Don Jong Un
Địt xong chạy
Làn sóng công kích vô tri
Vừa qua, dư luận xôn xao việc Trấn Thành – một trong những nghệ sĩ được theo dõi nhiều nhất trên mạng xã hội Việt Nam – bị làn sóng chửi rủa vô tri trên Facebook, chỉ vì đăng bài tưởng niệm một nghệ sĩ hải ngoại vừa qua đời thay vì hưởng ứng Đại lễ Quốc khánh 2/9.
Làn sóng này vô tri bởi vì, trong khi nhân danh lễ 2/9 để tấn công Trấn Thành, chính họ lại đang phản bội tinh thần của ngày Quốc khánh. Chẳng phải Hồ Chí Minh khi mở đầu Tuyên ngôn Độc lập đã xác quyết quyền tự do của tất cả mọi người được Tạo hoá ban tặng, và không ai có thể xâm phạm hay sao? Quyền tự do đó là gì nếu không phải là sự lựa chọn của mỗi người – tự hào hoặc không, khóc cười với điều gì?
Ảnh chụp màn hình: Trấn Thành, status của nhân vật và các status tấn công anh.
Chẳng những vô tri, đợt thác lũ comment này còn khiến nhiều người nghi ngờ: Sao chúng giống nhau đến thế, từ nội dung đến hình thức – có gì phía sau không?
Lý giải thế nào cũng không đặng. Nếu do máy (bot) thì không phải, vì vào tài khoản của nhiều người trong số đó, rõ ràng là người thật việc thật. Nhưng nếu không phải máy, thì sao chỉ có vài ba lập luận lặp đi lặp lại như vậy?
Chính sự mơ hồ này tạo nên sức mạnh của một chiến lược thao túng mạng xã hội đi liền với một đạo quân tuyên truyền mà đảng luôn muốn giữ trong vòng bí mật.
Từ Lực lượng 47 đến Ban Chỉ đạo 35
Theo dõi cách thức chính quyền thao túng mạng xã hội nhiều năm qua, không ai là không biết đến Lực lượng 47 của Quân đội, khi báo chí nhà nước từng không ngần ngại giới thiệu đơn vị 10.000 quân này gần 10 năm trước [1].
Tuy nhiên, lý lịch nhà binh đặc thù và quan hệ xã hội khép kín khiến hoạt động của Lực lượng 47 không thực sự hiệu quả, vì thông điệp kém sức lan toả ra xã hội.
Bằng chứng là, ngay lúc lực lượng này hoạt động cao trào, các thông điệp bất đồng với chính quyền vẫn nở rộ trên mạng xã hội, làm tiền đề cho hành động xuống đường tập thể – đỉnh điểm là biểu tình chống Formosa 2016 và chống Luật Đặc khu 2018.
Cá nhân người viết nhớ như in những buổi “làm việc” với Cục Chống Phản động và Khủng bố (A67) – Bộ Công an, hè 2018, khi cán bộ Cục phải chạy đôn chạy đáo xử lý những người tham gia biểu tình, đặc biệt ở miền Nam. Một năm sau biểu tình đặc khu, Bộ Công an đã bắt gần 150 người theo án an ninh quốc gia – con số nhiều nhất trong vài chục năm trở lại đây.
Nhưng cũng chính năm 2018, Đảng ******** nhận ra mọi chiến lược kiểm soát mạng xã hội của họ đến bấy giờ đều thất bại: từ ngăn cấm cán bộ đảng viên dùng mạng xã hội, đến rón rén đấu tranh bằng “Tổ nghìn like” hoặc Lực lượng 47. Đơn giản là vì nếu chỉ dùng lý lẽ, thì lối cưỡng từ đoạt lý của họ, khi đứng trước những phản biện sắc bén, sẽ chẳng thể nào thuyết phục được công chúng – thể hiện rõ qua số lượng tương tác hoặc nội dung bình luận.
Những người bất đồng với chính quyền vẫn tìm thấy nhau trên Facebook, lan toả thông điệp và nhận được sự ủng hộ, trước khi gặp mặt ở quán café để lên kế hoạch biểu tình. Chính lời kêu gọi biểu tình chia sẻ trên Facebook đã thu hút hàng ngàn, hàng vạn người xuống đường sau đó.
