Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Khu vực trung tâm của di tích Kinh thành Huế (phường Phú Xuân, thành phố Huế) nhìn từ trên cao.
Năm 2019, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là thành phố Huế) phê duyệt Đề án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực 1 hệ thống di tích Kinh thành Huế (gọi tắt là Đề án). Toàn khu vực có 4.915 hộ dân (2.233 hộ chính, 2.682 hộ phụ), bị ảnh hưởng, phải di dời. Tổng mức đầu tư hơn 4.000 tỷ đồng.
Đây được đánh giá là một cuộc di dời dân cư lịch sử, giúp ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân; đồng thời bảo vệ, đảm bảo môi trường, chỉnh trang cảnh quan, phát huy giá trị di tích, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội.
Hiện trạng di dời dân cư tại khu vực Đàn Xã Tắc (phường Phú Xuân), nơi diễn ra lễ cúng tế thần đất và thần lúa của triều đình Huế xưa.
Đến nay, thành phố Huế đã thực hiện di dời dân cư, giải phóng mặt bằng tại 11 khu vực, gồm: Thượng Thành, Eo Bầu, Hộ Thành Hào - Tuyến Phòng Lộ, Trấn Bình Đài, hồ Tịnh Tâm, Đàn Xã Tắc, khu vực tiếp giáp Bộ Chỉ huy Quân sự thành phố Huế (cũ), hồ Học Hải, Khâm Thiên Giám, Xiển Võ Từ và Lục Bộ tại Thượng Thư Đường Bộ Công, thuộc địa phận phường Phú Xuân.
Những cư dân đầu tiên di dời khỏi khu vực 1 di tích Kinh thành Huế (Ảnh tư liệu).
Theo UBND thành phố Huế, có tổng cộng 2.223 thửa đất trong khu vực ảnh hưởng của Đề án cần thu hồi, bàn giao mặt bằng. Tính đến hết tháng 6, các hộ đã bàn giao 1.627 thửa (đạt 72,8%), còn lại 606 thửa.
Đến nay thành phố Huế đã phê duyệt bố trí 2.943 lô tại Khu tái định cư Hương Sơ (nay thuộc địa bàn phường Hương An) cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi Đề án.
Theo cơ quan chức năng, hàng nghìn hộ dân đã nhận đất để xây dựng nhà ở, ổn định cuộc sống tại khu tái định cư kiểu mẫu, có hạ tầng kỹ thuật đầy đủ và được thiết kế hiện đại.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hộ dân thuộc diện di dời chưa chấp hành bàn giao mặt bằng cho nhà nước.
Điển hình như tại một Eo Bầu trên đường Xuân 68, khu vực triển khai Đề án đầu tiên, vẫn còn một số hộ dân "bám trụ" ngay chính giữa công trình, gây ảnh hưởng không nhỏ đến công tác chỉnh trang di tích.
Song song với công tác di dời dân cư, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã triển khai các gói thầu dọn dẹp vệ sinh, giải phóng mặt bằng và trùng tu, tôn tạo hệ thống Thượng Thành, Eo Bầu, Hộ Thành Hào,... để thay đổi bộ mặt di tích.
Khu vực Thượng Thành và các Eo Bầu ở mặt phía Đông - Nam của Kinh thành Huế trở nên khang trang hơn sau khi được dọn dẹp vệ sinh và trùng tu, tôn tạo.
Hiện nay, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đang dọn dẹp mặt bằng tại 4 khu vực, gồm Thượng Thành, Eo Bầu, Hộ Thành Hào - Tuyến Phòng Lộ, Trấn Bình Đài.
Đối với 7 khu vực còn lại, cơ quan chức năng đang khảo sát thiết kế bản vẽ và dự toán hạng mục dọn dẹp vệ sinh, hoàn trả mặt bằng.
Bên cạnh việc di dời dân cư, các cơ quan chức năng thành phố Huế đang rà soát thủ tục để tháo dỡ các công trình quân sự cũ trong khu vực di tích Kinh thành Huế.
Các công trình này được xây dựng từ năm 1957 đến 1975, không còn hiệu quả trong việc phòng thủ quốc phòng và làm ảnh hưởng cảnh quan di tích.
Theo kế hoạch, có 26 lô cốt, 2 vọng gác, 2 hầm ẩn nấp và 1 trận địa phòng không thuộc khu vực di tích Kinh thành Huế sẽ được tháo dỡ, với tổng kinh phí 31 tỷ đồng.
Tuy nhiên, còn một số khu vực Thượng Thành, Eo Bầu chưa được tôn tạo, trùng tu, cây cối mọc um tùm sau khi di dời dân cư.
Khung cảnh khó tin tại một đoạn Thượng Thành và Eo Bầu ở điểm giao nhau giữa đường Tôn Thất Thiệp và Lương Ngọc Quyến, phường Phú Xuân.
Nhiều ngôi nhà người dân đã dời đi trên đường Lê Trung Định (bên hông trụ sở phường Phú Xuân ngày nay) và cuối đường Xuân 68, chưa được hạ giải, trở thành nơi tập kết rác thải, nguy cơ ẩn chứa tệ nạn xã hội.
Ngoài các địa điểm nêu trên, cuối năm 2024, UBND thành phố Huế phê duyệt mở rộng thêm 16 khu vực cần di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực 1, gồm các di tích Hổ Quyền, điện Voi Ré, Chùa Thiên Mụ, Văn Miếu - Võ Miếu, Trấn Hải Thành, Đàn Âm Hồn, Quốc Tử Giám và các lăng Minh Mạng, Thiệu Trị, Dục Đức, Đồng Khánh, Khải Định, Gia Long, Trường Cơ, Cơ Thánh, Vạn Vạn.
Phạm vi thực hiện trên 44ha, ảnh hưởng 744 hộ dân (264 hộ chính, 480 hộ phụ). Tổng kinh phí 367,7 tỷ đồng.
Vị trí di tích Kinh thành Huế (Ảnh: Google Maps
