Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
(Dân trí)
Ông Lê Khả Phiêu, cựu Tổng Bí Thư đảng CSVN từ tháng 12/1997 - 4/2001. Ảnh: chụp từ báo Tuổi Trẻ
Lê Khả Phiêu, nguyên Tổng Bí Thư đảng ******** Việt Nam (1997-2001) vừa qua đời vào lúc 2 giờ 52 phút sáng ngày 7 tháng Tám, 2020 sau nhiều năm bị bệnh nặng. Phiêu còn có những “thành tích” nào đáng lưu ý? Hãy cùng xét lại cuộc đời chính trị của ông.
Ông Lê Khả Phiêu sinh năm 1931 tại Raumania, xuất thân là một quân nhân với cấp bậc sau cùng là thượng tướng, chủ nhiệm tổng cục chính trị Quân Đội Nhân Dân Việt Nam.
Tại đại hội đảng CSVN lần thứ VII vào tháng Sáu, 1991 ông Lê Khả Phiêu được bầu vào ban chấp hành trung ương, tức là đến 60 tuổi mới vào được trung ương, cho thấy là sự nghiệp chính trị của ông Phiêu tiến khá chậm. Tại đại hội này, ông Đỗ Mười được bầu làm tổng bí thư, Lê Đức Anh làm chủ tịch nước, Võ Văn Kiệt làm thủ tướng, Nông Đức Mạnh làm chủ tịch quốc hội. Đến tháng Mười Hai, 1993 trong hội nghị trung ương 6, ông Lê Khả Phiêu (chủ nhiệm tổng cục chính trị quân đội) được bầu bổ xung vào Bộ Chính Trị.
Đây cũng là thời điểm đánh dấu sự xung đột gay gắt trong thượng tầng lãnh đạo đảng CSVN sau khi Hoa Kỳ bãi bỏ cấm vận và nối lại quan hệ ngoại giao với Việt Nam từ tháng Bảy, 1995. Nói cách khác, việc đi theo quỹ đạo Trung Cộng từ sau Hội Nghị Thành Đô năm 1990 cùng nhu cầu mở cửa kinh tế với Hoa Kỳ đã khiến cho Bộ Chính Trị xung đột gay gắt về hướng đi và những vấn đề lý luận liên quan đến quái thai “kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.”
Lúc này, thượng tầng lãnh đạo CSVN chia làm hai khuynh hướng: Khuynh hướng bảo thủ, tức là tiếp tục xiết chặt chính trị theo đường lối của Đặng Tiểu Bình, đứng đầu là Đỗ Mười và Lê Đức Anh, Lê Khả Phiêu. Khuynh hướng cải tổ chính trị, đứng đầu là Võ Văn Kiệt với hậu thuẫn của ông Nguyễn Cơ Thạch, chủ trương tách rời bộ máy đảng ra khỏi bộ máy nhà nước và nhất là nâng cao vai trò tư doanh, thu hẹp các hoạt động của quốc doanh.
Cung cách ứng xử của hai khuynh hướng này là tranh cãi quanh vấn đề “chệch hướng xã hội chủ nghĩa,” nhưng lại không có ai đưa ra một định nghĩa rõ ràng thế nào là chệch hướng. Tháng Tám, 1995, ông Võ Văn Kiệt đã soạn một tài liệu gọi là “tối mật” gửi cho Bộ Chính Trị trình bày một số nhu cầu cải tổ mà cụ thể là xây dựng nhà nước pháp quyền, chấm dứt thời kỳ chi phối của đảng trong bộ máy hành chánh và kinh tế.
Đối lại, Đỗ Mười cho phổ biến bản dự thảo báo cáo chính trị vào tháng Mười Một, 1995 để chuẩn bị cho đại hội VIII dự trù diễn ra vào cuối tháng Sáu, 1996, với khẳng định rằng kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo nền kinh tế và giữ vững nguyên tắc dân chủ tập trung, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách. Đồng thời, Đỗ Mười và Lê Đức Anh đã “khuyến dụ” Võ Văn Kiệt cùng rút lui để nhường quyền lại cho bộ ba “Lê Khả Phiêu, Trần Đức Lương, Phan Văn Khải.”