Trong rủi có may cho chính quyền, chính cuộc biểu tình rúng động năm 2018 khiến người ******** choàng tỉnh, nhớ ra rằng không ai khác ngoài họ chính là những kẻ thừa tự của các bậc thầy tuyên truyền xách động quần chúng. Cuối năm đó, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 35“về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” (mật) – mở đường cho một chiến lược hoàn toàn mới, dựa trên đó một đội quân sẽ được thành lập, ưu trội hơn hẳn Lực lượng 47 [2].
Ban Chỉ đạo 35
Không nên để cái tên giản đơn này đánh lừa mà nghĩ cơ cấu Ban Chỉ đạo 35 giống như vô số ban khác của Việt Nam.
Kỳ thực, đây là lực lượng được tổ chức rất bài bản: vừa rộng khắp ở mọi tổ chức đảng từ bộ ban ngành trung ương đến cấp hành chính địa phương, vừa tập trung thống nhất dưới sự chỉ huy của Ban Tuyên giáo.
Cơ cấu Ban Chỉ đạo 35 gồm 3 bộ phận chính: (1) Nhóm chuyên gia gồm các nhà báo và chuyên gia truyền thông giấu mặt, (2) Tổ thư ký điều phối, (3) Cộng tác viên dư luận xã hội là cán bộ đảng viên cấp thấp đóng vai “binh sĩ xung phong” [3].
Trong khi Lực lượng 47 chỉ có 10.000 quân, thì cộng tác viên dư luận xã hội chiếm khoảng 5% đảng viên, tức chừng 250.000 người [4]. Đây không phải công việc chuyên môn hưởng lương, mà là nhiệm vụ chính trị kiểu “còn đảng còn mình” giao cho họ trong tư cách đảng viên.
Mà đảng viên là ai? Là tất cả những người quanh ta: người thân, bạn bè, đồng nghiệp, y bác sĩ, thầy cô, công nhân viên chức. Đến đây có thể thấy rõ sự ưu trội của đội quân 35 so với Lực lượng 47 ở khả năng lan toả thông điệp trong một chiến dịch tuyên truyền cụ thể – dù là đám tang của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng hay Đại lễ A50/A80.
Chưa kể, bên cạnh tài khoản chính, mỗi cộng tác viên còn duy trì nhiều tài khoản phụ, khiến quân số có thể lên đến hàng triệu [5]. Cộng thêm hàng trăm ngàn group, hàng chục ngàn page được lập theo từng cơ quan đảng, chính quyền, đoàn thể ở đủ ba bốn cấp hành chính. Nhờ vậy, thông điệp từ nhóm chuyên gia giấu mặt của Ban Tuyên giáo ngay lập tức vang vọng, cộng hưởng khắp ngóc ngách mạng xã hội, khiến bất kỳ ai cũng có cảm giác đây chính là “ý dân”.
Chiến tranh nhân dân trên mạng
Triết lý của chiến tranh nhân dân nằm ở chỗ: một khi kém hơn về trình độ, kỹ thuật, lý lẽ thì phải lấy số đông bù vào. Biểu hiện là nông thôn bao vây thành thị, bần cố nông đấu tố địa chủ, quần chúng cần lao triệt hạ tư sản, trí thức. Người ******** vốn là bậc thầy xách động, với kỹ năng được đào luyện cả trăm năm: huy động và tổ chức đám đông.
Công nghệ ngày nay giúp họ làm điều này dễ dàng hơn nhiều. Ít người biết rằng Viettel thậm chí đã phát triển một ứng dụng liên lạc riêng cho Ban Chỉ đạo 35, mang tên Mocha35, có thể tìm thấy trên Playstore. Mocha35 hiện có hơn 100.000 lượt tải, bản cập nhật gần nhất vào tháng 1/2025. Vì là ứng dụng độc quyền, Mocha35 giới hạn người dùng; khách ghé thăm còn được yêu cầu không tải nếu không có hướng dẫn từ đơn vị công tác [6].
