Chụp lại hình ảnh,Pavlo đã có trải nghiệm với thiết bị bay không người lái (drone) trong chiến tranh
- Tác giả,Joel Gunter
- Vai trò,Tường thuật từ Kyiv
- 3 tháng 8 2025
Anh nhấn các nút trên bộ điều khiển và đẩy ăng-ten sang các vị trí khác nhau. Không có gì xảy ra. "Xin lỗi, hôm nay không được", anh nói với một nụ cười. Chiếc drone trông ổn, nhưng có gì đó bị hỏng.
Ở mặt trận, anh Pavlo, người yêu cầu chỉ được nêu tên, là một phi công lái drone góc nhìn thứ nhất (FPV). Những chiếc drone nhỏ, có khả năng cơ động cao này có camera phía trước giúp chúng được điều khiển từ xa.
Trong khoảng một năm trở lại đây, những chiếc FPV mang bom đã trở nên phổ biến trên tiền tuyến ở Ukraine, thay thế vũ khí hạng nặng đặc trưng ở giai đoạn đầu của cuộc chiến.
Những chiếc FPV này rượt đuổi xe bọc thép, săn đuổi các đơn vị bộ binh qua các hàng cây và rình rập từng người lính cho đến chết.
"Không thể trốn khỏi FPV, mà chạy trốn cũng vô ích thôi," anh Pavlo nói. "Chỉ cố gắng bình tĩnh nhất có thể rồi cầu nguyện."
Ngay cả khi FPV ở quá cao đến độ che khuất tầm nhìn, hoặc ẩn sau tán lá, người lính vẫn có thể nghe thấy tiếng rít the thé đặc trưng.
"Vù vù," Pavlo mô tả. "Các người đang bị săn đuổi."
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,FPV nhỏ có gắn đạn, trong tay lính Ukraine
Sau hơn một năm ở tiền tuyến, Pavlo đã trở về căn hộ ở Kyiv nơi anh sống cùng vợ. Nhưng tiếng ồn của drone vẫn đeo bám anh. Những dụng cụ cơ khí thường nhật như máy cắt cỏ, xe máy và máy điều hòa không khí gợi nhớ đến những chiếc FPV đã săn đuổi anh và đồng đội.
Và thiên nhiên không phải là nơi trốn thoát. Pavlo không còn nghe thấy tiếng ong và ruồi vo ve gần mình mà không cảm thấy hoảng sợ. "Tôi không còn thích ra ngoài thiên nhiên và nghe thấy âm thanh này nữa vì điều đó khiến tôi nhớ đến tiếng drone quá nhiều," anh nói.
Sang chấn liên quan đến âm thanh không phải là điều mới mẻ - nhiều thế hệ lính đã bị ảnh hưởng do những tiếng động đột ngột sau khi trở về cuộc sống đời thường. Nhưng khi chiến tranh ở Ukraine phát triển thành một cuộc xung đột do công nghệ drone thúc đẩy, sang chấn cũng tiến hóa theo.
"Trong năm qua, phần lớn bệnh nhân - nếu không bị thương về thể chất - đều bị tổn thương sức khỏe tinh thần do hoạt động của thiết bị bay không người lái", Tiến sĩ Serhii Andriichenko, bác sĩ tâm thần trưởng tại bệnh viện quân y Kyiv, cho biết. "Chúng tôi gọi đây là hội chứng sợ thiết bị bay không người lái."
Hàng ngàn người đàn ông hiện trở về từ tiền tuyến như Pavlo, mắc chứng rối loạn căng thẳng cấp tính liên quan đến âm thanh của drone, theo Tiến sĩ Andriichenko.
Chứng sợ drone có thể được kích hoạt từ một loạt âm thanh đô thị thông thường - xe máy và xe scooter, máy cắt cỏ, máy điều hòa không khí - bất cứ thứ gì cơ khí phát ra tiếng vo vo.
"Nếu đó là xe máy hoặc máy cắt cỏ, suy nghĩ đầu tiên của tôi là nó có thể là drone," một người lính từ tiền tuyến khác, Savur, người đã mất một cánh tay trong một cuộc tấn công bằng drone FPV, chia sẻ.
Ở tiền tuyến, drone là một "âm thanh thường trực", Savur, người theo quy trình quân sự yêu cầu được nhận dạng bằng mật danh của mình, cho hay.
