Don Jong Un
Địt xong chạy
Bắc Kinh nhanh chóng lấn át vai trò của Moscow tại Trung Á.
Quan hệ Trung – Nga thể hiện qua Hội nghị Thượng đỉnh SCO
Cuối tuần qua, Trung Quốc đã đón tiếp 20 nhà lãnh đạo nước ngoài tại Thiên Tân trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), mục đích gửi đi thông điệp đoàn kết giữa các đồng minh và đối tác, trái ngược lại với những đòn công kích của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump nhắm vào chính bạn bè của mình.
Chỉ khoảng một nửa số nhà lãnh đạo tham dự là thành viên chính thức của SCO; số còn lại là đối tác hoặc quan sát viên. Ngoại trừ ba nước lớn Trung Quốc, Ấn Độ và Nga, thành phần hội viên của SCO chủ yếu thiên về Trung Á.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin vào hôm thứ Ba, và cả hai nhà lãnh đạo đều đưa ra những tuyên bố nhấn mạnh sự bất công của phương Tây. Tuy nhiên, bất chấp tất cả những màn bắt tay niềm nở và chụp ảnh chung, căng thẳng ngấm ngầm giữa Nga và Trung Quốc tại SCO vẫn còn hiện diện.
Bên cạnh hợp tác kinh tế, SCO thường xuyên tổ chức tập trận quân sự, và thường được gắn mác là nỗ lực nhằm chống khủng bố. Một mục đích không được nhắc đến của các hoạt động này là diễn tập trấn áp các cuộc nổi loạn trong nước với sự hỗ trợ của lực lượng nước ngoài – như Nga đã làm ở Kazakhstan hồi tháng 1 năm 2022.
Cả Trung Quốc và Nga đều đóng vai trò chính trong các cuộc tập trận này, trong đó Bắc Kinh thường xuyên đưa vào các đơn vị thuộc Cảnh sát Vũ trang Nhân dân (PAP), một lực lượng bán quân sự được sử dụng chủ yếu để đàn áp trong nước. Nhưng trước năm 2022, Nga được coi là nước bảo trợ an ninh chính cho khu vực – một vị thế mà Nga đã cố gắng duy trì sau khi Liên Xô sụp đổ – trong khi vai trò của Trung Quốc chủ yếu là kinh tế.
Vấn đề của Nga là Trung Quốc đã trở thành một bên bảo đảm an ninh đáng tin cậy hơn nhiều. Kể từ cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine tháng 2 năm 2022, Nga đã trải qua ba năm rưỡi mắc kẹt trong một cuộc chiến vốn được cho là chỉ mất vài tuần. Hơn nữa, Nga đã tỏ ra bất lực trong việc bảo vệ quốc gia phụ thuộc của mình là Armenia trong cuộc xung đột ngắn ngủi với Azerbaijan hồi năm 2023.
Dù thành công nhưng sự can thiệp của Nga vào Kazakhstan năm 2022 đã làm tổn hại đến hình ảnh của Moscow tại quốc gia này. Và Astana cũng không thể hiện một chút biết ơn nào: Khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng sau đó, các nhà lãnh đạo Kazakhstan đã từ chối công nhận các yêu sách lãnh thổ của Nga tại Ukraine.
Các nhà độc tài Trung Á hiện nay tôn trọng nhu cầu của Bắc Kinh hơn nhu cầu của Moscow rất nhiều. Bất chấp sự phẫn nộ của dư luận trước cách [Trung Quốc] đối xử với người Hồi giáo ở Tân Cương, các quốc gia Trung Á vẫn lấy lòng bằng cách đàn áp các hoạt động ủng hộ người Duy Ngô Nhĩ, có thể đây là một việc làm “có đi có lại” để đổi lấy một số công dân của họ được thả khỏi các trại tập trung của Trung Quốc. Trái lại, cũng chính những quốc gia này lại có những động thái nhẹ tay trước các hoạt động ủng hộ Ukraine.
Trung Quốc đã tìm cách quảng bá không chỉ sự kết nối về kinh tế mà còn cả sự giám sát và đảm bảo an ninh dọc theo cái gọi là “Vành đai Kinh tế Con đường Tơ lụa” – tuyến hành lang Trung Á thuộc Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Bắc Kinh.
Tuy nhiên, khả năng bảo vệ các quốc gia khác của Trung Quốc vẫn chưa được kiểm chứng trong những thập kỷ gần đây, cũng như hồ sơ lịch sử của họ với các đối tác và đồng minh cũng không mấy khả quan. Sự can thiệp của Trung Quốc trong Chiến tranh Triều Tiên có vai trò then chốt trong việc cứu vãn Triều Tiên, nhưng lại không bảo vệ được “người anh em sắt đá” Pakistan trong Chiến tranh Bangladesh năm 1971; cuộc xâm lược Việt Nam năm 1979 là một thảm họa sai lầm.
Điều này không có nghĩa là sự chia rẽ giữa Trung Quốc và Nga sắp, hoặc thậm chí có thể xảy ra, dù cho những ảo tưởng về điều này thỉnh thoảng lại xuất hiện ở Washington. Trong cuộc gặp với Tập, Putin đã mô tả mối quan hệ Nga – Trung đang ở “mức độ cao chưa từng có”. Mặc dù Nga có lẽ không thoải mái với tư cách là đối tác yếu thế trong mối quan hệ này, nhưng hiện tại, họ cũng không có lựa chọn nào tốt hơn.