Thông qua Mocha35 (đôi khi cả Zalo cho tiện), với sự điều phối của các tổ thư ký, hàng trăm ngàn đảng viên cấp thấp ở mọi cơ quan, đơn vị hằng ngày hằng giờ nhận lệnh: đăng bài này, tương tác bài kia, báo cáo bài nọ. “Bia nhắm bắn” là các trang Việt ngữ của truyền thông độc lập, những người bất đồng chính kiến, hay bất kỳ ai thể hiện sự phản biện, bất tuân hoặc đơn giản là trái ý với chính quyền. “Đạn” để bắn không bao giờ thiếu, do nhóm chuyên gia giấu mặt cung cấp. Với “ta” thì tâng bốc, với “địch” thì rủa sả, mỉa mai, miệt thị – và chiến thuật ưa thích là truy lùng nhân thân để tấn công (doxxing). Trong vụ Trấn Thành, chiến thuật này hiện rõ qua thông điệp: “Không thể đòi hỏi một người gốc Hoa, lấy vợ Hàn mà yêu nước Việt được đâu” – gieo rắc hằn thù, chia rẽ dân tộc, thậm chí vi phạm pháp luật nhưng vẫn được bật đèn xanh để lan toả [7].
Từ đó, một trận địa được bày ra, thu hút không ít “quân tình nguyện” – những người dùng thật, với mong muốn tự nhiên là trở thành một phần của điều gì đó lớn hơn bản thân mình. Nhờ vậy, chiến dịch tuyên truyền đan xen giữa đảng viên và quần chúng, giữa giả và thật, giữa dàn dựng và tự nhiên. Dòng thác bình luận và tương tác theo hướng định sẵn, một khi xuất hiện với cường độ cao ở khắp mọi nơi, sẽ khiến ngay cả những người lý tính nhất đôi khi cũng phải nghi ngờ lập luận của chính mình.
Khi dư luận bị điều khiển
Thành công của Ban Chỉ đạo 35 trong kiểm soát và điều hướng dư luận là không thể phủ nhận. Bằng chứng là suốt 7 năm qua kể từ khi lực lượng này xuất hiện, cán cân truyền thông mạng xã hội đã lệch hẳn về phía chính quyền; những bất đồng khởi phát trên Internet bị ngăn chặn trước khi đủ đà chuyển hoá thành hành động tập thể ngoài đường phố như trước đây.
Ở cấp độ tinh vi hơn, hiệu quả của Ban Chỉ đạo 35 còn ở khả năng phòng ngừa. Những tiếng nói trung thực nhưng trái chiều trở nên ngần ngại hơn: hoặc chán nản vì nghĩ nỗ lực của mình không vượt nổi “dư luận” mà họ lầm tưởng là ý dân đích thực; hoặc lo lắng rủi ro bị tấn công cả trên mạng lẫn ngoài đời. Truyền thông – báo chí, nơi phản chiếu đời sống cộng đồng quốc gia, từ đó dần trở nên đơn điệu, một màu – đúng mong muốn “nhất hô bá ứng” của những người lãnh đạo không muốn nghe gì khác ngoài tiếng nói của chính mình.
Thực ra, không nên quá ngạc nhiên. Điều đáng ngạc nhiên duy nhất chỉ là Việt Nam làm việc này khá trễ, nếu so với Trung Quốc. Vì không thể xây dựng được mạng xã hội nội địa thay thế đủ mạnh như Trung Quốc, Việt Nam đã phải loay hoay một thời gian dài mới có thể du nhập và điều chỉnh mô hình “ngũ mao đảng” (đảng 5 xu) của Bắc Kinh thành Lực lượng 47 rồi Ban Chỉ đạo 35 như hiện nay.
Xây dựng và vận hành một đội quân như Ban Chỉ đạo 35 thực ra không khó ở Việt Nam hay các chế độ độc đoán khác, nơi đảng cầm quyền tuỳ ý sử dụng ngân sách quốc gia, huy động lực lượng đảng viên đông đảo, trong khi những tiếng nói bất đồng thì thân cô thế cô, chẳng có gì ngoài lý lẽ.
