Don Jong Un
Địt xong chạy
Chính phủ Mỹ vừa chuyển đổi 11.1 tỷ USD từ quỹ Chips Act thành 9.9% cổ phần tại Intel, làm dấy lên lo ngại Washington can thiệp sâu vào khu vực tư nhân. Dù thỏa thuận không trao ghế HĐQT, giới đầu tư cảnh báo rủi ro xung đột lợi ích và khả năng mở đường cho một kỷ nguyên “chủ nghĩa tư bản nhà nước” kiểu Mỹ.
Một số nhà đầu tư lo ngại rằng việc chính phủ Mỹ nắm cổ phần trong Intel có thể mở ra một kỷ nguyên mới, nơi Nhà Trắng can thiệp trực tiếp vào doanh nghiệp tư nhân. Nỗi lo này xuất hiện sau khi Tổng thống Donald Trump kêu gọi CEO của Intel từ chức và ngay sau đó công bố thỏa thuận với tập đoàn sản xuất chip hàng đầu này.
Theo thỏa thuận được công bố hôm thứ Sáu, 11.1 tỷ USD từ Đạo luật Chips cùng các quỹ liên bang khác đã được chuyển đổi thành 9.9% cổ phần trong Intel. Thông cáo báo chí từ Intel cũng dẫn lời ủng hộ từ lãnh đạo Microsoft, Dell và một số tập đoàn lớn khác. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư cho rằng mức độ “thuận phục” này bất thường trong quan hệ giữa Washington và giới kinh doanh.
Trump viết trên mạng xã hội rằng CEO Intel Lip-Bu Tan đã “giữ được chức” và “mang về 10 tỷ USD cho Mỹ”. Nhưng James McRitchie, một cổ đông Intel và nhà hoạt động ở California, cảnh báo: “Đây là tiền lệ xấu nếu tổng thống có thể giành lấy 10% một công ty chỉ bằng cách gây áp lực với CEO. Thông điệp thực sự ở đây là: chúng tôi phải ủng hộ Trump, nếu không sẽ mất cổ phần.”
Trước biến động này, cổ phiếu Intel tăng từ 20.41 USD (ngày 6/8, một ngày trước lời kêu gọi từ chức) lên 24.56 USD (ngày 15/8, trước khi công bố thỏa thuận), nhưng sau đó giảm 1% còn 24.35 USD hôm thứ Ba. Theo hồ sơ chứng khoán, thỏa thuận không trao ghế hội đồng quản trị cho Bộ Thương mại Mỹ, nhưng cơ quan này có quyền tham gia vào việc đề xuất ứng viên và bỏ phiếu theo ý chí riêng về một số vấn đề.
Fitch Ratings đánh giá thỏa thuận không giúp cải thiện xếp hạng tín dụng BBB của Intel. Dù cung cấp thêm thanh khoản, nó không giải quyết được vấn đề cốt lõi là nhu cầu thị trường dành cho chip Intel.
Nguy cơ mất quyền tự chủ
Intel cũng thừa nhận thỏa thuận làm suy yếu quyền bỏ phiếu của công ty và có thể kéo theo nhiều ràng buộc pháp lý ở các thị trường khác. Đáng chú ý, chỉ ba ngày trước khi Trump công bố thỏa thuận, CEO Tan từng khẳng định Intel không cần khoản tiền này.Đây không phải là lần đầu chính quyền Trump tìm cách gia tăng ảnh hưởng trong khu vực tư nhân, sau các thỏa thuận liên quan quốc phòng và thương vụ Nippon Steel. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick cũng úp mở rằng Nhà Trắng có thể thực hiện thêm các bước đi tương tự.
Trên thực tế, việc chính phủ sở hữu cổ phần lớn trong các tập đoàn không phải chuyện lạ ở châu Âu và châu Á. Ví dụ, bang Lower Saxony của Đức nắm 20% Volkswagen, còn Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore và Malaysia đều áp dụng chính sách công nghiệp tương tự trong ngành bán dẫn từ hàng chục năm nay.
Tại Mỹ, trong khủng hoảng tài chính 2008–2009, Washington từng mua cổ phần một số tập đoàn để cứu trợ tạm thời. Tuy nhiên, việc gây áp lực với những công ty khỏe mạnh nhằm nắm giữ cổ phần lâu dài lại là điều chưa từng có, và chính điều này khiến nhà đầu tư lo lắng.
Lo ngại về xung đột lợi ích
Rich Weiss, Giám đốc đầu tư chiến lược tại American Century Investments, cho rằng các khoản đầu tư liên bang trong tương lai cần có “hàng rào pháp lý rõ ràng” để tránh rủi ro lạm dụng, đặc biệt là giao dịch nội gián. Ông cảnh báo: “Nếu không được kiểm soát, đầu tư trực tiếp của chính phủ có thể biến việc mua bán cổ phiếu ở các công ty này thành trò chơi đầy rủi ro cho nhà đầu tư.”Robert McCormick, Giám đốc điều hành Hội đồng Nhà đầu tư Tổ chức, cũng lo ngại lợi ích quốc gia và lợi ích doanh nghiệp có thể mâu thuẫn trong các quyết định lớn như vị trí xây dựng nhà máy, chính sách nhân sự hay mở rộng thị trường quốc tế. Kristin Hull, Giám đốc đầu tư của Nia Impact Capital, nhận định thỏa thuận này “làm mờ đi ranh giới giữa vai trò của chính phủ và khu vực tư nhân.”
Intel cho biết hội đồng quản trị đã phê duyệt phát hành cổ phần và nhấn mạnh chính phủ Mỹ sẽ không có quyền quản trị trực tiếp. Microsoft từ chối bình luận, còn Dell không phản hồi.
Một số nhà đầu tư cho rằng việc chính phủ nắm cổ phần có thể giúp Intel tránh áp lực từ các cổ đông hoạt động. Nhưng cũng có cảnh báo rằng nếu xu hướng này lan rộng, nó có thể dẫn tới mô hình “chủ nghĩa tư bản nhà nước” tại Mỹ. Như một nhà đầu tư giấu tên chia sẻ: “Một lần thì chỉ gây ngạc nhiên. Nhưng nếu nó trở thành công cụ thường xuyên, chúng ta cần phải đặt câu hỏi: vì sao thị trường vốn không thể cung cấp tài chính, và vì sao chính phủ lại dùng công cụ này?”
