Nguồn hình ảnh,Getty Images
- Tác giả,Allan Little
- Vai trò,BBC News
- 6 tháng 7 2025
Nhà lãnh đạo Mỹ để thế giới tin rằng ông đã đồng ý tạm dừng hai tuần để Iran nối lại đàm phán. Và rồi ông vẫn ra lệnh ném bom.
Một mô hình đang được định hình: Điều dễ đoán nhất về ông Trump là sự khó đoán của ông. Ông thay đổi ý kiến. Ông tự mâu thuẫn với chính mình. Ông không nhất quán.
"[Trump] đã xây dựng một bộ máy hoạch định chính sách tập trung cao độ, có thể nói là tập trung nhất, ít nhất là trong lĩnh vực chính sách đối ngoại, kể từ thời Richard Nixon", Peter Trubowitz, giáo sư quan hệ quốc tế tại Trường Kinh tế London cho biết.
"Và điều đó khiến các quyết định chính sách phụ thuộc nhiều hơn vào tính cách, sở thích và tính khí của Trump".
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Ông Trump đã học cách sử dụng sự khó đoán của mình vào mục đích chính trị, biến nó thành một tài sản chiến lược và chính trị quan trọng
Ông Trump đã biến điều này thành một công cụ chính trị; ông ấy xem sự khó đoán của chính mình là một tài sản chính trị và chiến lược quan trọng. Ông đã nâng sự khó đoán lên thành một học thuyết. Và giờ đây, đặc điểm tính cách mà ông mang đến Nhà Trắng đang điều khiển chính sách đối ngoại và an ninh.
Nó đang thay đổi hình dạng của thế giới.
Các nhà khoa học chính trị gọi đây là Thuyết gã điên (Madman Theory), trong đó một nhà lãnh đạo tìm cách thuyết phục đối thủ của mình rằng ông ta có thể làm bất cứ điều gì vì bản tính thất thường, nhằm buộc đối phương phải nhượng bộ.
Nếu sử dụng thành công, đây có thể là một hình thức cưỡng ép. Và ông Trump tin rằng bản thân đang gặt hái thành quả - đưa các đồng minh của Mỹ vào vị trí mà ông muốn.
Nhưng liệu cách tiếp cận này có hiệu quả với kẻ thù? Và liệu điểm yếu của nó nằm ở chỗ thay vì là một mánh khóe nhằm đánh lừa đối thủ, nó lại dựa trên những đặc điểm tính cách rõ ràng và đã được ghi nhận kỹ càng – khiến cho hành vi của ông thực ra trở nên dễ đoán hơn?
Tấn công, lăng mạ và ủng hộ
Ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của mình bằng cách ủng hộ Tổng thống Nga Vladimir Putin và tấn công các đồng minh của Mỹ. Ông đã lăng mạ Canada khi nói rằng nước này nên trở thành tiểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ.Ông cho biết đã chuẩn bị cân nhắc sử dụng vũ lực để sáp nhập Greenland, một vùng lãnh thổ tự trị Đan Mạch - đồng minh của Mỹ. Và ông cho rằng Mỹ nên giành lại quyền sở hữu và kiểm soát Kênh đào Panama.
Điều 5 trong hiến chương NATO quy định mỗi thành viên sẽ bảo vệ các thành viên khác nếu bị tấn công. Ông Trump đã tạo ra ngờ vực cho cam kết của Mỹ đối với điều khoản này.
"Tôi nghĩ Điều 5 đang nằm trong phòng cấp cứu," cựu Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace tuyên bố.
Tổng chưởng lý Dominic Grieve, cựu nghị sĩ Đảng Bảo thủ, cho biết: "Hiện tại, liên minh xuyên Đại Tây Dương đã kết thúc".
Một loạt tin nhắn nội bộ bị rò rỉ đã tiết lộ văn hóa coi thường các đồng minh châu Âu trong Nhà Trắng dưới thời ông Trump.
"Tôi hoàn toàn chia sẻ sự căm ghét của các bạn đối với những kẻ ăn bám châu Âu", Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nhắn với các quan chức khác, và nói thêm "THẬT THẢM HẠI".
Nguồn hình ảnh,AFP via Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth (bìa phải) gọi các nhà lãnh đạo châu Âu là "những kẻ ăn bám" trong khi Phó Tổng thống JD Vance (trái) cho biết Mỹ sẽ không còn là bên bảo đảm an ninh cho châu Âu nữa
Tại Munich hồi đầu năm nay, cấp phó của ông Trump, Phó Tổng thống JD Vance, tuyên bố Mỹ sẽ không còn là bên bảo đảm an ninh cho châu Âu.
Điều này dường như đã khép lại 80 năm đoàn kết xuyên Đại Tây Dương.