Bóng ma lịch sử quay lại
Chính ở đây, bóng ma đấu tố thời kỳ trước Đổi mới – với Cải cách Ruộng đất, Nhân văn Giai phẩm – đang quay trở lại. Điểm chung của những phong trào chính trị cực đoan này nằm ở chỗ: dù nhắm đến những đối tượng khác nhau, chúng đều nhân danh cái chung để tiêu diệt cái riêng, nhân danh quyền lợi mơ hồ của tập thể để thủ tiêu chủ quyền cá nhân – “đem bục công an đặt giữa trái tim người,” như cách nhà thơ Lê Đạt từng nói.
Thành tựu 40 năm Đổi mới đến từ đâu, nếu không phải từ việc từng bước khôi phục và tôn trọng chủ quyền cá nhân – để mỗi người được sống an toàn với tài sản, tự do và phẩm giá của mình? Một người có thể không cần chính quyền phải chấp nhận quan điểm khác biệt của họ, nhưng cái họ cần là được để yên sống với và bày tỏ quan điểm đó: yêu cái mình yêu, ghét cái mình ghét, được là chính mình.
Chẳng những thất bại trong bảo đảm sự an toàn ấy, mà khi chính chính quyền lại tổ chức đám đông tấn công người có quan điểm khác biệt, thì người ta chỉ còn hai lựa chọn, hoặc phải ra đi, hoặc trong uất ức phải đè nén suy nghĩ, cảm xúc thật để tồn tại. Cả hai đều để lại hậu quả dài hạn cho một cộng đồng quốc gia khi mất đi sinh lực quý báu của một xã hội tự do và đa dạng. Liên Xô và Đông Âu trước đây cho thấy, ngay cả khi thành công kiểm soát và điều hướng dư luận, các chế độ độc đoán đảng trị cuối cùng cũng phải sụp đổ khi không thể khơi thông được nguồn sinh lực nói trên để ứng phó với những khủng hoảng sinh tồn.
Trung Quốc cũng vậy, dù thành tựu phát triển to lớn sau nhiều thập kỷ cải cách, nhưng khi lo ngại an ninh của chế độ ngăn cản đà cởi mở những năm gần đây, nước này vẫn loay hoay tìm cách chuyển sang quỹ đạo phát triển mới mà chưa có kết quả, trong khi Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan đều đã thành công nhờ mở rộng chủ quyền cá nhân, tôn trọng tự do, cá tính và quan điểm của mỗi người.
Đoàn kết thật và đoàn kết giả
Sự đoàn kết mà nhiều người nhầm tưởng đạt được bằng kiểm soát và thao túng thực ra chỉ là một thứ đồng phục giả tạo được may đo và áp đặt lên xã hội. Đoàn kết không bao giờ đến từ việc dẹp bỏ mọi khác biệt; trái lại, đoàn kết chính là cách mà những khác biệt đó có thể chung sống hài hoà với nhau trong cộng đồng quốc gia.
Cuối cùng, kỷ nguyên mới không phải là quay về não trạng kiểm soát cũ bằng công nghệ mới, mà trái lại phải là sự từ bỏ dứt khoát não trạng đó để xây dựng một đồng thuận mới cho dân tộc – nơi chủ quyền, tự do và sự khác biệt của mỗi cá nhân không chỉ được tôn trọng, mà còn là mục đích tối hậu của đời sống quốc gia.
_______
[1] https://tuoitre.vn/hon-10-000-nguoi-trong-luc-luong-47-dau-tranh-tren-mang-20171225150602912.htm
[2] https://thads.moj.gov.vn/laichau/noidung/tintuc/lists/hoatdongdoanthe/view_detail.aspx?
