tungdo5205
Xamer mới lớn
Tổng thống Donald Trump vừa tuyên bố Mỹ sẽ bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân – một động thái có thể đánh dấu bước ngoặt lớn trong chính sách hạt nhân của Washington.
"Do các chương trình thử nghiệm của những quốc gia khác, tôi đã chỉ đạo Bộ Chiến tranh bắt đầu tiến hành thử nghiệm vũ khí hạt nhân của chúng ta trên cơ sở bình đẳng," ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social, ngay trước cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào hôm 30/10.
"Quá trình đó sẽ bắt đầu ngay lập tức," ông nói thêm.
Các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân - bao gồm những nước được công nhận là thành viên "câu lạc bộ hạt nhân" cũng như những nước có vị thế mơ hồ hơn - vẫn thường xuyên thử nghiệm các hệ thống mang vũ khí hạt nhân, chẳng hạn như tên lửa mang đầu đạn hạt nhân.
Tuy nhiên, chỉ có Triều Tiên là quốc gia duy nhất thực sự thử nghiệm vũ khí hạt nhân kể từ những năm 1990, nhưng Bình Nhưỡng cũng không tiến hành vụ thử nào từ năm 2017.
Nhà Trắng chưa đưa ra bất kỳ lời giải thích nào về tuyên bố của tổng thống, nên hiện vẫn chưa rõ ông Trump muốn nói đến việc thử hệ thống phóng hay đầu đạn hạt nhân. Trong những phát biểu sau đó, ông cho biết các địa điểm thử nghiệm sẽ được quyết định sau.
Sáu chuyên gia chính sách mà BBC phỏng vấn đều cho rằng việc Mỹ nối lại thử nghiệm hạt nhân có thể làm gia tăng căng thẳng trong một bối cảnh vốn đã nguy hiểm khi mà mọi dấu hiệu đều cho thấy thế giới đang tiến gần đến một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới - dù vẫn chưa chính thức bắt đầu.
Một người trong số đó không cho rằng tuyên bố của ông Trump sẽ có tác động lớn, và một người khác thì không nghĩ Mỹ đang châm ngòi một cuộc chạy đua, nhưng tất cả đều đồng ý rằng mối đe dọa hạt nhân toàn cầu đang gia tăng.
"Điều đáng lo ngại là những quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân đã ngừng thử nghiệm trong nhiều thập kỷ - trừ Triều Tiên - nên việc này có thể tạo ra hiệu ứng domino," bà Jamie Kwong, chuyên gia tại Chương trình Chính sách Hạt nhân thuộc Viện Carnegie về Hòa bình Quốc tế, nhận định.
"Chúng ta đang ở vào thời điểm rất đáng lo, khi Mỹ, Nga và Trung Quốc có khả năng đang bước vào một giai đoạn có thể nhanh chóng biến thành cuộc chạy đua vũ trang."
Bà Darya Dolzikova, Nghiên cứu viên cấp cao về Phổ biến và Chính sách Hạt nhân tại Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI) - một tổ chức nghiên cứu quốc phòng và an ninh có trụ sở tại London - cho rằng tuyên bố của ông Trump "không làm tình hình thay đổi một cách đáng kể".
Tuy nhiên, bà nói thêm rằng "đang có nhiều yếu tố khác trên toàn cầu khiến nguy cơ xảy ra xung đột hạt nhân và sự phổ biến của vũ khí hạt nhân tăng lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ."
Bà nhận định tuyên bố của ông Trump là "một giọt nước trong ly đã đầy, và có những nỗi lo về chuyện chiếc ly sẽ bị tràn."
Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng nhiều cuộc xung đột hiện nay có sự tham gia của các cường quốc hạt nhân – chẳng hạn như cuộc chiến ở Ukraine, với việc Tổng thống Nga Vladimir Putin đã vài lần đe dọa sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân.
Ngoài ra, còn có những điểm nóng khác - nếu không coi là chiến tranh toàn diện - như căng thẳng giữa Pakistan và Ấn Độ trong năm nay, hay việc Israel (quốc gia có chính sách "không khẳng định cũng không phủ nhận" việc sở hữu vũ khí hạt nhân) tấn công Iran – quốc gia bị phương Tây cáo buộc đang tìm cách chế tạo bom hạt nhân (một cáo buộc mà Tehran bác bỏ).
Căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên và tham vọng của Trung Quốc ở Đài Loan càng làm bức tranh toàn cầu thêm u ám.
Hiệp ước hạt nhân cuối cùng còn tồn tại giữa Mỹ và Nga - giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân sẵn sàng triển khai - sẽ hết hiệu lực vào tháng 2/2026.
Trong tuyên bố của mình, ông Trump nói rằng Mỹ sở hữu nhiều vũ khí hạt nhân hơn bất kỳ quốc gia nào khác - một khẳng định không phù hợp với những số liệu được cập nhật thường xuyên của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), một tổ chức chuyên nghiên cứu về lĩnh vực này.
Theo SIPRI, Nga hiện có 5.459 đầu đạn hạt nhân, kế đến là Mỹ với 5.177, còn Trung Quốc đứng thứ ba với khoảng cách cách biệt khi có 600 đầu đạn.
