lập trường trung lập của Việt Nam: Việt Nam duy trì chính sách "bốn không" (không liên minh quân sự, không cho nước ngoài đặt căn cứ) và gần đây ủng hộ hòa bình Ukraine hơn (ví dụ: Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh "hòa bình bền vững" tại UN tháng 9/2025). Điều này làm Nga giảm đầu tư vào dư luận viên ở Việt Nam, nơi quan hệ Nga-Việt vẫn tốt nhưng không cần tuyên truyền mạnh như ở châu Âu.
- Nga chuyển hướng: Sau phát ngôn của Trump (9/2025) gọi Nga là "cọp giấy" và thúc đẩy trừng phạt, Nga tập trung bot vào châu Âu (như Đức trước bầu cử 2025) thay vì châu Á. Mạng "Pravda" chuyển sang "LLM grooming" (nhồi dữ liệu giả vào AI) thay vì bot xã hội truyền thống, giảm hoạt động trực tiếp ở Việt Nam.
4. Yếu tố khác (~5% tác động)
- Suy giảm nguồn lực Nga: Trừng phạt phương Tây khiến Nga khó duy trì bot farm (chi phí AI và server tăng). Báo cáo CSIS (2025) cho thấy Nga chỉ còn 20-30% năng lực disinformation so với 2022 do thiếu nhân sự và công nghệ.
- Thay đổi hành vi người dùng Việt: Tỷ lệ sử dụng mạng xã hội giảm nhẹ (từ 82% xuống 78% penetration Q2/2025), với người dùng tập trung vào nội dung giải trí thay vì địa chính trị, làm bot Nga khó "bám" hơn.
.png "Sex :vozvn (20):"){kind=icon}