[3] https://angiang.gov.vn/vi/thu-ky-ba...5-tinh-trien-khai-nhiem-vu-trong-tam-nam-2025
[4] https://tinhdoanquangtri.gov.vn/dbase/Editor/Kỷ yếu hội thảo khoa học-phần 1.pdf
[5] https://web.archive.org/web/2022102...en/hoi-nghi-tap-huan-nghiep-vu-ban-chi-dao-35
[6], [7] https://tieucan.travinh.gov.vn/tin-...ng-dau-tranh-phan-bac-cac-quan-diem-sa-729409
Vừa qua, dư luận xôn xao việc Trấn Thành – một trong những nghệ sĩ được theo dõi nhiều nhất trên mạng xã hội Việt Nam – bị làn sóng chửi rủa vô tri trên Facebook, chỉ vì đăng bài tưởng niệm một nghệ sĩ hải ngoại vừa qua đời thay vì hưởng ứng Đại lễ Quốc khánh 2/9.
Làn sóng này vô tri bởi vì, trong khi nhân danh lễ 2/9 để tấn công Trấn Thành, chính họ lại đang phản bội tinh thần của ngày Quốc khánh. Chẳng phải Hồ Chí Minh khi mở đầu Tuyên ngôn Độc lập đã xác quyết quyền tự do của tất cả mọi người được Tạo hoá ban tặng, và không ai có thể xâm phạm hay sao? Quyền tự do đó là gì nếu không phải là sự lựa chọn của mỗi người – tự hào hoặc không, khóc cười với điều gì?
Chẳng những vô tri, đợt thác lũ comment này còn khiến nhiều người nghi ngờ: Sao chúng giống nhau đến thế, từ nội dung đến hình thức – có gì phía sau không?
Lý giải thế nào cũng không đặng. Nếu do máy (bot) thì không phải, vì vào tài khoản của nhiều người trong số đó, rõ ràng là người thật việc thật. Nhưng nếu không phải máy, thì sao chỉ có vài ba lập luận lặp đi lặp lại như vậy?
Chính sự mơ hồ này tạo nên sức mạnh của một chiến lược thao túng mạng xã hội đi liền với một đạo quân tuyên truyền mà đảng luôn muốn giữ trong vòng bí mật.
Từ Lực lượng 47 đến Ban Chỉ đạo 35
Theo dõi cách thức chính quyền thao túng mạng xã hội nhiều năm qua, không ai là không biết đến Lực lượng 47 của Quân đội, khi báo chí nhà nước từng không ngần ngại giới thiệu đơn vị 10.000 quân này gần 10 năm trước [1].
Tuy nhiên, lý lịch nhà binh đặc thù và quan hệ xã hội khép kín khiến hoạt động của Lực lượng 47 không thực sự hiệu quả, vì thông điệp kém sức lan toả ra xã hội.
Bằng chứng là, ngay lúc lực lượng này hoạt động cao trào, các thông điệp bất đồng với chính quyền vẫn nở rộ trên mạng xã hội, làm tiền đề cho hành động xuống đường tập thể – đỉnh điểm là biểu tình chống Formosa 2016 và chống Luật Đặc khu 2018.
Cá nhân người viết nhớ như in những buổi “làm việc” với Cục Chống Phản động và Khủng bố (A67) – Bộ Công an, hè 2018, khi cán bộ Cục phải chạy đôn chạy đáo xử lý những người tham gia biểu tình, đặc biệt ở miền Nam. Một năm sau biểu tình đặc khu, Bộ Công an đã bắt gần 150 người theo án an ninh quốc gia – con số nhiều nhất trong vài chục năm trở lại đây.
Nhưng cũng chính năm 2018, Đảng ******** nhận ra mọi chiến lược kiểm soát mạng xã hội của họ đến bấy giờ đều thất bại: từ ngăn cấm cán bộ đảng viên dùng mạng xã hội, đến rón rén đấu tranh bằng “Tổ nghìn like” hoặc Lực lượng 47. Đơn giản là vì nếu chỉ dùng lý lẽ, thì lối cưỡng từ đoạt lý của họ, khi đứng trước những phản biện sắc bén, sẽ chẳng thể nào thuyết phục được công chúng – thể hiện rõ qua số lượng tương tác hoặc nội dung bình luận.
Những người bất đồng với chính quyền vẫn tìm thấy nhau trên Facebook, lan toả thông điệp và nhận được sự ủng hộ, trước khi gặp mặt ở quán café để lên kế hoạch biểu tình. Chính lời kêu gọi biểu tình chia sẻ trên Facebook đã thu hút hàng ngàn, hàng vạn người xuống đường sau đó.
