Từ vụ án kẹo Kera, TAND TPHCM kiến nghị rà soát hệ thống pháp luật và siết chặt quản lý an toàn thực phẩm, quảng bá và kinh doanh online để ngăn ngừa hành vi gian dối tương tự.
Chiều 19/11, TAND TPHCM tuyên phạt bị cáo Lê Tuấn Linh (Giám đốc Công ty Chị Em Rọt) 3 năm 3 tháng tù, Lê Thành Công (thành viên HĐQT Công ty Chị Em Rọt) 3 năm tù, Nguyễn Thị Thái Hằng (Hằng Du Mục), Phạm Quang Linh (Quang Linh Vlogs), Nguyễn Thúc Thùy Tiên (Hoa hậu Hòa bình Quốc tế 2021) cùng lĩnh mức án 2 năm tù về tội Lừa dối khách hàng.Mỗi bị cáo còn bị phạt bổ sung 50 triệu đồng, đồng thời, toàn bộ số tiền bị phong tỏa trong tài khoản các bị cáo được sung công để khắc phục hậu quả.
HĐXX kiến nghị nhiều vấn đề từ phiên xét xử vụ án kẹo Kera (Ảnh: Phương Quyên).
Bên cạnh đó, thông qua việc xem xét phương thức, thủ đoạn của các bị cáo trong vụ án, HĐXX nhận thấy cần kiến nghị khắc phục những thiếu sót trong hệ thống văn bản pháp luật và công tác quản lý Nhà nước đối với lĩnh vực sản xuất, buôn bán thực phẩm và hoạt động quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng. Đây là những kẽ hở mà tội phạm thường lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội.
Chưa có khung pháp lý riêng
Theo HĐXX, Luật An toàn thực phẩm 2010 và Nghị định 15/2018/NĐ-CP cho phép doanh nghiệp tự công bố và tự chịu trách nhiệm về chất lượng, thành phần, tính năng và công dụng sản phẩm.Chính sách trên tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, nhưng thiếu cơ chế sàng lọc và hậu kiểm chặt chẽ, dẫn đến tình trạng nhiều sản phẩm chỉ “đăng ký cho có”, như kẹo Kera trong vụ án, vẫn được đưa ra thị trường, dù chưa đảm bảo chất lượng.
Các cá nhân, tổ chức đã lợi dụng kẽ hở này để bỏ bớt thành phần quan trọng, thay bằng nguyên liệu rẻ tiền, không rõ nguồn gốc, thậm chí có thể gây hại sức khỏe nhằm thu lợi bất chính.
Bị cáo Thùy Tiên vẫy tay chào mẹ sau khi nhận mức án 2 năm tù (Ảnh: Phương Quyên).
Đến nay, công tác quản lý thực phẩm chức năng và thực phẩm bổ sung chưa có khung pháp lý riêng. Các sản phẩm chủ yếu vẫn được điều chỉnh như thực phẩm thông thường, chưa được xếp vào nhóm có nguy cơ cao để giám sát nghiêm ngặt.
Nhiều sản phẩm được quảng bá như “thuốc”, gắn mác “hỗ trợ chữa bệnh”, nhưng chỉ đăng ký dạng thực phẩm bổ sung để né tránh yêu cầu thử nghiệm lâm sàng và cơ chế cấp phép chặt hơn đối với dược phẩm.
Hậu kiểm lỏng lẻo
Về cơ chế hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà nước, theo HĐXX, cơ chế tự công bố hiện nay khiến doanh nghiệp không bắt buộc thử nghiệm tiêu chuẩn, chất lượng, hàm lượng và tác dụng trước khi lưu hành sản phẩm. Cơ quan chức năng chỉ thẩm định hồ sơ, không thẩm định chất lượng thực tế, dẫn đến việc nhiều sản phẩm không đạt chuẩn vẫn được phép lưu thông.Việc công khai dữ liệu tự công bố còn thiếu đầy đủ; hồ sơ phân tán, khó giám sát. Một số trường hợp còn ghi nhận tình trạng doanh nghiệp chỉ kiểm nghiệm qua loa một vài chỉ tiêu, hoặc thông đồng với phòng kiểm nghiệm để mua bán phiếu kết quả “đẹp”.
Cơ chế hậu kiểm cũng lỏng lẻo, không có quy định kiểm tra định kỳ; lực lượng thanh tra mỏng, tần suất kiểm tra thấp, nhất là với các cơ sở nhỏ lẻ và kinh doanh online.
Hệ thống pháp luật về an toàn thực phẩm được phân công cho nhiều bộ, ngành cùng quản lý nhưng thực tế có sản phẩm đa công dụng, khó phân định. Việc phối hợp giữa lực lượng chức năng chưa chặt chẽ, thiếu cơ sở dữ liệu dùng chung nên không kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm.
Bị cáo Hằng Du Mục (Ảnh: Phương Quyên).
Bên cạnh đó, hoạt động quảng cáo, bán hàng trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử gặp nhiều khó khăn trong định danh chủ thể, do tính ẩn danh và xuyên biên giới của Internet.
HĐXX đề nghị các cơ quan có thẩm quyền rà soát toàn diện hệ thống văn bản pháp luật và công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực sản xuất - kinh doanh thực phẩm và quảng bá trực tuyến; khắc phục các kẽ hở, thiếu sót mà tội phạm có thể lợi dụng.
Kiến nghị cũng nhấn mạnh việc tăng cường kiểm tra, minh bạch hóa thông tin, siết chặt hậu kiểm và phối hợp liên ngành để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, đồng thời răn đe các cá nhân có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội khi tham gia quảng bá sản phẩm.
