Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Nguyễn Phúc Ánh sinh năm 1762, là cháu nội của Võ Vương Nguyễn Phúc Khoát – vị chúa của Đàng Trong. Đất nước bị phân làm hai từ hơn 100 năm trước thành 2 xứ Đàng Ngoài của vua Lê- chúa Trịnh và Đàng Trong của các chúa Nguyễn, chia cắt bởi Lũy Thầy ở Quảng Bình – một công trình chiến lược xuất sắc của Đào Duy Từ đã góp phần giúp lực lượng non trẻ của Nguyễn Hoàng và con cháu chống đỡ được những trận tiến quân từ Đàng Ngoài. Trong khi Đàng Ngoài vẫn mang vẻ của những triều đại cũ và ảnh hưởng của phương Bắc, thì Đàng Trong là một cơn gió mới. Đất đai màu mỡ, sản vật trù phú cùng chính sách khai khẩn và mở mang bờ cõi của chúa Nguyễn đã biến vùng đất này thành một quốc gia hưng thịnh. Sự mở mang trong thương nghiệp cũng là một nét mới so với tinh thần bế quan tỏa cảng của Đàng Ngoài.
Năm 1765, Võ Vương qua đời. Trương Phúc Loan chuyên quyền, tống giam cha của Nguyễn Ánh, người nhẽ ra là vua kế vị, lập Nguyễn Phúc Thuần 12 tuổi để dễ bề thao túng, lấy hiệu là Duệ Tông. Đời sống nhân dân cực khổ. Nhà Tây Sơn, nhân thời cơ này nổi loạn, Nguyễn Nhạc dấy binh, lấy cớ phò Hoàng tôn Dương dành lại ngôi từ Duệ Tông. Thấy có cơ hội giành lấy đất Đàng Trong lúc loạn lạc, Trịnh Sâm sai Hoàng Ngũ Phúc đem quân tiến đánh Phú Xuân. Chúa Nguyễn phải chạy vào Quảng Nam. Tây Sơn biết lực lượng không chống nổi họ Trịnh, bèn quy phục, sau xin đưa quân ra tiêu diệt nhà Nguyễn. Họ bắt được và giết sạch dòng họ nhà Nguyễn, lật mồ mả các chúa và cha của Nguyễn Ánh đổ xuống sông. Nguyễn Ánh may mắn thoát thân. Lúc này ông 15 tuổi.
Ngài có nhờ Xiêm La đánh Tây Sơn một lần duy nhứt vào năm 1784, đây là điều sai quấy của Chúa Ánh. Tây Sơn, dẫn đầu là Quang Trung Nguyễn Huệ đánh bại Xiêm La ê chề ở trận Rạch Gầm – Xoài Mút, mà dấu ấn lãnh đạo và mưu lược của Quang Trung đã đi vào lịch sử thành một trong hai chiến công lớn nhất của nhà Tây Sơn.
Năm 1778, Nguyễn Nhạc cũng đánh tiếng nhờ người Anh giúp mình. Phái đoàn Chalies Chapman từng neo thuyền trên cảng Thị Nại và còn có hai tàu Bồ Đào Nha.
Vua Gia Long đã sớm nhận ra sự hung bạo của Xiêm La nên sau thất bại ở Rạch Gầm và Xoài Mút, Ngài đã từ chối để Xiêm cho mượn quân lần nữa vào năm 1786. Bản thân vua Gia Long cũng đích thân cầm quân giúp Xiêm chống lại Miến Điện...
Người Pháp chẳng giúp gì nhiều ngoài một Bá Đa Lộc môi giới mua được ít vũ k.hí và vài tên lính tép riu trong quân đội. Trận Thị Nại, trận Qui Nhơn, trận Phú Xuân... đều do tướng lãnh Gia Định thực hiện! Ngài còn cho xây dựng xưởng đúc, xây thành đắp lũy, khuyến khích nông nghiệp, miễn thuế, tạo thị trường, cùng với đó là chính sách cho người Hoa tự trị ở một vài nơi trọng yếu của Nam kỳ.
“Cầu trời cho chóng gió nồm.
Cho thuyền chúa Nguyễn giong buồm trẩy ra.”
