Quá Trình Mở Rộng Và Xâm Lấn Của Hồi Giáo Tại Đông Á: Từ Hòa Bình Đến Bạo Lực, Và Bài Học Cẩn Trọng Với Các Tôn Giáo Abraham Độc Thần
Trong lịch sử nhân loại, tôn giáo không chỉ là hệ thống tín ngưỡng mà còn là công cụ mở rộng ảnh hưởng văn hóa, kinh tế và chính trị. Hồi giáo, một trong những tôn giáo Abraham lớn nhất thế giới với hơn 1,9 tỷ tín đồ, đã lan tỏa từ bán đảo Ả Rập ra toàn cầu qua hai con đường chính: hòa bình thông qua thương mại và giao lưu văn hóa, hoặc vũ lực qua chinh phục và xung đột. Tại khu vực Đông Á – bao gồm Đông Nam Á hải đảo (Indonesia, Malaysia, Philippines, Brunei, Thái Lan) và một phần Đông Á lục địa (Trung Quốc) – quá trình này bắt đầu từ thế kỷ 7 và kéo dài đến nay, tạo nên một bức tranh phức tạp giữa hòa nhập và đối đầu.
Đông Á, với nền tảng văn hóa đa dạng từ Nho giáo, Phật giáo, Ấn Độ giáo và tín ngưỡng dân gian, đã chứng kiến Hồi giáo trở thành tôn giáo lớn nhất ở một số quốc gia như Indonesia (hơn 87% dân số theo Hồi giáo). Tuy nhiên, sự mở rộng này không phải lúc nào cũng êm đềm. Các quốc gia Đông Á, từ thời trung đại đến hiện đại, thường đáp trả bằng bạo lực đẫm máu để bảo vệ bản sắc dân tộc và quyền lực trung ương, dẫn đến hàng triệu nạn nhân và di sản xung đột kéo dài. Đến năm 2025, các điểm nóng như miền Nam Thái Lan (Patani), Mindanao (Philippines) và Tân Cương (Trung Quốc) vẫn bùng nổ, với các vụ tấn công và đàn áp tiếp diễn.
Đặc biệt nhấn mạnh nhu cầu cẩn trọng với "xâm lấn mềm" – chiến lược lan tỏa qua kinh tế, văn hóa và ăn vạ pháp lý quốc tế với những cáo buộc phóng đại như "chúng tôi bị áp bức, chúng tôi bị diệt chủng hàng loạt đến mức tận diệt" – cũng như so sánh với Thiên Chúa giáo, tôn giáo Abraham đồng dạng với truyền thống thánh chiến. Những bài học này không phải là để chơi cho vui mà để cảnh báo rủi ro thực tế: khi yếu thế, các tôn giáo Abrahamic này có thể "ăn vạ" pháp luật quốc tế để bù đắp cho sự thất bại trong thay đổi đức tin bản địa, nhưng khi có cơ hội, chúng sẵn sàng dùng vũ lực để áp đặt.
Phần 1: Quá Trình Mở Rộng Của Hồi Giáo Tại Đông Á
Hồi giáo đến Đông Á chủ yếu qua Con đường Tơ lụa trên biển, từ thế kỷ 7, khi các thương nhân Ả Rập, Ba Tư và Ấn Độ mang theo kinh Koran bên cạnh hàng hóa. Đến thế kỷ 16, nó đã hình thành các vương quốc Hồi giáo hùng mạnh, nhưng quá trình này xen lẫn hòa bình và xung đột cục bộ. Theo ước tính, Đông Nam Á hiện có khoảng 240 triệu tín đồ Hồi giáo, chiếm 42% dân số khu vực.
1.1: Bối Cảnh Lịch Sử Và Các Yếu Tố Thu Hút
Hồi giáo lan tỏa ở Đông Á không phải qua "xâm lược" toàn diện như ở Trung Đông hay châu Âu, mà qua sự kết hợp giữa sức hút kinh tế-xã hội và khả năng thích nghi. Không giống Ấn Độ giáo với hệ thống đẳng cấp cứng nhắc, Hồi giáo nhấn mạnh bình đẳng trước Allah, thu hút giới quý tộc và thương nhân bản địa. Các nhà truyền giáo Sufi – nhánh thần bí, khoan dung của Hồi giáo – đóng vai trò then chốt bằng cách hòa nhập tín ngưỡng địa phương (syncretism), như kết hợp animism (thờ cúng linh hồn) với các nghi lễ Hồi giáo.
Từ thế kỷ 7 đến 15, Hồi giáo định hình qua các cộng đồng nhỏ ở cảng biển như Aceh (Sumatra) và Palembang. Đến thế kỷ 16, khi châu Âu đến, nó đã trở thành lực lượng thống trị ở hải đảo, với các Sultanate (vương quốc Hồi giáo) như Malacca và Demak kiểm soát thương mại. Ngày nay, "soft power" Hồi giáo tiếp tục mở rộng qua halal economy (kinh tế halal), với Malaysia dẫn đầu chứng nhận halal toàn cầu, dự kiến đạt 3 nghìn tỷ USD vào 2025.
