Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Mỹ vừa công bố hình ảnh GBU-57 MOP - loại bom thông minh hạng nặng chuyên phá boong-ke. Các hình ảnh này được đăng tải trên Facebook của căn cứ không quân Mỹ Whiteman tại Missouri. Căn cứ không quân này có 2 oanh tạc cơ B-2 của Mỹ - loại máy bay duy nhất có khả năng ném bom MOP này.
Bom phá boong-ke GBU-57 MOP của Mỹ. Ảnh: Căn cứ không quân Whiteman.
Trong một đoạn chú thích, căn cứ Whiteman nói rằng họ đã tiếp nhận 2 quả bom MOP để giao cho một phi đoàn tại đây “thử nghiệm sức mạnh” của chúng. Tuy nhiên, ngay sau đó các bức ảnh này đã bị xóa để ngăn ngừa rò rỉ thông tin nhạy cảm về cấu tạo và trọng lượng của vũ khí.
Người ta đặt dấu hỏi về thời điểm xuất hiện các bức ảnh này vì chúng được đăng tải trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Iran về chương trình hạt nhân đang đạt nhiều bước tiến của Iran. Trước đó, cũng trong năm 2023 này, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách Colin Kahl cảnh báo rằng Iran có thể sản xuất đủ vật liệu phân hạch để chế tạo một quả bom hạt nhân “trong khoảng 12 ngày” so với tận 1 năm trước đây.
Phương án đối phó của Iran
Về phần mình, Iran đang xây dựng các cơ sở hạt nhân dưới lòng đất để tạo thêm thách thức cho các đối thủ muốn tấn công phá hủy chúng.
Một loạt hình ảnh vệ tinh mà hãng thông tấn Mỹ AP được tiếp cận cho thấy Iran hiện đang xây dựng một cơ sở hạt nhân gần một đỉnh núi trên dãy núi Zagros ở miền Trung Iran nhằm tránh xa tầm với của vũ khí phá boong-ke Mỹ GBU-57 MOP.
Iran đã và đang xây dựng các đường hầm trong một quả núi gần khu phức hợp hạt nhân Natanz, được cho là mục tiêu của vô số cuộc tấn công phá hoại do bất đồng giữa Iran và phương Tây về chương trình hạt nhân của nước này.
Theo các chuyên gia, với quy mô dự án hiện nay, Iran có thể sử dụng cơ sở ngầm này để làm giàu urani và sản xuất máy ly tâm.
Nghiên cứu của hãng thông tấn AP về công trường của Iran cho thấy, cơ sở hạt nhân ngầm của Iran có thể nằm sâu từ 80-100m. Đây có thể là một vấn đề lớn đối với bom GBU-57 do không quân Mỹ tuyên bố rằng quả bom này chỉ có thể xuyên sâu 60m bê tông và đất trước khi phát nổ. Giới chức Mỹ đã nói về việc cho nổ liên tiếp 2 quả bom này để bảo đảm phá hủy được mục tiêu. Tuy nhiên, độ sâu mới nói trên của đường hầm Natanz vẫn tạo ra trở ngại đáng kể cho Mỹ.
GBU-57 MOP được tạo ra nhằm phá hủy các mục tiêu hết sức kiên cố nằm sâu bên dưới núi như là ở Iran, Nga, Trung Quốc và Triều Tiên. Người ta tin rằng đây là vũ khí phá boong-ke uy lực nhất và xuyên sâu nhất.
Vũ khí này có thể đánh trúng bề mặt bên trên mục tiêu với độ chính xác cao do được dẫn đường. Việc phát triển vũ khí này có từ ít nhất năm 2002. Hãng Boeing năm 2009 nhận được hợp đồng hoàn tất việc tích hợp MOP với máy bay ném bom.
Kể từ đó đã có 7 biến thể GBU-57 khác nhau. Cùng với dẫn đường và các bộ phận khác như cánh và đuôi, các biến thể GBU-57/B, -57A/B và -57B/B được trang bị tương ứng các đầu đạn 127/B, -127A/B và -127B/B.
Các bức ảnh mới nhất đã hé lộ các khuôn tô trên các quả bom, ghi rõ trọng lượng của bom là 12,3 tấn. Phần mô tả cho thấy quả bom sử dụng kết hợp thuốc nổ thông thường AFX-757 và hợp chất nổ hiện đại hơn là PBXN-114.