Người miền Nam vốn đã bất mãn với Tây Sơn vô cướp phá, phá Cù lao phố, Hội An... Tướng lĩnh Tây Sơn cũng nản khi anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ tương tàn nên bỏ theo vua Gia Long về Gia Định.
Chân dung phác họa vua Gia Long qua nét vẽ của một họa sĩ người Pháp
Ngay tại đất Bình Định, quê hương của Tây Sơn, người dân thờ hai danh tướng Gia Định là Võ Tánh và Ngô Tùng Châu.
Tây Sơn treo ngọn cờ phò Lê diệt Trịnh rồi cũng nuôi mộng đoạt ngôi nhưng chưa bao giờ thống nhất được đất nước. Quang Trung nhắm Nghệ An làm Phượng Hoàng trung đô. Nguyễn Nhạc giữ chốn Qui Nhơn làm bá chủ. Còn Nguyễn Lữ chưa bao giờ trụ nổi ở đất Gia Định trước sức ép của vua Gia Long... Đã có ông vua anh Thái Đức thì cũng có thêm hoàng đế Quang Trung. Và ở Sài Gòn cũng còn ông Đông Định Vương Nguyễn Lữ.
Còn tài năng quân sự của Nguyễn Huệ thì xứng đáng lưu danh cùng sử sách, nhưng ông ấy cũng gây không ít phiền lòng khi Tây Sơn phá chùa, nấu chuông đúc vũ khí, đem nhà sư xung quân...
Việc Quang Trung mâu thuẫn với Thái Đức Hoàng đế, sau này đem quân mà đánh đến tận thành của vua anh nhưng lại tha tội để tránh cảnh “nồi da xáo thịt”, cũng để thấy cái tính “người” của Quang Trung, tuy nhiên lại để hậu họa khi Nguyễn Nhạc dường như đã thỏa mãn với danh vọng và bỏ bê chiến sự, còn Nguyễn Lữ thì kém cỏi dẫn đến cơ hội cho Nguyễn Ánh lấy lại Gia Định mà làm bàn đạp để giành lại quyền lực.
Vua Gia Long tại ngôi từ 1802 đến 1820 và tiếp đó là Minh Mạng, Thiệu Trị, nhà vua đã khéo léo và mạnh mẽ trước sự đe doạ từ người Pháp, và thực tế là gót giày Phú Lang Sa không dẫm lên được nước Việt Nam lần đầu tiên được đặt tên.
Vua Gia Long để lại di sản là bờ cõi Việt Nam rộng lớn, khẳng định chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, để lại kinh thành Huế là di sản của nhân loại, để lại một châu thổ sông Cửu Long bạt ngàn phù sa, con người phóng khoáng... Và Gia Định - Sài Gòn xứng danh đầu tàu kinh tế!
Năm 1765, Võ Vương qua đời. Trương Phúc Loan chuyên quyền, tống giam cha của Nguyễn Ánh, người nhẽ ra là vua kế vị, lập Nguyễn Phúc Thuần 12 tuổi để dễ bề thao túng, lấy hiệu là Duệ Tông. Đời sống nhân dân cực khổ. Nhà Tây Sơn, nhân thời cơ này nổi loạn, Nguyễn Nhạc dấy binh, lấy cớ phò Hoàng tôn Dương dành lại ngôi từ Duệ Tông. Thấy có cơ hội giành lấy đất Đàng Trong lúc loạn lạc, Trịnh Sâm sai Hoàng Ngũ Phúc đem quân tiến đánh Phú Xuân. Chúa Nguyễn phải chạy vào Quảng Nam. Tây Sơn biết lực lượng không chống nổi họ Trịnh, bèn quy phục, sau xin đưa quân ra tiêu diệt nhà Nguyễn. Họ bắt được và giết sạch dòng họ nhà Nguyễn, lật mồ mả các chúa và cha của Nguyễn Ánh đổ xuống sông. Nguyễn Ánh may mắn thoát thân. Lúc này ông 15 tuổi.
Ngài có nhờ Xiêm La đánh Tây Sơn một lần duy nhứt vào năm 1784, đây là điều sai quấy của Chúa Ánh. Tây Sơn, dẫn đầu là Quang Trung Nguyễn Huệ đánh bại Xiêm La ê chề ở trận Rạch Gầm – Xoài Mút, mà dấu ấn lãnh đạo và mưu lược của Quang Trung đã đi vào lịch sử thành một trong hai chiến công lớn nhất của nhà Tây Sơn.
