Putin lo sợ đảo chính khi kinh tế Nga bắt đầu rạn nứt — Trump tung đòn trừng phạt quyết định
Kinh tế Nga đang chao đảo: lãi suất cao, chi phí vay công tăng vọt, và Bộ trưởng Kinh tế Maxim Reshetnikov cảnh báo nước này “đang trên bờ suy thoái”. Các chuyên gia lo ngại núi nợ xấu có thể kích hoạt khủng hoảng tài chính.
Những cuộc biểu tình nhỏ đã nổ ra — hàng trăm người hát bài hát bị cấm ở St. Petersburg kêu gọi lật đổ Putin. Cùng lúc, Ukraine tăng mạnh tấn công drone vào các nhà máy lọc dầu Nga, làm tê liệt nguồn cung xăng dầu.
Đòn nặng nhất đến từ Washington: Tổng thống Donald Trump áp lệnh trừng phạt hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga, Rosneft và Lukoil, nhằm buộc Moscow chấm dứt chiến sự. Ấn Độ và Trung Quốc — hai khách hàng mua dầu chủ chốt — lập tức giảm mua, khiến doanh thu dầu của Nga lao dốc.
“Lần đầu tiên sau hơn ba năm, Nga thực sự bị tổn thương,” chuyên gia Timothy Ash (Chatham House) nhận định. “Có dấu hiệu hoảng loạn trong nội bộ Kremlin.”
Khủng hoảng ngân hàng đang đến gần
Nga từng tỏ ra “kiên cường” trước trừng phạt, nhưng sự thật là họ đã tài trợ cho chiến tranh bằng tiền vay nợ ẩn. Khoảng 23% tổng dư nợ ngân hàng (190 tỷ USD) hiện dành cho các công ty quốc phòng — phần lớn cho vay không kiểm tra tín dụng. Khi lãi suất tăng lên 17%, nhiều doanh nghiệp quốc phòng không thể trả nợ, và ba ngân hàng lớn của Nga đã âm thầm xin cứu trợ từ ngân hàng trung ương.
Tăng trưởng chững lại, người dân kiệt quệ
Sản xuất dân sự gần như đình trệ, chỉ còn công nghiệp quốc phòng là động lực tăng trưởng. GDP Nga tăng 4,3% năm 2024 nhưng dự kiến chỉ 0,6% trong năm nay. Giá xăng tăng 40%, nhiều trạm ở Siberia phải đóng cửa. “Không ai còn tiền mặt,” một giám đốc tập đoàn Nga than thở.
Nỗi lo đảo chính và phụ thuộc Trung Quốc
Sau vụ nổi loạn của Prigozhin, Putin càng cảnh giác hơn. Cơ quan an ninh FSB gần đây mở cuộc điều tra nhằm vào phe đối lập lưu vong, cho thấy Kremlin lo sợ bất ổn chính trị.
Theo cựu Thứ trưởng Năng lượng Nga Vladimir Milov, Nga đang ngày càng tụt hậu công nghệ và lệ thuộc nặng nề vào Trung Quốc. Bắc Kinh có thể “ngắt phích cắm kinh tế Nga bất cứ lúc nào” nếu muốn.
Thâm hụt ngân sách kỷ lục
Chi tiêu quốc phòng tăng 20% mỗi năm, trong khi giá dầu thấp và doanh thu giảm mạnh. Bộ Tài chính Nga dự báo thâm hụt năm 2025 lên đến 2,6% GDP (tương đương 5,7 nghìn tỷ rúp) — cao nhất kể từ đại dịch. Quỹ Tài sản Quốc gia đã giảm từ 10 nghìn tỷ rúp xuống còn 4,2 nghìn tỷ.
Để bù đắp, Kremlin tăng thuế VAT từ 20% lên 22% và phát hành trái phiếu trong nước với lãi suất cao kỷ lục 15%. Nhưng các ngân hàng trong nước cũng cạn thanh khoản, khiến việc vay nợ ngày càng bế tắc.
Đòn trừng phạt của Trump: cú đánh chí mạng
Dù từng tuyên bố “quan hệ thân thiết” với Putin, Trump đã xoay trục, bực bội trước tiến trình hòa bình chậm chạp. Sau khi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov từ chối lệnh ngừng bắn, Trump lập tức áp lệnh trừng phạt dầu mỏ — đúng thời điểm kinh tế Nga yếu nhất.
Giá dầu tăng nhẹ, nhưng thị trường thừa cung khiến Nga không thể hưởng lợi. Khoảng 3 triệu thùng dầu/ngày (gần một nửa xuất khẩu của Nga) bị ảnh hưởng. Các công ty Trung Quốc và Ấn Độ tạm ngưng mua, khiến doanh thu dầu Nga sụt thảm hại.
“Hướng gió đã đổi chiều,” chuyên gia Tom Keatinge (RUSI) nhận xét. “Đây là thời khắc mang tính bước ngoặt cho Nga.”
Nếu Trump tiếp tục gia tăng áp lực, Putin có thể là người mất hết “quân bài” trong ván cờ này.
Trump tuyên bố lạnh lùng: “Rồi nền kinh tế đó sẽ sụp đổ – chỉ là vấn đề thời gian.”