Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Ba năm sau khi Tổng thống Vladimir Putin phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" vào Ukraine ngày 24/2/2022, nền kinh tế Nga đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng.
Dù từng được ca ngợi là "kiên cường" nhờ chuyển sang kinh tế chiến tranh, Nga hiện chịu lạm phát phi mã, thiếu hụt lao động, và nguồn thu dầu mỏ suy giảm do trừng phạt quốc tế. Dựa trên dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), CSIS, và Foreign Policy
Cuộc đọ sức không chỉ trên chiến trường mà còn trên mặt trận tài chính, Nga đối mặt khủng hoảng ngân hàng, xung đột trở thành cuộc đua sống còn về kinh tế
Tăng trưởng GDP: Từ bùng nổ chiến tranh đến suy thoái ngầm
Năm 2022, GDP Nga chỉ giảm 2,1% bất chấp dự báo sụp đổ 10-15% do trừng phạt từ Mỹ, EU, G7. Chi tiêu quân sự đẩy GDP tăng 3,6% năm 2023 và 4,1% năm 2024. Tuy nhiên, tăng trưởng này chủ yếu dựa vào sản xuất vũ khí và hạ tầng quân sự, không bền vững. Năm 2025, GDP chỉ tăng 1-2%, với các chỉ số phi quân sự cho thấy suy thoái rõ rệt. Theo CSIS (4/2025), GDP Nga thấp hơn 5% so với dự báo trước chiến tranh, và nếu không có xung đột từ 2014, kinh tế Nga có thể lớn hơn 20% hiện nay. Foreign Policy (9/2025) chỉ ra GDP giảm 0,6% quý I và 0,1% quý II/2025 – dấu hiệu suy thoái kỹ thuật. Sberbank xác nhận GDP "tiếp cận mức zero" giữa năm 2025.
Nguyên nhân chính là chi tiêu quốc phòng: Năm 2025, Nga chi 170 tỷ USD cho quân sự, chiếm 8% GDP và 40% ngân sách liên bang – mức cao nhất từ Chiến tranh Lạnh. Điều này làm cạn kiệt nguồn lực cho y tế, giáo dục, hạ tầng, gây thâm hụt ngân sách 2% GDP. Quỹ dự trữ quốc gia (National Wealth Fund) dự kiến cạn kiệt cuối 2025.
Lạm phát và lãi suất: Áp lực lên đời sống dân chúng
Lạm phát Nga đạt 9,9% vào tháng 4/2025, gấp đôi mục tiêu 4% của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR). Thực tế, lạm phát với một số hộ gia đình vượt 20%, đặc biệt là công nhân nhà nước và người nghỉ hưu, khi lương chỉ tăng 9%. CBR nâng lãi suất lên 21% (2/2025) – mức kỷ lục, khiến doanh nghiệp khó vay vốn. CEO Sberbank German Gref cảnh báo lãi suất cần giảm xuống 12% để tránh suy thoái. Thu nhập khả dụng tăng 7,3% năm 2024 nhờ kích thích chiến tranh, nhưng năm 2025 chỉ tăng 7%, bị lạm phát xói mòn. Đồng ruble yếu nhất kể từ đầu chiến tranh (11/2024), khiến bán lẻ xe hơi giảm 30% nửa đầu 2025.
Thiếu lao động và nợ xấu: Vết nứt nội tại
Nga thiếu 2,6 triệu lao động cuối 2024 do nam giới tham chiến hoặc trốn tránh (10.000-30.000 người/tháng gia nhập quân đội). Thất nghiệp thấp kỷ lục 2,3% (dự kiến 3,5% năm 2025), nhưng lực lượng lao động già hóa: tuổi trung bình binh sĩ thiệt mạng tăng từ 28 lên 38. Lương tăng gây lạm phát leo thang. Nợ xấu ngân hàng tăng 1,2% năm 2025, đạt 4% (dự kiến 6-7% năm 2026). Chính phủ tịch thu 50 tỷ USD tài sản tư nhân từ đầu chiến tranh, làm giới kinh doanh hoang mang.
Xuất khẩu dầu mỏ và trừng phạt: Dòng tiền cạn kiệt
Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu tại phiên toàn thể của Diễn đàn Kinh tế phương Đông 2025 tại thành phố Vladivostok vùng Viễn Đông Nga.
