Nhật Bản rút khỏi dự án xây dựng điện hạt nhân dự trù đặt tại Ninh Thuận vì thời gian quá gấp rút, Đại Sứ Nhật tại Hà Nội Naoki Ito nói với hãng tin Reuters.
Hãng tin Reuters cho hay như vậy ngày Thứ Hai, 8 Tháng Mười Hai. Điều này nếu xảy ra sẽ làm đảo lộn kế hoạch xây dựng từng bước điện hạt nhân tại Việt Nam nói riêng và chương trình phát triển điện năng phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế kỹ nghệ nói chung ở nước này.
Phối cảnh mô hình dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận năm 2016. (Hình : chinhphu.vn)
Mối quan hệ giữa Hà Nội và Tokyo những tháng gần đây không được vui vẻ mấy vì nhà cầm quyền trung ương CSVN ra lệnh cấm xe máy chạy xăng chạy khu vực nội đô thành phố Hà Nội trong khu vực gọi là Vòng Đai 1. Họ lấy cớ cần phải làm giảm bớt ô nhiễm không khí lâu nay bị coi là một trong những khu vực xấu nhất trên thế giới.
Quyết định cấm xe máy chạy xăng đưa ra đột ngột cũng như buộc thi hành từ Tháng Bảy, 2026, quá gấp rút nên nhà sản xuất xe gắn máy Honda của đầu tư Nhật Bản, vốn ăn trùm thị trường xe máy tại Việt Nam, không kịp trở tay chuyển đổi sang sản xuất xe máy điện. Họ yêu cầu CSVN đưa ra một lộ trình chuyển đổi uyển chuyển và hợp lý hơn, chẳng hạn hai hay ba năm. Dư luận nhìn thấy ngay là ông trùm Vingroup Phạm Nhật Vượng sản xuất cả xe hơi điện cũng như xe máy điện là hưởng lợi.
Việt Nam càng ngày càng được nhiều công ty đa quốc gia đến đây mở hãng xưởng để đa dạng hóa sản xuất, tránh bị kẹt khi có cuộc thương chiến ảnh hưởng toàn cầu xảy ra. Chính vì vậy, vấn đề phải cung cấp đủ điện năng cho hoạt động kỹ nghệ đang rất cấp thiết ở Việt Nam. Nạn cúp điện ảnh hưởng đến dây chuyền sản xuất tại các nhà máy từng bị giới đầu tư kêu ca cũng như dọa bỏ chạy khỏi Việt Nam.
“Phía Nhật Bản không ở vị thế (có thể) thực hiện dự án Ninh Thuận 2,” vị đại sứ Nhật tại Việt Nam nói, ám chỉ nhà máy điện hạt nhân có công suất từ 2 đến 3.2 gigawatts. Dự án này là một phần của chiến lược nâng cao khả năng cung ứng điện năng của Việt Nam.
Dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, có cùng công suất, được CSVN trao cho Nga tiến hành. Giới chức chóp bu Nga và Hà Nội từng gặp nhau rất nhiều lần hơn chục năm qua nhưng đến nay vẫn chưa có hợp đồng nào chính thức được ký kết.
Lời loan báo rút lui của Đại Sứ Nhật Naoki Ito chỉ một tuần lễ sau cuộc họp của phái đoàn Cơ Quan Năng Lượng Nguyên Tử Quốc Tế IAEA đến Việt Nam “đánh giá cơ sở hạ tầng điện hạt nhân, chuẩn bị triển khai điện hạt nhân tại Việt Nam,” theo bản tin của VNExpress ngày 1 Tháng Mười Hai. Phái đoàn này, gồm chuyên viên nhiều quốc gia, còn ở đây cho đến ngày 11 Tháng Mười Hai “xem xét toàn diện mức độ sẵn sàng nếu nước đó muốn phát triển điện hạt nhân.”
Chế độ Hà Nội muốn đa dạng hóa các nguồn cung cấp điện năng từ nhiệt điện, thủy điện, điện mặt trời, điện gió và cả điện hạt nhân thay vì tùy thuộc chính yếu vào một nguồn nào. Việc xây dựng điện hạt nhân đã bắt đầu từ những năm đầu thập niên 2010 nhưng quyết định dừng lại năm 2016 sau khi xảy ra đại họa ở nhà máy điện hạt nhân Nhật Bản năm 2011. Phần khác, Việt Nam chưa sẵn sàng cả tài chính thực hiện đến chuyên viên nguyên tử năng.
Nhưng cuối năm 2024, Hà Nội quyết định tái khởi động lại kế hoạch làm điện hạt nhân và vẫn giữ hai đối tác Nga và Nhật làm hai nhà máy đầu tiên tại Ninh Thuận. Ông Ito nói với hãng tin Reuters lý do Nhật rút khỏi dự án là thời hạn Hà Nội muốn bắt đầu phát điện quá cập rập, hiểu là quá vội vã, không an toàn, nên không muốn tham gia nữa.
Đoàn công tác Cơ Quan Năng Lượng Nguyên Tử Quốc Tế IAEA họp với đại diện Việt Nam ngày 1 Tháng Mười Hai, 2025. (Hình: VNExpress)
Báo chí tại Việt Nam nói rằng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 tại Ninh Thuận “dự kiến sẽ vận hành giai đoạn 2030-2035.” Ông Ito cho hay Nhật Bản vẫn tiếp tục tìm hiểu để tham dự vào các dự án điện hạt nhân khác mà Việt Nam có thể muốn thực hiện sau này.
Khi Hà Nội ba2y tỏ ý định làm điện hạt nhân, những cường quốc nguyên tử có nhiều kinh nghiệm từ Mỹ, Pháp, Nam Hàn, Nhật… để ngỏ ý muốn làm. Một cuộc triển lãm quốc tế các mô hình điện hạt nhân cho Việt Nam đã được tổ chức năm 2012 ở Hà Nội, lôi cuốn sự chú ý rất nhiều của dư luận.
Cuối Tháng Giêng, 2025, đại sứ Nhật tại Việt Nam trả lời cuộc phỏng vấn của TTXVN đã xác nhận Nhật Bản “sẵn sàng hợp tác với Việt Nam thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận” vì họ đã có 60 năm kinh nghiệm trong việc xây dựng và điều hành khoảng 60 nhà máy điện hạt nhân. Nay họ lại cho biết đã thông báo cho đối tác việc rút lui từ Tháng Mười Một vừa. (NTB)