Đạo lý Ngũ Uẩn

Trình Bày Pāḷi chú giải của từ UẨN và UẨN THỦ

Trình bày Pāḷi chú giải của từ uẩn

“anekadukkhehi khajjantīti = khandhā”: tất cả pháp bị các khổ nhai ăn do đó gọi là ‘uẩn’. Nghĩa là, 5 uẩn là nơi phát sanh của sự sanh, già, bệnh, chết v.v… nếu không có 5 uẩn, các khổ này cũng không sanh đặng.

Hay 1 phần nữa “suññākāraṁ dhārentīti = khandhā”: những pháp nào tự trì thực tính vô ngã, những pháp ấy gọi là uẩn.

Thông thường, phần lớn chúng sanh trong thế gian này hiểu rằng những sự tồn tại của mình thể hiện qua hành động, lời nói, ý nghĩ, hạnh phúc, đau khổ, vừa lòng, buồn và sự đổi thay của thân v.v… như vậy là thân ta, là của ta, hầu như tất cả đều nói với nhau rằng: Ta nói, ta làm, ta nghe, ta lạc, ta khổ, ta vừa lòng, ta buồn, ta trẻ, ta già, ta đẹp, ta xấu và nếu những biểu hiện này xuất hiện với người khác cũng sử dụng từ người đó, người này làm, nói, nghĩ, lạc, khổ v.v…gom ý nghĩa là mọi vật, mọi thứ trên thế gian này có ta có anh ấy, tất cả cũng đều là ngã kiến cả thảy.

a- Nhưng thật ra, những sự diễn tiến khác khác này không phải là ta, không phải là anh ấy, v.v… mà chỉ là trạng thái của 5 uẩn thực tính, tức là sự thay đổi của thân như là lớn lên, phát triển, già đi, tóc bạc, răng rụng v.v… cả sự chuyển động của thân và lời nói, gọi là ‘sắc uẩn’.

b- Sự cảm giác an lạc, không an lạc, vui, buồn, bình thường là ‘thọ uẩn’.

c- Sự nhớ tưởng các điều được gọi là ‘tưởng uẩn’.

d- Sự muốn được, sự giận dữ, sự mê mờ, đức tin, sự cố gắng, tri kiến thấy biết theo thực tính v.v… mà là biểu hiện tạo tác, sắp xếp trong những tâm cơ tánh này thành ‘hành uẩn’.

e- Sự biết các cảnh khác nhau là ‘thức uẩn’.

Do nhân này, người phối hợp với cả trí văn, trí tư và trí tu biết rằng mọi vật khác nhau trong thế gian này, ngoài 5 uẩn ra không có cái gì khác nữa. Tất cả chỉ có trạng thái vô ngã, còn việc biết rõ trạng thái vô ngã của danh sắc này ở mức độ nào cũng còn tùy vào sức mạnh trí tuệ của người đó theo thứ lớp.

-

UẨN THỦ (Upādanakkhandha)

Pāḷi chú giải về uẩn thủ: “upādānānaṁ gocarā khandhā = upādānakkhandhā”

Uẩn mà là cảnh của thủ, gọi là “uẩn thủ” mà Đức Phật thuyết giảng uẩn thủ từ 5 uẩn đó, cũng để cho được lợi ích trong sự tiến hóa về pháp tuệ quán. Vì người mà tiến hóa pháp tuệ quán đó sẽ phải xác định hay chỉ định 5 uẩn hiệp thế mà thành cảnh của thủ, như là ‘dục thủ, tà kiến thủ, giới cấm thủ, ngã chấp thủ’. Những pháp này phát sanh cũng do chỉ nương sắc và thọ, tưởng, hành, thức hiệp thế làm nhân. Còn thọ, tưởng, hành, thức siêu thế không phải là cảnh của thủ, nghĩa là cả ‘tứ thủ’ đó phát sanh chắc chắn không do pháp siêu thế. Do nhân này, “uẩn thủ” được trình bày một cách riêng biệt.

SADDHAMMA JOTIKA DHAMMĀCARIYA
Abhidhammattha-saṅgaha

Bấm để mở rộng...