Dầu mỏ chiếm 1/3 ngân sách Nga, nhưng doanh thu giảm 18% năm 2025 do giá dầu yếu và trừng phạt. Tháng 1/2023, doanh thu dầu giảm 25%; tháng 2 giảm 40%. Nga dùng "hạm đội bóng tối" bán dầu cho Ấn Độ, Trung Quốc, nhưng trừng phạt mới từ Mỹ (1/2025) nhắm vào 100 tàu chở dầu, làm giảm hàng tỷ USD/tháng. Tổng tài sản Nga bị phong tỏa: 300 tỷ USD dự trữ ngân hàng trung ương, 20 tỷ USD tài sản cá nhân và doanh nghiệp. Nhập khẩu giảm 15% năm 2022, công nghệ cao bị hạn chế, làm tê liệt ngành ô tô và sản xuất. Theo IMF (2025), kinh tế Nga mất 10-12% GDP so với xu hướng trước chiến tranh.
2025-2026: Kiệt quệ kéo dài
Carnegie Endowment (12/2024) dự báo Nga "chuyển hướng vĩnh viễn sang trì trệ" do thiếu lao động, công suất sản xuất kiệt quệ, và xuất khẩu đình trệ. IMF dự báo tăng trưởng 1,3% năm 2025, với lạm phát dai dẳng và quỹ dự trữ cạn. Atlantic Council (1/2025) cảnh báo Nga có thể "đóng băng" kinh tế nếu giá dầu giảm thêm. Chiến tranh làm Nga mất 230.000 binh sĩ, với chi phí tái thiết ước tính vượt 1 nghìn tỷ USD. Putin có thể dùng hợp tác kinh tế với Mỹ làm mồi nhử, nhưng rủi ro khủng hoảng nội bộ tăng nếu lạm phát và thiếu hàng hóa tiếp diễn.
Chưa sụp đổ được
Kinh tế Nga không sụp đổ ngay, nhưng chiến tranh và trừng phạt đang đẩy đất nước vào trì trệ dài hạn. Với ngân sách quốc phòng "không thể động chạm" và nguồn lực cạn kiệt, Nga đối mặt nguy cơ suy thoái như thập niên 1990. Các con số cho thấy chiến tranh không phải "chiến thắng kinh tế" như Kremlin tuyên truyền, mà là gánh nặng kiệt quệ, buộc Moscow lựa chọn giữa tiếp tục xung đột hay đàm phán hòa bình.
Nguồn :
CSIS, Foreign Policy, IMF, WB, Sberbank, Carnegie Endowment, Atlantic Council, Mediazona/BBC (2023-2025).
Chi tiết tại:
https://www.csis.org, https://foreignpolicy.com, https://www.imf.org, https://www.worldbank.org, https://carnegieendowment.org, https://www.atlanticcouncil.org
Dù từng được ca ngợi là "kiên cường" nhờ chuyển sang kinh tế chiến tranh, Nga hiện chịu lạm phát phi mã, thiếu hụt lao động, và nguồn thu dầu mỏ suy giảm do trừng phạt quốc tế. Dựa trên dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), CSIS, và Foreign Policy
Tăng trưởng GDP: Từ bùng nổ chiến tranh đến suy thoái ngầm
Năm 2022, GDP Nga chỉ giảm 2,1% bất chấp dự báo sụp đổ 10-15% do trừng phạt từ Mỹ, EU, G7. Chi tiêu quân sự đẩy GDP tăng 3,6% năm 2023 và 4,1% năm 2024. Tuy nhiên, tăng trưởng này chủ yếu dựa vào sản xuất vũ khí và hạ tầng quân sự, không bền vững. Năm 2025, GDP chỉ tăng 1-2%, với các chỉ số phi quân sự cho thấy suy thoái rõ rệt. Theo CSIS (4/2025), GDP Nga thấp hơn 5% so với dự báo trước chiến tranh, và nếu không có xung đột từ 2014, kinh tế Nga có thể lớn hơn 20% hiện nay. Foreign Policy (9/2025) chỉ ra GDP giảm 0,6% quý I và 0,1% quý II/2025 – dấu hiệu suy thoái kỹ thuật. Sberbank xác nhận GDP "tiếp cận mức zero" giữa năm 2025.
Nguyên nhân chính là chi tiêu quốc phòng: Năm 2025, Nga chi 170 tỷ USD cho quân sự, chiếm 8% GDP và 40% ngân sách liên bang – mức cao nhất từ Chiến tranh Lạnh. Điều này làm cạn kiệt nguồn lực cho y tế, giáo dục, hạ tầng, gây thâm hụt ngân sách 2% GDP. Quỹ dự trữ quốc gia (National Wealth Fund) dự kiến cạn kiệt cuối 2025.