Trước sự xung đột gay gắt về đường lối, đại hội VIII 1996 đã diễn ra trong một bối cảnh rất căng thẳng, bất phân thắng bại, nên cuối cùng đại hội vẫn tiếp tục lưu nhiệm bộ ba Đỗ Mười, Lê Đức Anh, Võ Văn Kiệt. Ông Lê Khả Phiêu được tiếp tục bầu vào ban chấp hành trung ương và Bộ Chính Trị. Tại đại hội này, ban bí thư bị bãi bỏ thay bằng thường trực bộ chính trị, áp dụng theo mô hình lãnh đạo của Trung Cộng.
Năm người được bầu vào thường vụ bộ chính trị gồm: Đỗ Mười, Lê Đức Anh, Võ Văn Kiệt, Lê Khả Phiêu, Nguyễn Tấn Dũng (trưởng ban kinh tế trung ương). Ông Phiêu được bầu làm thường trực bộ chính trị, thay mặt tổng bí thư đảng khi cần. Có thể nói là từ đại hội VIII, ông Phiêu có một vị trí đặc biệt để xây dựng quyền lực ở trong đảng và quân đội.
Qua sự vận động ngầm bên trong của phe cánh bảo thủ thân Trung Cộng, tại hội nghị trung ương 4 vào tháng Mười Hai, 1997, Đỗ Mười tuyên bố bàn giao chức vụ tổng bí thư cho Lê Khả Phiêu và bộ ba Đỗ Mười, Lê Đức Anh, Võ Văn Kiệt rút ra khỏi Bộ chính trị nhưng giữ vai trò thái thượng hoàng, tức cố vấn tối cao của trung ương đảng và Bộ Chính Trị. Trong vai trò cố vấn, bộ ba thái thượng hoàng có thể tham gia mọi cuộc họp của đảng. Ông Lê Khả Phiêu lên làm tổng bí thư không do đại hội bầu ra, mà do Đỗ Mười chuyển quyền, nên tư thế lãnh đạo của ông Phiêu không mạnh và luôn luôn bị bộ ba Mười – Anh – Kiệt khuynh loát.
Trong bối cảnh đó, Lê Khả Phiêu đã một mặt vận động trung ương đảng bãi bỏ cơ chế cố vấn tối cao để loại bỏ sự chi phối quá đáng của bộ ba thái thượng hoàng trong ban chấp hành trung ương. Mặt khác, Lê Khả Phiêu đã tìm chỗ dựa Bắc Kinh như cái phao an toàn, chống lại bộ ba Mười – Anh – Kiệt.
Ngày 25 tháng Hai, 1999, Lê Khả Phiêu chính thức viếng thăm Trung Quốc theo lời mời của Giang Trạch Dân và đây là thời điểm ra đời cái gọi là quan hệ hữu nghị “16 Vàng và 4 Tốt” mà Giang Trạch Dân, tổng bí thư đảng ******** Trung Quốc đề xướng. Trong chuyến đi này, Lê Khả Phiêu đã cam kết với Bắc Kinh là chỉ thị Bộ Ngoại Giao xúc tiến việc ký kết hai văn kiện: 1) Hiệp Định về Biên Giới Trên Bộ (ký ngày 30/12/1999) và 2) Hiệp Ước Phân Định Vịnh Bắc Bộ (ký ngày 25/12/2000) vốn bị đông lạnh từ năm 1995.
Qua Hiệp Định về Biên Giới, Việt Nam vĩnh viễn mất Thác Bản Giốc, Ải Nam Quan và một số diện tích đất ở biên giới từ lúc này; cũng như qua Hiệp Định Phân Định Vịnh Bắc Bộ, theo nhà nghiên cứu Dương Danh Huy phân tích, thì Việt Nam đã sai lầm trong việc sử dụng các bản đồ theo công ước Pháp – Thanh năm 1887 đầy sai trái nên đã nhượng cho Trung Quốc quá nhiều đảo, và mặt biển khiến nước ta bị thiệt hại rất nhiều.