Trong rủi có may cho chính quyền, chính cuộc biểu tình rúng động năm 2018 khiến người ******** choàng tỉnh, nhớ ra rằng không ai khác ngoài họ chính là những kẻ thừa tự của các bậc thầy tuyên truyền xách động quần chúng. Cuối năm đó, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 35“về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” (mật) – mở đường cho một chiến lược hoàn toàn mới, dựa trên đó một đội quân sẽ được thành lập, ưu trội hơn hẳn Lực lượng 47 [2].
Ban Chỉ đạo 35
Không nên để cái tên giản đơn này đánh lừa mà nghĩ cơ cấu Ban Chỉ đạo 35 giống như vô số ban khác của Việt Nam.
Kỳ thực, đây là lực lượng được tổ chức rất bài bản: vừa rộng khắp ở mọi tổ chức đảng từ bộ ban ngành trung ương đến cấp hành chính địa phương, vừa tập trung thống nhất dưới sự chỉ huy của Ban Tuyên giáo.
Cơ cấu Ban Chỉ đạo 35 gồm 3 bộ phận chính: (1) Nhóm chuyên gia gồm các nhà báo và chuyên gia truyền thông giấu mặt, (2) Tổ thư ký điều phối, (3) Cộng tác viên dư luận xã hội là cán bộ đảng viên cấp thấp đóng vai “binh sĩ xung phong” [3].
Trong khi Lực lượng 47 chỉ có 10.000 quân, thì cộng tác viên dư luận xã hội chiếm khoảng 5% đảng viên, tức chừng 250.000 người [4]. Đây không phải công việc chuyên môn hưởng lương, mà là nhiệm vụ chính trị kiểu “còn đảng còn mình” giao cho họ trong tư cách đảng viên.
Mà đảng viên là ai? Là tất cả những người quanh ta: người thân, bạn bè, đồng nghiệp, y bác sĩ, thầy cô, công nhân viên chức. Đến đây có thể thấy rõ sự ưu trội của đội quân 35 so với Lực lượng 47 ở khả năng lan toả thông điệp trong một chiến dịch tuyên truyền cụ thể – dù là đám tang của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng hay Đại lễ A50/A80.
Chưa kể, bên cạnh tài khoản chính, mỗi cộng tác viên còn duy trì nhiều tài khoản phụ, khiến quân số có thể lên đến hàng triệu [5]. Cộng thêm hàng trăm ngàn group, hàng chục ngàn page được lập theo từng cơ quan đảng, chính quyền, đoàn thể ở đủ ba bốn cấp hành chính. Nhờ vậy, thông điệp từ nhóm chuyên gia giấu mặt của Ban Tuyên giáo ngay lập tức vang vọng, cộng hưởng khắp ngóc ngách mạng xã hội, khiến bất kỳ ai cũng có cảm giác đây chính là “ý dân”.
Chiến tranh nhân dân trên mạng
Triết lý của chiến tranh nhân dân nằm ở chỗ: một khi kém hơn về trình độ, kỹ thuật, lý lẽ thì phải lấy số đông bù vào. Biểu hiện là nông thôn bao vây thành thị, bần cố nông đấu tố địa chủ, quần chúng cần lao triệt hạ tư sản, trí thức. Người ******** vốn là bậc thầy xách động, với kỹ năng được đào luyện cả trăm năm: huy động và tổ chức đám đông.
Công nghệ ngày nay giúp họ làm điều này dễ dàng hơn nhiều. Ít người biết rằng Viettel thậm chí đã phát triển một ứng dụng liên lạc riêng cho Ban Chỉ đạo 35, mang tên Mocha35, có thể tìm thấy trên Playstore. Mocha35 hiện có hơn 100.000 lượt tải, bản cập nhật gần nhất vào tháng 1/2025. Vì là ứng dụng độc quyền, Mocha35 giới hạn người dùng; khách ghé thăm còn được yêu cầu không tải nếu không có hướng dẫn từ đơn vị công tác [6].