"Tiếng đạn pháo chỉ kéo dài vài giây, nhưng tiếng drone thì luôn ở đó," anh kể.
"Có thể nằm ở vị trí của mình, trong chiến hào và nghe thấy nó hàng giờ. Tôi nhớ rõ âm thanh đó mọi lúc."
Hoặc đôi khi vấn đề lại ngược lại - sự im lặng.
"Sự im lặng luôn là khởi đầu," Tiến sĩ Andriichenko, bác sĩ tâm thần, bình luận.
"Khi binh sĩ luân phiên đến các vị trí chiến đấu, họ bắt đầu lắng nghe cẩn thận để đảm bảo không có drone. Luôn có sự căng thẳng và sợ hãi thường trực. Họ luôn nhìn lên trên."
Chụp lại hình ảnh,Serhii Andriichenko, bác sĩ tâm thần trưởng tại bệnh viện quân y Kyiv, nói: "Chúng tôi gọi đây là chứng sợ drone"
Trong nhiều trường hợp, cảm giác căng thẳng thường trực đó vẫn chưa được xua tan khi trở lại cuộc sống bình thường. Nhiều người quan sát thấy binh sĩ đột nhiên tắt đèn ở nhà, tránh xa cửa sổ và nấp dưới đồ đạc.
Sau đó, nếu một binh sĩ được đưa đi điều trị, Tiến sĩ Andriichenko mô tả rằng thường thì họ không hề nhớ mình đã nghe thấy tiếng gì, nhưng vợ hoặc người thân sẽ nói rằng chiếc quạt thông gió hay máy điều hòa vừa mới được bật lên.
Những người lính từ giai đoạn đầu của cuộc chiến - vốn đặc trưng với những trận chiến trực diện, tàn khốc - trở về nhà với nỗi sợ hãi khi ở trong rừng, nơi diễn ra phần lớn các cuộc giao tranh.
Nhưng chiến tranh drone đã đảo ngược hiện tượng này. Giờ đây, binh lính "cảm thấy an toàn nhất trong rừng, dưới những tán cây rậm rạp", vị bác sĩ tâm thần cho hay. "Và trong thời gian rảnh rỗi, họ cố gắng tránh xa các khu vực có nhiều cây cối."
Sự gia tăng sử dụng drone đã gây ra một tác động khủng bố khác đối với quân đội chiến đấu - nó đã mở rộng vùng nguy hiểm ra xa tiền tuyến. Những người lính hoạt động cách xa tới 40 km, hoặc rút lui sau một đợt luân chuyển quân nặng nề, không thể lơ là cảnh giác như trước nữa.
Nazar Bokhii, chỉ huy một đơn vị drone nhỏ, đang ở trong hầm trú ẩn cách tuyến liên lạc khoảng 5 km thì đơn vị của anh bắn trúng một vị trí súng cối của Nga cách đó 22km. Phấn chấn trước thành công này, anh Bokhii lao ra khỏi hầm trú ẩn, quên mất quy tắc thông thường là dừng lại trước để lắng nghe tiếng động báo hiệu.
Cách đó vài mét, một chiếc FPV của Nga đang lượn lờ trên không. Khi nó lao về phía anh, Bokhii chỉ kịp giơ tay lên. Khi nó phát nổ, nó đã cướp đi cả hai tay và mắt trái của anh, khiến mặt anh bị bỏng nặng.
Chụp lại hình ảnh,Nazar Bokhii mất cả hai tay và một mắt trong cuộc tấn công bằng FPV của Nga
Hậu chấn tâm lý của Bokhii, theo lời anh kể, chỉ nằm ở phản ứng sợ hãi thỉnh thoảng với xe máy và máy cắt cỏ. Nhưng anh biết về tác động của âm thanh, bởi vì đơn vị của anh đã sử dụng nó để gây ra nỗi kinh hoàng cho những người khác.
"Chúng tôi là bên gây ra nỗi sợ hãi bằng âm thanh, chứ không phải bên phải chịu đựng nó," Bokhii nói.
Đến một lúc nào đó, họ nhận ra rằng âm thanh có thể được sử dụng để buộc binh lính Nga tiến vào những khu vực dễ bị tấn công.
"Chúng tôi bay vù vù xung quanh họ và nó trở thành một phép thử khả năng phục hồi tâm lý của kẻ thù," Bokhii nói. "Bản thân âm thanh của drone đã là một cuộc tấn công tâm lý nghiêm trọng."