Việc Lê Khả Phiêu cho ký hai văn kiện này đã trở thành bi kịch lớn cho cá nhân ông, khi bộ ba Mười – Anh – Kiệt đã dùng nó để triệt hạ chức tổng bí thư của Lê Khả Phiêu trong đại hội đảng lần thứ IX, vào tháng Tư, 2001 nhằm trả thù việc ông Phiêu đòi giải tán ban cố vấn của bộ ba này đối với ban chấp hành trung ương đảng.
Để cứu ông Phiêu khỏi cuộc tranh chấp nội bộ CSVN vào lúc này, Trung Cộng đã cử ông Hồ Cẩm Đào (đang là phó chủ tịch nước và là người chuẩn bị thay thế Giang Trạch Dân vào mùa Thu năm 2002) sang viếng thăm và dự đại hội đảng CSVN lần thứ IX hầu vận động cho Lê Khả Phiêu, nhưng vẫn thất bại. Ông Nông Đức Mạnh, lúc đó đang là chủ tịch quốc hội, đã được đưa lên làm tổng bí thư thay thế Lê Khả Phiêu như là trái độn để cho bộ ba thái thượng hoàng tiếp tục khuynh loát nội bộ đảng.
Những diễn biến chính trị nói trên cho thấy cuộc đời hoạn lộ của ông Lê Khả Phiêu khá vất vả. Tiến thân vào hàng ngũ lãnh đạo cao cấp của đảng khá trễ – ở tuổi 60, và nhất là giữ ghế tổng bí thư đảng không thông qua đại hội đảng chính thức, mà là do sự nhường quyền từ đàn anh là Đỗ Mười. Chính vì thế mà trong ba năm ông Phiêu làm tổng bí thư, trong thực tế chỉ là con chốt cho bộ ba thái thượng hoàng Mười – Anh – Kiệt dùng khả năng của đàn em trong bộ tứ (Lê Khả Phiêu, Trần Đức Lương, Phan Văn Khải, Phạm Thế Duyệt) để đưa Việt Nam đi theo quỹ đạo Trung Cộng.
"Khi người con đã trưởng thành, học nghề lái xe nghiêm túc, thi sát hạch tốt và được cấp bằng chính thống mà đi đâu người cha cũng ngồi lên xe chỉ đạo thì làm sao con tự chủ, tiến bộ được...".
Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu: "Chẳng ai bảo vệ mình tốt bằng nhân dân".
Tôi biết nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu từ đầu năm 1991, khi ông vào Vinh (Nghệ An) dự Đại hội Đảng bộ tỉnh, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII. Cảm nhận đầu tiên của tôi về ông là: Một cán bộ cao cấp mà bình dị, dễ gần, nói chuyện chân tình và sôi nổi.
Thông qua công việc, tôi vinh dự được tiếp và làm việc với nguyên Tổng Bí thư nhiều lần cả khi đương chức và khi ông đã nghỉ hưu. Lần nào vào Nghệ An sau khi làm việc với lãnh đạo tỉnh, ông đều dành thời gian đi thăm chỉ đạo và động viên các mô hình kinh tế nông dân, tư nhân, trang trại, nhất là các mô hình kinh tế gia đình của cựu chiến binh.
Ông đến với những người lính sau chiến tranh gần gũi, tình nghĩa và thân thiết. Ông căn dặn các cựu chiến binh làm kinh tế: “Chúng ta là những người lính may mắn còn sống sau chiến tranh, hãy làm tốt những gì có thể làm được để cải thiện cuộc sống cho vợ con và gia đình, làm gương cho làng xóm, xứng đáng với đồng đội đã khuất và bù đắp cho những người đã hi sinh; Thực hiện khát vọng thiêng liêng của Bác Hồ là: Đến ngày thắng lợi chúng ta sẽ xây dựng lại đất nước ta, đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”.
Tôi nhớ, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, sau khi Đại hội bầu xong Ban Chấp hành Trung ương, tôi được bầu vào Ban Kiểm phiếu để bầu các chức danh Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Tổng Bí thư.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, mấy anh em trong Ban Kiểm phiếu đang đứng ở sân nói chuyện thì ông Lê Khả Phiêu gọi và mời tôi vào phòng uống nước. Tôi cảm nhận nguyên Tổng Bí thư như thư giãn hơn khi trao được trọng trách nặng nề của mình cho người kế nhiệm.