Năm 1778, Nguyễn Nhạc cũng đánh tiếng nhờ người Anh giúp mình. Phái đoàn Chalies Chapman từng neo thuyền trên cảng Thị Nại và còn có hai tàu Bồ Đào Nha.
Vua Gia Long đã sớm nhận ra sự hung bạo của Xiêm La nên sau thất bại ở Rạch Gầm và Xoài Mút, Ngài đã từ chối để Xiêm cho mượn quân lần nữa vào năm 1786. Bản thân vua Gia Long cũng đích thân cầm quân giúp Xiêm chống lại Miến Điện...
Người Pháp chẳng giúp gì nhiều ngoài một Bá Đa Lộc môi giới mua được ít vũ k.hí và vài tên lính tép riu trong quân đội. Trận Thị Nại, trận Qui Nhơn, trận Phú Xuân... đều do tướng lãnh Gia Định thực hiện! Ngài còn cho xây dựng xưởng đúc, xây thành đắp lũy, khuyến khích nông nghiệp, miễn thuế, tạo thị trường, cùng với đó là chính sách cho người Hoa tự trị ở một vài nơi trọng yếu của Nam kỳ.
“Cầu trời cho chóng gió nồm.
Cho thuyền chúa Nguyễn giong buồm trẩy ra.”
Người miền Nam vốn đã bất mãn với Tây Sơn vô cướp phá, phá Cù lao phố, Hội An... Tướng lĩnh Tây Sơn cũng nản khi anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ tương tàn nên bỏ theo vua Gia Long về Gia Định.
Chân dung phác họa vua Gia Long qua nét vẽ của một họa sĩ người Pháp
Ngay tại đất Bình Định, quê hương của Tây Sơn, người dân thờ hai danh tướng Gia Định là Võ Tánh và Ngô Tùng Châu.
Tây Sơn treo ngọn cờ phò Lê diệt Trịnh rồi cũng nuôi mộng đoạt ngôi nhưng chưa bao giờ thống nhất được đất nước. Quang Trung nhắm Nghệ An làm Phượng Hoàng trung đô. Nguyễn Nhạc giữ chốn Qui Nhơn làm bá chủ. Còn Nguyễn Lữ chưa bao giờ trụ nổi ở đất Gia Định trước sức ép của vua Gia Long... Đã có ông vua anh Thái Đức thì cũng có thêm hoàng đế Quang Trung. Và ở Sài Gòn cũng còn ông Đông Định Vương Nguyễn Lữ.
Còn tài năng quân sự của Nguyễn Huệ thì xứng đáng lưu danh cùng sử sách, nhưng ông ấy cũng gây không ít phiền lòng khi Tây Sơn phá chùa, nấu chuông đúc vũ khí, đem nhà sư xung quân...
Việc Quang Trung mâu thuẫn với Thái Đức Hoàng đế, sau này đem quân mà đánh đến tận thành của vua anh nhưng lại tha tội để tránh cảnh “nồi da xáo thịt”, cũng để thấy cái tính “người” của Quang Trung, tuy nhiên lại để hậu họa khi Nguyễn Nhạc dường như đã thỏa mãn với danh vọng và bỏ bê chiến sự, còn Nguyễn Lữ thì kém cỏi dẫn đến cơ hội cho Nguyễn Ánh lấy lại Gia Định mà làm bàn đạp để giành lại quyền lực.
Vua Gia Long tại ngôi từ 1802 đến 1820 và tiếp đó là Minh Mạng, Thiệu Trị, nhà vua đã khéo léo và mạnh mẽ trước sự đe doạ từ người Pháp, và thực tế là gót giày Phú Lang Sa không dẫm lên được nước Việt Nam lần đầu tiên được đặt tên.
Vua Gia Long để lại di sản là bờ cõi Việt Nam rộng lớn, khẳng định chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, để lại kinh thành Huế là di sản của nhân loại, để lại một châu thổ sông Cửu Long bạt ngàn phù sa, con người phóng khoáng... Và Gia Định - Sài Gòn xứng danh đầu tàu kinh tế!