Thông qua Mocha35 (đôi khi cả Zalo cho tiện), với sự điều phối của các tổ thư ký, hàng trăm ngàn đảng viên cấp thấp ở mọi cơ quan, đơn vị hằng ngày hằng giờ nhận lệnh: đăng bài này, tương tác bài kia, báo cáo bài nọ. “Bia nhắm bắn” là các trang Việt ngữ của truyền thông độc lập, những người bất đồng chính kiến, hay bất kỳ ai thể hiện sự phản biện, bất tuân hoặc đơn giản là trái ý với chính quyền. “Đạn” để bắn không bao giờ thiếu, do nhóm chuyên gia giấu mặt cung cấp. Với “ta” thì tâng bốc, với “địch” thì rủa sả, mỉa mai, miệt thị – và chiến thuật ưa thích là truy lùng nhân thân để tấn công (doxxing). Trong vụ Trấn Thành, chiến thuật này hiện rõ qua thông điệp: “Không thể đòi hỏi một người gốc Hoa, lấy vợ Hàn mà yêu nước Việt được đâu” – gieo rắc hằn thù, chia rẽ dân tộc, thậm chí vi phạm pháp luật nhưng vẫn được bật đèn xanh để lan toả [7].
Từ đó, một trận địa được bày ra, thu hút không ít “quân tình nguyện” – những người dùng thật, với mong muốn tự nhiên là trở thành một phần của điều gì đó lớn hơn bản thân mình. Nhờ vậy, chiến dịch tuyên truyền đan xen giữa đảng viên và quần chúng, giữa giả và thật, giữa dàn dựng và tự nhiên. Dòng thác bình luận và tương tác theo hướng định sẵn, một khi xuất hiện với cường độ cao ở khắp mọi nơi, sẽ khiến ngay cả những người lý tính nhất đôi khi cũng phải nghi ngờ lập luận của chính mình.
Khi dư luận bị điều khiển
Thành công của Ban Chỉ đạo 35 trong kiểm soát và điều hướng dư luận là không thể phủ nhận. Bằng chứng là suốt 7 năm qua kể từ khi lực lượng này xuất hiện, cán cân truyền thông mạng xã hội đã lệch hẳn về phía chính quyền; những bất đồng khởi phát trên Internet bị ngăn chặn trước khi đủ đà chuyển hoá thành hành động tập thể ngoài đường phố như trước đây.
Ở cấp độ tinh vi hơn, hiệu quả của Ban Chỉ đạo 35 còn ở khả năng phòng ngừa. Những tiếng nói trung thực nhưng trái chiều trở nên ngần ngại hơn: hoặc chán nản vì nghĩ nỗ lực của mình không vượt nổi “dư luận” mà họ lầm tưởng là ý dân đích thực; hoặc lo lắng rủi ro bị tấn công cả trên mạng lẫn ngoài đời. Truyền thông – báo chí, nơi phản chiếu đời sống cộng đồng quốc gia, từ đó dần trở nên đơn điệu, một màu – đúng mong muốn “nhất hô bá ứng” của những người lãnh đạo không muốn nghe gì khác ngoài tiếng nói của chính mình.
Thực ra, không nên quá ngạc nhiên. Điều đáng ngạc nhiên duy nhất chỉ là Việt Nam làm việc này khá trễ, nếu so với Trung Quốc. Vì không thể xây dựng được mạng xã hội nội địa thay thế đủ mạnh như Trung Quốc, Việt Nam đã phải loay hoay một thời gian dài mới có thể du nhập và điều chỉnh mô hình “ngũ mao đảng” (đảng 5 xu) của Bắc Kinh thành Lực lượng 47 rồi Ban Chỉ đạo 35 như hiện nay.
Xây dựng và vận hành một đội quân như Ban Chỉ đạo 35 thực ra không khó ở Việt Nam hay các chế độ độc đoán khác, nơi đảng cầm quyền tuỳ ý sử dụng ngân sách quốc gia, huy động lực lượng đảng viên đông đảo, trong khi những tiếng nói bất đồng thì thân cô thế cô, chẳng có gì ngoài lý lẽ.