Thấy ông thoải mái gần gũi, tôi mạnh dạn hỏi: "Từ sau đại hội này, thôi chế độ cố vấn, theo anh có thuận và không thuận ở những điểm nào?".
Trầm ngâm một lúc, nguyên Tổng Bí thư vui vẻ nói: "Chuyện thôi chế độ cố vấn thuộc thẩm quyền của Đại hội và Ban Chấp hành Trung ương. Mình chỉ nói với Hợp một chuyện đời để Hợp suy ngẫm. Khi một người con đã trưởng thành, học nghề lái xe nghiêm túc, thi sát hạch tốt và được cấp bằng chính thống mà đi đâu người cha cũng ngồi lên xe cùng đi để chỉ đạo và hướng dẫn thì làm sao con tự chủ, tự tin để lái xe suôn sẻ và tiến bộ được, chưa nói là còn mất rất nhiều thời gian không cần thiết của cha". Theo tôi đó là một cách trả lời dí dỏm và tế nhị, thể hiện tư duy thực tế, từng trải và giàu thực tiễn của nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu.
Giữa năm 2004, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu vào thăm Nghệ An. Tôi dẫn ông đi khảo sát toàn bộ tuyến giao thông ven biển. Đây là công trình kinh tế gắn với quốc phòng mà ông là một trong những người khởi xướng và rất quan tâm.
Buổi chiều tôi tháp tùng ông lên thắp hương Bác Hồ ở Kim Liên, Nam Đàn. Trên đường đi nhiều người điện thoại cho tôi nói thuận đường đi lên Nam Đàn, thử mời nguyên Tổng Bí thư và đoàn lên Nam Nghĩa ăn thịt “me” (thịt bê) dân dã cho vui. Ngồi cùng xe, tôi mạnh dạn đề xuất và nói thêm: "Về an ninh tụi em lo, anh yên tâm!". Không ngờ nguyên Tổng Bí thư đồng ý ngay và nói: "Thích thì đi, chẳng ai bảo vệ mình tốt bằng nhân dân".
Tối hôm đó chúng tôi có 1 bữa cơm với nguyên Tổng Bí thư gần gũi và vui vẻ, rất nhiều người trong nhà hàng đến chúc rượu với ông. Vui nhất là những người đã từng làm lính của Thủ trưởng ở chiến trường Trị Thiên thời chống Mỹ và ở Bộ Tư lệnh 719 thời giúp bạn giải phóng Campuchia.
Trên đường từ Nam Đàn về Vinh để nghỉ tối, nguyên Tổng Bí thư chia sẻ với tôi: "Hôm nay, chúng mình có một bữa cơm quá vui và đáng nhớ với "5 nhất" là: Bình dị nhất, gần dân nhất, nhiều thông tin có ích nhất, ngon miệng nhất và chi phí thấp nhất".
Sau khi được nghỉ hưu, nhiều lần tôi liên lạc với nguyên Tổng Bí thư để dẫn anh em báo chí đến phỏng vấn. Ông luôn vui vẻ nhận lời và tiếp báo chí thân tình, sẵn sàng trả lời tất cả mọi câu hỏi của phóng viên mà không cần gửi trước, kể cả những vấn đề nhạy cảm.
Nội dung những lần trả lời này báo chí đưa khá đầy đủ, nhất là mấy ngày vừa qua khi biết tin ông đã trút hơi thở cuối cùng, nên tôi không phải đề cập thêm. Chỉ có một điều tôi nhận ra khi trả lời báo chí, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu rất trăn trở, đau đáu và quan tâm lớn nhất là công cuộc chống tham nhũng và tiêu cực trong Đảng mà hiện nay Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đang thực thi rất quyết liệt.
Với tôi, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu là một chiến binh, một vị chỉ huy lăn lộn nhiều trên các chiến trường; Học hỏi qua thực tiễn tốt; trải nghiệm phong phú; Thực nghiệm có nhiều thành công và khi về hưu chiêm nghiệm được những điều quý giá.
Tôi viết mấy dòng này như một bông hoa hồng, một nén hương thơm để tưởng nhớ cố Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, tiễn ông về với cõi vĩnh hằng để an nghỉ yên lành với bao tướng lĩnh, sĩ quan, đồng chí, đồng đội thân yêu của ông thời quân ngũ!
