Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Trong giai đoạn 2003-2024, các cuộc tấn công của Mỹ vào Iraq, Syria, và Libya thường bị báo chí Việt Nam lên án mạnh mẽ, phản ánh quan điểm chống chiến tranh và bảo vệ chủ quyền quốc gia. Cuộc xâm lược Iraq năm 2003, dưới thời Tổng thống George W. Bush, bị chỉ trích là hành động “xâm lược” dựa trên thông tin tình báo sai lệch về vũ khí hủy diệt hàng loạt. Báo Tuổi Trẻ (20/3/2003) mô tả chiến dịch “Shock and Awe” là “khủng khiếp”, với hình ảnh khói bụi bao phủ Baghdad và lời kêu gọi chống Mỹ từ đài phát thanh Iraq. Báo chí Việt Nam nhấn mạnh sự tàn phá, như cái chết của hơn 250.000 người Iraq dưới chế độ Saddam Hussein và tình trạng bất ổn kéo dài sau chiến tranh. Các cuộc biểu tình (thường gọi là “meeting”) phản đối Mỹ diễn ra tại Hà Nội và TP.HCM, với hàng trăm người tham gia, đặc biệt sau vụ ném giày vào Bush năm 2008, được báo Thanh Niên ca ngợi như hành động phản kháng mạnh mẽ.
Tương tự, các cuộc không kích Libya (2011) và Syria (2013-2017) cũng bị báo chí Việt Nam chỉ trích. Báo VOV (25/3/2013) gọi chiến tranh Iraq là “cuộc chiến vì dầu mỏ”, nhấn mạnh Mỹ và Anh dựng chính phủ thân phương Tây để khai thác tài nguyên. Với Libya, VietnamPlus (31/8/2013) ghi nhận sự phản đối từ Liên Hợp Quốc và Anh, đồng thời nhấn mạnh cái chết của 79 người Mỹ trong vụ đánh bom năm 1986 là cái cớ cho không kích trả đũa. Các cuộc biểu tình tại Việt Nam, dù không lớn như ở phương Tây, vẫn diễn ra, đặc biệt tại các trường đại học, phản ánh tâm lý chống chiến tranh và ủng hộ các quốc gia bị Mỹ tấn công.
Phản Ứng Báo Chí Việt Nam Với Không Kích Iran (2025)
Ngược lại, phản ứng của báo chí Việt Nam với các cuộc không kích Iran năm 2025 có phần kiềm chế và mang tính trung lập hơn. Một số tờ báo lớn như ANTV (23/6/2025) đưa tin: “Tổng thống Trump thông báo Mỹ đã không kích ba cơ sở hạt nhân của Iran, trong đó có ‘pháo đài’ Fordow, xóa sổ hoàn toàn những cơ sở này.” Cách dùng từ như “thông báo” và “xóa sổ” mang tính mô tả sự kiện hơn là lên án gay gắt. Báo Dân Trí (15/6/2025) tập trung vào sức mạnh quân sự của Mỹ và Israel, nhấn mạnh công nghệ tàng hình của B-2 và hiệu quả của hệ thống phòng thủ Vòm Sắt của Israel, thay vì chỉ trích hành động quân sự. Báo 24h (18/6/2025) dẫn lời Trump kêu gọi Iran “đầu hàng vô điều kiện” nhưng không kèm bình luận phê phán trực tiếp.
Sự khác biệt này có thể xuất phát từ một số yếu tố. Thứ nhất, bối cảnh địa chính trị đã thay đổi. Iran, không giống Iraq hay Libya, là một cường quốc khu vực với kho tên lửa đạn đạo lớn nhất Trung Đông (theo Forbes, bao gồm Shahab-3 và Kheibar Shekan), khiến các cuộc không kích được nhìn nhận như hành động phòng ngừa hơn là xâm lược. Thứ hai, chiến thuật đa tầng của Trump, bao gồm áp thuế quan (25% lên Canada, 10% lên Trung Quốc theo Bloomberg), chính sách nhập cư cứng rắn (50.000 người bị trục xuất trong 5 tháng đầu 2025, theo The New York Times), và tranh thủ ủng hộ từ các nước Arab (thỏa thuận 10 tỷ USD với Ả Rập Saudi và UAE, theo Al Jazeera), dường như làm giảm sự phản đối quốc tế. Điều này khiến báo chí Việt Nam, vốn nhạy cảm với dư luận toàn cầu, chọn cách đưa tin thận trọng hơn.
Chiến Thuật Đa Tầng Của Trump Và Sự Im Lặng Tương Đối Của Truyền Thông
Trump được cho là đã triển khai một chiến lược phức tạp để cô lập Iran. Đầu tiên, ông áp thuế để gây áp lực kinh tế lên các nước có thể phản đối Mỹ, như Canada và Trung Quốc, làm giảm tiếng nói của họ tại Liên Hợp Quốc. Theo Bộ Thương mại Mỹ, thuế quan 2018-2020 đã khiến xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ giảm 50 tỷ USD mỗi năm, và thuế mới có thể khiến GDP Canada giảm 2% vào 2026. Thứ hai, chính sách nhập cư khắc nghiệt, với 700.000 người gốc Iran tại Mỹ bị ảnh hưởng (Pew Research), làm suy yếu tiếng nói của cộng đồng Hồi giáo trong nước. Thứ ba, Trump đàn áp các nhóm ủng hộ Palestine (1.200 người bị bắt từ 1-6/2025, theo The Guardian) và củng cố liên minh với các nước Arab qua Thỏa thuận Abraham, khiến Iran mất đồng minh khu vực. Cuối cùng, việc điều B-2 từ Diego Garcia, thay vì Guam, để không kích các cơ sở hạt nhân Iran được mô tả trên X (@AVEaiVN, 22/6/2025) như một “pha đánh lừa truyền thông”, với B-2 mang bom GBU-57 phá hủy bunker sâu 60m (theo Không quân Mỹ).
Sự phối hợp này dường như khiến truyền thông quốc tế, bao gồm Việt Nam, thận trọng hơn trong việc chỉ trích Mỹ. Không có ghi nhận về các cuộc biểu tình lớn chống Mỹ tại Việt Nam liên quan đến Iran như trong các cuộc chiến trước. Báo VOV (20/6/2025) nhấn mạnh lời kêu gọi “giảm leo thang” từ 20 quốc gia Trung Đông, thay vì trực tiếp lên án Mỹ. Điều này có thể do thiếu bằng chứng xác thực về không kích (chưa có xác nhận chính thức từ Lầu Năm Góc) hoặc do chiến lược kiểm soát thông tin của Mỹ thành công.
So với giai đoạn 2003-2024, khi báo chí Việt Nam lên án mạnh mẽ các cuộc tấn công của Mỹ vào Iraq, Syria, và Libya, phản ứng với không kích Iran năm 2025 có phần trung lập và mang tính mô tả hơn. Sự thay đổi này có thể bắt nguồn từ chiến thuật đa tầng của Trump, làm giảm phản đối quốc tế, và bối cảnh địa chính trị phức tạp hơn với Iran. Trong khi các cuộc biểu tình chống Mỹ từng phổ biến trước đây, năm 2025 không ghi nhận “meeting” đáng kể tại Việt Nam. Tuy nhiên, do thiếu xác nhận chính thức về không kích Iran, báo chí Việt Nam có thể đang chờ thêm thông tin để định hình quan điểm rõ ràng hơn. Nếu bạn cần phân tích sâu hơn hoặc kiểm tra thêm nguồn tin, hãy cho tôi biết