Lạm phát và lãi suất: Áp lực lên đời sống dân chúng
Lạm phát Nga đạt 9,9% vào tháng 4/2025, gấp đôi mục tiêu 4% của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR). Thực tế, lạm phát với một số hộ gia đình vượt 20%, đặc biệt là công nhân nhà nước và người nghỉ hưu, khi lương chỉ tăng 9%. CBR nâng lãi suất lên 21% (2/2025) – mức kỷ lục, khiến doanh nghiệp khó vay vốn. CEO Sberbank German Gref cảnh báo lãi suất cần giảm xuống 12% để tránh suy thoái. Thu nhập khả dụng tăng 7,3% năm 2024 nhờ kích thích chiến tranh, nhưng năm 2025 chỉ tăng 7%, bị lạm phát xói mòn. Đồng ruble yếu nhất kể từ đầu chiến tranh (11/2024), khiến bán lẻ xe hơi giảm 30% nửa đầu 2025.
Thiếu lao động và nợ xấu: Vết nứt nội tại
Nga thiếu 2,6 triệu lao động cuối 2024 do nam giới tham chiến hoặc trốn tránh (10.000-30.000 người/tháng gia nhập quân đội). Thất nghiệp thấp kỷ lục 2,3% (dự kiến 3,5% năm 2025), nhưng lực lượng lao động già hóa: tuổi trung bình binh sĩ thiệt mạng tăng từ 28 lên 38. Lương tăng gây lạm phát leo thang. Nợ xấu ngân hàng tăng 1,2% năm 2025, đạt 4% (dự kiến 6-7% năm 2026). Chính phủ tịch thu 50 tỷ USD tài sản tư nhân từ đầu chiến tranh, làm giới kinh doanh hoang mang.
Xuất khẩu dầu mỏ và trừng phạt: Dòng tiền cạn kiệt
Dầu mỏ chiếm 1/3 ngân sách Nga, nhưng doanh thu giảm 18% năm 2025 do giá dầu yếu và trừng phạt. Tháng 1/2023, doanh thu dầu giảm 25%; tháng 2 giảm 40%. Nga dùng "hạm đội bóng tối" bán dầu cho Ấn Độ, Trung Quốc, nhưng trừng phạt mới từ Mỹ (1/2025) nhắm vào 100 tàu chở dầu, làm giảm hàng tỷ USD/tháng. Tổng tài sản Nga bị phong tỏa: 300 tỷ USD dự trữ ngân hàng trung ương, 20 tỷ USD tài sản cá nhân và doanh nghiệp. Nhập khẩu giảm 15% năm 2022, công nghệ cao bị hạn chế, làm tê liệt ngành ô tô và sản xuất. Theo IMF (2025), kinh tế Nga mất 10-12% GDP so với xu hướng trước chiến tranh.
2025-2026: Kiệt quệ kéo dài
Carnegie Endowment (12/2024) dự báo Nga "chuyển hướng vĩnh viễn sang trì trệ" do thiếu lao động, công suất sản xuất kiệt quệ, và xuất khẩu đình trệ. IMF dự báo tăng trưởng 1,3% năm 2025, với lạm phát dai dẳng và quỹ dự trữ cạn. Atlantic Council (1/2025) cảnh báo Nga có thể "đóng băng" kinh tế nếu giá dầu giảm thêm. Chiến tranh làm Nga mất 230.000 binh sĩ, với chi phí tái thiết ước tính vượt 1 nghìn tỷ USD. Putin có thể dùng hợp tác kinh tế với Mỹ làm mồi nhử, nhưng rủi ro khủng hoảng nội bộ tăng nếu lạm phát và thiếu hàng hóa tiếp diễn.
Chưa sụp đổ được
Kinh tế Nga không sụp đổ ngay, nhưng chiến tranh và trừng phạt đang đẩy đất nước vào trì trệ dài hạn. Với ngân sách quốc phòng "không thể động chạm" và nguồn lực cạn kiệt, Nga đối mặt nguy cơ suy thoái như thập niên 1990. Các con số cho thấy chiến tranh không phải "chiến thắng kinh tế" như Kremlin tuyên truyền, mà là gánh nặng kiệt quệ, buộc Moscow lựa chọn giữa tiếp tục xung đột hay đàm phán hòa bình.
Nguồn :
CSIS, Foreign Policy, IMF, WB, Sberbank, Carnegie Endowment, Atlantic Council, Mediazona/BBC (2023-2025).
Chi tiết tại:
https://www.csis.org, https://foreignpolicy.com, https://www.imf.org, https://www.worldbank.org, https://carnegieendowment.org, https://www.atlanticcouncil.org