Theo Bokhii, chỉ cần một tiếng vo ve đủ lâu trên đầu một người lính, anh ta sẽ rời khỏi nơi trú ẩn vững chắc và chạy vào địa hình trống trải.
"Tâm lý của chúng tôi hoạt động theo cách mà chúng tôi cần phải làm gì đó để trấn tĩnh bản thân," anh Bokhii chia sẻ. "Vì vậy, bay lượn gần đó và áp chế tâm lý một người... rồi anh ta bắt đầu chạy và dễ bị bắn trúng hơn."
Và nỗi kinh hoàng tâm lý của FPV không còn chỉ là vấn đề ở tiền tuyến. Nó đã lan rộng ra cả những khu vực phía sau tiền tuyến. Nga đã bắt đầu sử dụng FPV để thả bom đạn xuống dân thường tại các thành phố lân cận của Ukraine.
Trong số những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất là Kherson, một thành phố phía nam bị lực lượng Nga chiếm đóng một thời gian và vẫn nằm trong tầm bắn của drone.
Theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, lực lượng Nga đã cố tình nhắm mục tiêu vào dân thường trong thành phố bằng drone FPV và giết chết hoặc làm họ bị thương - một tội ác chiến tranh.
Theo chính quyền quân sự khu vực, ít nhất 84 thường dân đã thiệt mạng tại khu vực Kherson do các cuộc tấn công bằng drone của Nga trong năm nay.
Người dân cho biết những chiếc FPV nhỏ bé này là nỗi kinh hoàng thường nhật.
"Không còn nơi nào an toàn nữa," Dmytro Olifirenko, một lính biên phòng 23 tuổi sống tại thành phố Kherson, cho hay.
"Luôn phải cảnh giác, tập trung, và vì thế, cơ thể luôn trong tình trạng căng thẳng," anh nói.
Nguồn hình ảnh,Stanislav Ostrous/BBC
Chụp lại hình ảnh,Dmytro Olifirenko là một trong số thường dân bị thương trong các cuộc tấn công bằng drone ở Kherson
Anh Olifirenko đang đợi ở một trạm xe buýt vào tháng 9/2024 thì nghe thấy âm thanh quen thuộc của một drone Nga trên đầu. "Chúng tôi nghĩ nó sẽ bám theo xe buýt, vì chúng vốn đã săn lùng các xe buýt dân sự," anh kể lại.
Thay vào đó, drone chỉ thả đạn xuống trạm xe buýt, găm mảnh đạn vào đầu, mặt và chân Olifirenko. Đoạn video về vụ việc, do một người qua đường quay lại, đã ghi lại được tiếng vo ve của drone, tiếp theo là tiếng hét của Olifirenko khi anh ngã xuống vỉa hè.
Anh Olifirenko nói rằng giờ đây, anh nghe thấy tiếng drone "liên tục", bất kể chúng có ở đó hay không.
"Nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và tâm lý," anh nói. "Ngay cả khi đi tới Mykolaiv hay một thành phố khác, vẫn có thể liên tục nghe thấy."
Đối với những người dân như Oliferenko, drone đã biến những âm thanh bình thường của một khu vực đông dân cư - ô tô, xe máy, máy phát điện, máy cắt cỏ, máy điều hòa - thành một thử thách tâm lý mà người dân phải đối mặt hàng ngày, ngay cả khi họ vốn đã phải đối mặt với mối nguy hiểm thực sự từ chính những chiếc drone.
Đối với những người lính trở về từ tiền tuyến, như Pavlo, drone đã tạo ra một loại sợ hãi mới và cụ thể, một loại sợ hãi không dễ gì xua tan.
"Thế giới lúc nào cũng như một chiến trường," anh Pavlo nói. "Nó có thể trở thành chiến trường bất cứ lúc nào."
Và trong tất cả các yếu tố kích hoạt, thính giác - giác quan mà drone đang khai thác rất hiệu quả - là yếu tố nguy hiểm nhất, nói.
"Khi nhìn thấy một thứ gì đó, não bộ có thể xử lý và nhận biết nó chỉ trong một giây.
"Nhưng với một âm thanh lạ, mọi thứ lại khác. Não của bạn đã thay đổi. Bạn không thể làm ngơ, bạn phải phản ứng. Bởi ở nơi chiến trường, phản xạ đó có thể cứu sống bạn."
Svitlana Libet tường thuật bổ sung. Ảnh: Joel Gunter.