GBU-57 được trang bị hệ thống định vị dẫn đường GPS, đảm bảo độ chính xác cao ngay cả khi nhắm vào các cấu trúc nằm sâu dưới lòng đất. Độ chính xác này rất quan trọng, vì GBU-57 được sử dụng để tấn công các mục tiêu có giá trị cao và có ý nghĩa chiến lược, nơi thiệt hại phụ cần phải được giảm thiểu tối đa. Việc tích hợp công nghệ tàng hình vào nền tảng phóng của nó, B-2, càng tăng cường hiệu quả của bom bằng cách cho phép nó tránh được radar và phòng thủ trên không của đối phương.
Thực tế, GBU-57 là một công cụ chuyên biệt chứ không phải vũ khí dành cho mục đích sử dụng rộng rãi. Điều này khiến chính phủ Israel thất vọng, vì Mỹ, dù đã chia sẻ rất nhiều vũ khí tiên tiến khác nhưng vẫn từ chối chuyển giao bom nặng khoảng 13.607kg này cho bất kỳ quốc gia nào.
Khả năng của bom trong việc phá hủy các mục tiêu như vậy mà không phải dùng đến vũ khí hạt nhân mang lại cho các nhà hoạch định quân sự một lựa chọn phi hạt nhân mạnh mẽ, giúp thu hẹp khoảng cách giữa chiến tranh thông thường và hạt nhân.
Cần lưu ý rằng vũ khí này không phải không có vấn đề. Một số nhà phân tích đã đặt câu hỏi về tính hiệu quả về chi phí của nó, khi xét đến giá trị ước tính của mỗi quả bom lên đến khoảng 20 triệu USDvà số lượng tình huống cần sử dụng bom như vậy là hạn chế.
Ngoài ra, việc bom phụ thuộc vào máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit đã quá cũ kỹ lạc hậu (và cũng rất đắt đỏ) cũng gây ra mối lo ngại về khả năng hoạt động lâu dài của nó. Không quân Mỹ đang cố gắng điều chỉnh máy bay B-21 Raider (thay thế B-2, để có thể mang theo GBU-57, nhưng B-21 sẽ không hoạt động trong nhiều năm nữa.
Bom phá boong-ke GBU-57 MOP của Mỹ. Ảnh: Căn cứ không quân Whiteman.
Trong một đoạn chú thích, căn cứ Whiteman nói rằng họ đã tiếp nhận 2 quả bom MOP để giao cho một phi đoàn tại đây “thử nghiệm sức mạnh” của chúng. Tuy nhiên, ngay sau đó các bức ảnh này đã bị xóa để ngăn ngừa rò rỉ thông tin nhạy cảm về cấu tạo và trọng lượng của vũ khí.
Người ta đặt dấu hỏi về thời điểm xuất hiện các bức ảnh này vì chúng được đăng tải trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Iran về chương trình hạt nhân đang đạt nhiều bước tiến của Iran. Trước đó, cũng trong năm 2023 này, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách Colin Kahl cảnh báo rằng Iran có thể sản xuất đủ vật liệu phân hạch để chế tạo một quả bom hạt nhân “trong khoảng 12 ngày” so với tận 1 năm trước đây.
Phương án đối phó của Iran
Về phần mình, Iran đang xây dựng các cơ sở hạt nhân dưới lòng đất để tạo thêm thách thức cho các đối thủ muốn tấn công phá hủy chúng.
Một loạt hình ảnh vệ tinh mà hãng thông tấn Mỹ AP được tiếp cận cho thấy Iran hiện đang xây dựng một cơ sở hạt nhân gần một đỉnh núi trên dãy núi Zagros ở miền Trung Iran nhằm tránh xa tầm với của vũ khí phá boong-ke Mỹ GBU-57 MOP.
Iran đã và đang xây dựng các đường hầm trong một quả núi gần khu phức hợp hạt nhân Natanz, được cho là mục tiêu của vô số cuộc tấn công phá hoại do bất đồng giữa Iran và phương Tây về chương trình hạt nhân của nước này.