"Điều Trump làm là khiến người ta nghi ngờ một cách nghiêm túc về mức độ đáng tin cậy trong các cam kết quốc tế của Mỹ," giáo sư Trubowitz nhận định.
"Bất kể những quốc gia đó [ở châu Âu] hiểu thế nào về an ninh, về kinh tế hay các vấn đề khác với Mỹ, thì giờ đây họ đều có thể phải đàm phán bất cứ lúc nào.
"Tôi cảm thấy rằng hầu hết mọi người trong quỹ đạo của Trump đều nghĩ rằng sự khó lường là một điều tốt, vì nó cho phép Donald Trump tận dụng ảnh hưởng của Mỹ để đạt được lợi ích tối đa…
"Đây là một trong những bài học ông ta rút ra từ việc đàm phán trong thế giới bất động sản."
Cách tiếp cận của ông Trump đã mang lại hiệu quả. Chỉ bốn tháng trước, Thủ tướng Anh Keir Starmer đã nói trước Hạ viện rằng Anh quốc sẽ tăng chi tiêu quốc phòng và an ninh từ 2,3% GDP lên 2,5%.
Con số đó đã tăng lên 5% tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng trước, một bước nhảy vọt - và hiện được mọi thành viên khác trong khối đồng thuận.
Sự dễ đoán của điều khó đoán
Ông Donald Trump không phải là tổng thống Mỹ đầu tiên áp dụng Học thuyết Khó đoán. Năm 1968, khi Tổng thống Richard Nixon cố gắng kết thúc cuộc Chiến tranh Việt Nam, ông đã nhận thấy kẻ địch ở Bắc Việt rất khó giải quyết."Có lúc Nixon nói với Cố vấn An ninh Quốc gia Henry Kissinger rằng, 'ông nên nói với các nhà đàm phán ở miền Bắc Việt Nam rằng Nixon điên rồ và ông không biết ông ta sẽ làm gì, cho nên tốt hơn hết là các ông nên thỏa thuận trước khi mọi thứ trở nên thực sự điên rồ'," theo lời giáo sư Michael Desch, chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Notre Dame.
"Đó chính là Thuyết Gã điên."
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Thuyết Gã điên có liên quan đến chính sách đối ngoại của Tổng thống Richard Nixon (trái), người đang nói chuyện với cố vấn Henry Kissinger trong ảnh
Giáo sư chính trị Julie Norman tại Đại học College London, đồng ý rằng hiện tại đã có Học thuyết khó đoán.
"Rất khó để biết điều gì sẽ xảy ra từng ngày", bà lập luận. "Và đó luôn là cách tiếp cận của Trump".
Tổng thống Trump đã khai thác thành công danh tiếng thất thường của mình để thay đổi mối quan hệ quốc phòng xuyên Đại Tây Dương.
Và dường như để giữ được thiện cảm của ông Trump, một số lãnh đạo châu Âu đã tâng bốc và nịnh nọt ông.
Hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague tháng trước giống như một buổi cầu thân mang tính nịnh nọt. Tổng thư ký NATO Mark Rutte trước đó nhắn tin cho Tổng thống Trump (hay "Donald thân mến"), và ông Trump đã công khai nội dung tin nhắn đó.
"Xin chúc mừng và cảm ơn vì hành động quyết đoán của ông ở Iran, đó thực sự là điều phi thường," ông Rutte viết.
"Ông sẽ đạt được điều mà KHÔNG tổng thống nào trong nhiều thập niên có thể làm được," Tổng thư ký NATO cho biết, liên hệ đến thông báo sắp tới rằng tất cả các thành viên NATO đã đồng ý tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã gửi cho ông Trump một tin nhắn chúc mừng trước hội nghị thượng đỉnh
Anthony Scaramucci, người từng giữ chức Giám đốc Truyền thông của ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên, nói: "Ông Rutte, ông ấy [Trump] đang cố làm ông bẽ mặt đấy. Ông ta đang ngồi trên chiếc chuyên cơ Air Force One mà cười vào mặt ông".
Và đây có thể là điểm yếu cốt lõi trong Học thuyết Khó đoán của Trump: hành động của các quốc gia có thể dựa trên giả định rằng ông Trump khao khát sự tán dương - hoặc rằng nhà lãnh đạo Mỹ ưu tiên những chiến thắng ngắn hạn, hơn là các tiến trình lâu dài và phức tạp.
Nếu đúng như vậy và giả định của họ là đúng, thì khả năng tạo ra những đòn đánh bất ngờ của ông Trump sẽ bị hạn chế - bởi thay vì là một người không thể đoán trước, ông thực chất có những đặc điểm tính cách đã quá rõ ràng và được ghi nhận kỹ lưỡng, khiến các đối thủ dần hiểu và dễ dự đoán hơn.