Bóng ma lịch sử quay lại
Chính ở đây, bóng ma đấu tố thời kỳ trước Đổi mới – với Cải cách Ruộng đất, Nhân văn Giai phẩm – đang quay trở lại. Điểm chung của những phong trào chính trị cực đoan này nằm ở chỗ: dù nhắm đến những đối tượng khác nhau, chúng đều nhân danh cái chung để tiêu diệt cái riêng, nhân danh quyền lợi mơ hồ của tập thể để thủ tiêu chủ quyền cá nhân – “đem bục công an đặt giữa trái tim người,” như cách nhà thơ Lê Đạt từng nói.
Thành tựu 40 năm Đổi mới đến từ đâu, nếu không phải từ việc từng bước khôi phục và tôn trọng chủ quyền cá nhân – để mỗi người được sống an toàn với tài sản, tự do và phẩm giá của mình? Một người có thể không cần chính quyền phải chấp nhận quan điểm khác biệt của họ, nhưng cái họ cần là được để yên sống với và bày tỏ quan điểm đó: yêu cái mình yêu, ghét cái mình ghét, được là chính mình.
Chẳng những thất bại trong bảo đảm sự an toàn ấy, mà khi chính chính quyền lại tổ chức đám đông tấn công người có quan điểm khác biệt, thì người ta chỉ còn hai lựa chọn, hoặc phải ra đi, hoặc trong uất ức phải đè nén suy nghĩ, cảm xúc thật để tồn tại. Cả hai đều để lại hậu quả dài hạn cho một cộng đồng quốc gia khi mất đi sinh lực quý báu của một xã hội tự do và đa dạng. Liên Xô và Đông Âu trước đây cho thấy, ngay cả khi thành công kiểm soát và điều hướng dư luận, các chế độ độc đoán đảng trị cuối cùng cũng phải sụp đổ khi không thể khơi thông được nguồn sinh lực nói trên để ứng phó với những khủng hoảng sinh tồn.
Trung Quốc cũng vậy, dù thành tựu phát triển to lớn sau nhiều thập kỷ cải cách, nhưng khi lo ngại an ninh của chế độ ngăn cản đà cởi mở những năm gần đây, nước này vẫn loay hoay tìm cách chuyển sang quỹ đạo phát triển mới mà chưa có kết quả, trong khi Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan đều đã thành công nhờ mở rộng chủ quyền cá nhân, tôn trọng tự do, cá tính và quan điểm của mỗi người.
Đoàn kết thật và đoàn kết giả
Sự đoàn kết mà nhiều người nhầm tưởng đạt được bằng kiểm soát và thao túng thực ra chỉ là một thứ đồng phục giả tạo được may đo và áp đặt lên xã hội. Đoàn kết không bao giờ đến từ việc dẹp bỏ mọi khác biệt; trái lại, đoàn kết chính là cách mà những khác biệt đó có thể chung sống hài hoà với nhau trong cộng đồng quốc gia.
Cuối cùng, kỷ nguyên mới không phải là quay về não trạng kiểm soát cũ bằng công nghệ mới, mà trái lại phải là sự từ bỏ dứt khoát não trạng đó để xây dựng một đồng thuận mới cho dân tộc – nơi chủ quyền, tự do và sự khác biệt của mỗi cá nhân không chỉ được tôn trọng, mà còn là mục đích tối hậu của đời sống quốc gia.
_______
[1] https://tuoitre.vn/hon-10-000-nguoi-trong-luc-luong-47-dau-tranh-tren-mang-20171225150602912.htm
[2] https://thads.moj.gov.vn/laichau/noidung/tintuc/lists/hoatdongdoanthe/view_detail.aspx?
[3] https://angiang.gov.vn/vi/thu-ky-ba...5-tinh-trien-khai-nhiem-vu-trong-tam-nam-2025
[4] https://tinhdoanquangtri.gov.vn/dbase/Editor/Kỷ yếu hội thảo khoa học-phần 1.pdf
[5] https://web.archive.org/web/2022102...en/hoi-nghi-tap-huan-nghiep-vu-ban-chi-dao-35
[6], [7] https://tieucan.travinh.gov.vn/tin-...ng-dau-tranh-phan-bac-cac-quan-diem-sa-729409