Theo các chuyên gia, với quy mô dự án hiện nay, Iran có thể sử dụng cơ sở ngầm này để làm giàu urani và sản xuất máy ly tâm.
Nghiên cứu của hãng thông tấn AP về công trường của Iran cho thấy, cơ sở hạt nhân ngầm của Iran có thể nằm sâu từ 80-100m. Đây có thể là một vấn đề lớn đối với bom GBU-57 do không quân Mỹ tuyên bố rằng quả bom này chỉ có thể xuyên sâu 60m bê tông và đất trước khi phát nổ. Giới chức Mỹ đã nói về việc cho nổ liên tiếp 2 quả bom này để bảo đảm phá hủy được mục tiêu. Tuy nhiên, độ sâu mới nói trên của đường hầm Natanz vẫn tạo ra trở ngại đáng kể cho Mỹ.
GBU-57 MOP được tạo ra nhằm phá hủy các mục tiêu hết sức kiên cố nằm sâu bên dưới núi như là ở Iran, Nga, Trung Quốc và Triều Tiên. Người ta tin rằng đây là vũ khí phá boong-ke uy lực nhất và xuyên sâu nhất.
Vũ khí này có thể đánh trúng bề mặt bên trên mục tiêu với độ chính xác cao do được dẫn đường. Việc phát triển vũ khí này có từ ít nhất năm 2002. Hãng Boeing năm 2009 nhận được hợp đồng hoàn tất việc tích hợp MOP với máy bay ném bom.
Kể từ đó đã có 7 biến thể GBU-57 khác nhau. Cùng với dẫn đường và các bộ phận khác như cánh và đuôi, các biến thể GBU-57/B, -57A/B và -57B/B được trang bị tương ứng các đầu đạn 127/B, -127A/B và -127B/B.
Các bức ảnh mới nhất đã hé lộ các khuôn tô trên các quả bom, ghi rõ trọng lượng của bom là 12,3 tấn. Phần mô tả cho thấy quả bom sử dụng kết hợp thuốc nổ thông thường AFX-757 và hợp chất nổ hiện đại hơn là PBXN-114.
GBU-57 được trang bị hệ thống định vị dẫn đường GPS, đảm bảo độ chính xác cao ngay cả khi nhắm vào các cấu trúc nằm sâu dưới lòng đất. Độ chính xác này rất quan trọng, vì GBU-57 được sử dụng để tấn công các mục tiêu có giá trị cao và có ý nghĩa chiến lược, nơi thiệt hại phụ cần phải được giảm thiểu tối đa. Việc tích hợp công nghệ tàng hình vào nền tảng phóng của nó, B-2, càng tăng cường hiệu quả của bom bằng cách cho phép nó tránh được radar và phòng thủ trên không của đối phương.
Thực tế, GBU-57 là một công cụ chuyên biệt chứ không phải vũ khí dành cho mục đích sử dụng rộng rãi. Điều này khiến chính phủ Israel thất vọng, vì Mỹ, dù đã chia sẻ rất nhiều vũ khí tiên tiến khác nhưng vẫn từ chối chuyển giao bom nặng khoảng 13.607kg này cho bất kỳ quốc gia nào.
Khả năng của bom trong việc phá hủy các mục tiêu như vậy mà không phải dùng đến vũ khí hạt nhân mang lại cho các nhà hoạch định quân sự một lựa chọn phi hạt nhân mạnh mẽ, giúp thu hẹp khoảng cách giữa chiến tranh thông thường và hạt nhân.
Cần lưu ý rằng vũ khí này không phải không có vấn đề. Một số nhà phân tích đã đặt câu hỏi về tính hiệu quả về chi phí của nó, khi xét đến giá trị ước tính của mỗi quả bom lên đến khoảng 20 triệu USDvà số lượng tình huống cần sử dụng bom như vậy là hạn chế.
Ngoài ra, việc bom phụ thuộc vào máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit đã quá cũ kỹ lạc hậu (và cũng rất đắt đỏ) cũng gây ra mối lo ngại về khả năng hoạt động lâu dài của nó. Không quân Mỹ đang cố gắng điều chỉnh máy bay B-21 Raider (thay thế B-2, để có thể mang theo GBU-57, nhưng B-21 sẽ không hoạt động trong nhiều năm nữa.