Các tổ chức nghiên cứu khác cũng công bố số liệu tương tự.
Gần đây, Nga tuyên bố đã thử nghiệm các hệ thống phóng vũ khí hạt nhân mới - trong đó có một loại tên lửa mà Điện Kremlin nói có thể xuyên thủng hệ thống phòng thủ của Mỹ, và một loại khác có thể di chuyển dưới nước để tấn công bờ biển Mỹ.
Một số chuyên gia cho rằng chính tuyên bố này của Nga có thể đã dẫn đến phản ứng của ông Trump, dù Moscow khẳng định các vụ thử đó "không phải là thử hạt nhân".
Trong khi đó, Mỹ đang theo dõi sát Trung Quốc - với mối lo ngại ngày càng tăng rằng Bắc Kinh có thể đạt đến vị thế gần ngang hàng về năng lực hạt nhân, tạo ra "nguy cơ hạt nhân từ hai đối thủ ngang tầm", theo cách nói của giới chuyên gia.
Vì thế, việc Mỹ nối lại thử nghiệm hạt nhân có thể khiến Nga và Trung Quốc làm điều tương tự.
Người phát ngôn Điện Kremlin tuyên bố: "Nếu ai đó phá vỡ thỏa thuận tạm ngừng thử nghiệm, Nga sẽ có hành động tương tự."
Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh nói họ hy vọng Mỹ sẽ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) - thỏa thuận mà cả hai nước đều đã ký nhưng chưa phê chuẩn - và tuân thủ cam kết đình chỉ các vụ thử hạt nhân.
Ông Daryl Kimball, Giám đốc điều hành Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí (Arms Control Association) có trụ sở tại Washington, cảnh báo rằng việc Mỹ nối lại thử nghiệm vũ khí hạt nhân sẽ là "một sai lầm lịch sử về an ninh quốc tế."
Ông cho biết nguy cơ xung đột hạt nhân "đã liên tục gia tăng trong nhiều năm qua", và nếu Mỹ và Nga không đàm phán để thiết lập một khuôn khổ mới giới hạn kho vũ khí của hai nước, thế giới có thể phải chứng kiến một cuộc chạy đua vũ trang ba bên - giữa Mỹ, Nga và Trung Quốc - trong những năm tới.
Ông Hans Kristensen, Giám đốc Dự án Thông tin Hạt nhân tại Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ, nói rằng người dân "nên thực sự lo lắng", vì số lượng đầu đạn hạt nhân toàn cầu đã tăng trở lại trong năm năm qua, lần đầu tiên kể từ sau Chiến tranh Lạnh.
Lần thử nghiệm hạt nhân cuối cùng của Mỹ - diễn ra dưới lòng đất tại Nevada - là vào năm 1992.
Ông Kimball cho biết sẽ cần ít nhất 36 tháng để chuẩn bị địa điểm này cho các vụ thử mới.
Hiện nay, Mỹ sử dụng mô phỏng máy tính và các phương pháp không nổ khác để kiểm tra độ tin cậy của kho vũ khí hạt nhân, do đó không có lý do kỹ thuật thiết thực để tiến hành vụ nổ thử nghiệm, nhiều chuyên gia nhận định.
Bà Jamie Kwong lưu ý rằng ngay cả việc thử nghiệm dưới lòng đất cũng tiềm ẩn rủi ro vì "phải đảm bảo không rò rỉ phóng xạ ra mặt đất và không làm ô nhiễm nguồn nước ngầm."
Trong khi quy trách nhiệm cho Nga và Trung Quốc vì đã sử dụng các ngôn từ mang tính đe dọa, ông Robert Peters, nghiên cứu viên cấp cao về răn đe chiến lược tại Quỹ Heritage – một viện nghiên cứu bảo thủ của Mỹ - cho rằng dù không có lý do khoa học hay kỹ thuật, thì "lý do chính để thử nghiệm là nhằm gửi đi thông điệp chính trị đến đối thủ."
"Có thể sẽ cần một tổng thống nào đó - dù là Donald Trump hay ai khác - tiến hành thử hạt nhân để thể hiện uy tín và sức răn đe, và lập trường đó không hẵn là phi lý," ông nói.
Dù nhiều chuyên gia khác được BBC phỏng vấn không đồng ý, tất cả đều đưa ra những đánh giá khá u ám về tình hình hiện nay.
"Tôi cho rằng, nếu cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân chưa bắt đầu, thì chúng ta cũng đang tiến rất gần đến vạch xuất phát," ông Rhys Crilley, giảng viên Đại học Glasgow, nhận định.
"Ngày nào tôi cũng lo lắng về nguy cơ xảy ra cuộc chạy đua hạt nhân - và sự gia tăng nguy cơ chiến tranh hạt nhân."
Mỹ đã thử nghiệm quả bom nguyên tử đầu tiên vào tháng 7/1945 tại sa mạc Alamogordo, bang New Mexico.
Sau đó, trong Thế chiến II, Mỹ trở thành quốc gia duy nhất trong lịch sử sử dụng vũ khí hạt nhân trong chiến tranh khi thả hai quả bom xuống Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản vào tháng 8 cùng năm.