1.2: Con Đường Hòa Bình – Thương Mại Và Giao Lưu Văn Hóa
Đây là phương thức chính, chiếm hơn 80% quá trình lan tỏa ở Đông Á. Thương nhân Hồi giáo định cư, kết hôn với phụ nữ địa phương, và xây dựng cộng đồng mà không cần vũ lực. Ví dụ, ở Indonesia, Hồi giáo đến qua các walī (người thánh) Sufi như Sunan Kalijaga, người dùng cách kể chuyện và nghệ thuật để truyền bá, dẫn đến sự cải đạo hàng loạt mà không đổ máu.
1.3: Con Đường Vũ Lực – Xung Đột Quân Sự Và Nổi Dậy
Mặc dù ít phổ biến hơn, vũ lực vẫn xảy ra cục bộ, thường khi Hồi giáo đã có nền tảng và đối đầu với quyền lực địa phương. Không có "thánh chiến" quy mô lớn như ở Ấn Độ, nhưng các Sultanate dùng quân sự để bành trướng.
Các quốc gia Đông Á, với bản sắc Nho-Phật-Ấn, thường dùng bạo lực để đàn áp Hồi giáo hóa, coi đó là mối đe dọa đến sự thống nhất. Những phản ứng này gây hàng triệu chết, từ thảm sát đến chiến dịch quân sự.
2.1: Thời Trung Đại – Bảo Vệ Bản Sắc Truyền Thống
Ở Indonesia, Majapahit chống cự qua nội chiến Paregreg (1468-1478), nhưng thất bại dẫn đến quý tộc rút về Bali, nơi Ấn Độ giáo tồn tại đến nay. Không có thảm sát lớn từ Hồi giáo, nhưng sự chuyển dịch tôn giáo gây chia rẽ xã hội sâu sắc.
2.2: Thời Cận Đại – Đàn Áp Quy Mô Lớn
Ở Trung Quốc, nhà Thanh dập tắt Nổi dậy Panthay (1856-1873, Vân Nam) và Dungan (1862-1877, Tây Bắc) bằng chiến dịch tàn bạo dưới Tướng Zuo Zongtang. Hàng triệu Hồi giáo (Hui, Uyghur) chết qua thảm sát dân thường và phá hủy làng mạc – một trong những cuộc diệt chủng tôn giáo lớn nhất lịch sử, phản ánh nỗi sợ "sự khác biệt" của triều đình Mãn Châu.
2.3: Thời Hiện Đại Và Cập Nhật Đến 2025
Phần 3: So Sánh Với Thiên Chúa Giáo Và Bài Học Cẩn Trọng Với Xâm Lấn Mềm Của Tôn Giáo Abraham
Hồi giáo và Thiên Chúa giáo, hai tôn giáo Abraham độc thần lớn nhất, chia sẻ nguồn gốc Kinh Thánh và truyền thống thánh chiến (jihad/crusade), nơi đức tin được coi là lý do chính đáng cho bạo lực. Cả hai đều mở rộng ở Đông Á qua hòa bình và vũ lực, nhưng khi yếu thế, chúng dùng "xâm lấn mềm" và ăn vạ pháp luật quốc tế để bù đắp.
3.1: Đặc Điểm Chung Của Tôn Giáo Abraham – Độc Thần Và Thánh Chiến
Cả hai nhấn mạnh một Chúa duy nhất, loại bỏ đa thần địa phương, và có lịch sử "thánh chiến": Hồi giáo qua jihad (đấu tranh thiêng liêng, đôi khi vũ trang); Thiên Chúa giáo qua Thập tự chinh (1095-1291, giết hàng triệu). Ở Đông Á, chúng không dung nạp syncretism lâu dài, dẫn đến xung đột với Phật-Nho.
3.2: Xâm Lấn Của Thiên Chúa Giáo Ở Đông Á – Tương Đồng Với Hồi Giáo
Thiên Chúa giáo đến sớm hơn qua Nestorian (thế kỷ 7, Trung Quốc), nhưng bùng nổ qua thuộc địa: Tây Ban Nha truyền bá ở Philippines (1521), biến nó thành quốc gia Công giáo lớn nhất châu Á (80% dân số). Ở Hàn Quốc, Tin lành lan qua thương mại thế kỷ 18, nay chiếm 20% dân số. Hiện đại, nhà thờ ngầm Trung Quốc có 100 triệu tín đồ (2025), bất chấp đàn áp và giám sát gắt gao của chính quyền Bắc Kinh.
3.3: Chiến Lược Xâm Lấn Mềm Và "Ăn Vạ" Pháp Luật Quốc Tế
Khi không thay đổi được đức tin bản địa (do sức hút văn hóa địa phương mạnh), cả hai dùng soft power: Hồi giáo qua Halal và Sufi; Thiên Chúa giáo qua từ thiện, trung tâm chăm sóc trẻ mồ côi và truyền giáo. Khi yếu (không dùng vũ lực được vì quân sự kém), chúng "ăn vạ" quốc tế: Hồi giáo kiện Philippines tại ICJ về Moro (2025); Thiên Chúa giáo dùng LHQ và các NGO để chỉ trích việc bị đàn áp khốc liệt ở Trung Quốc và Việt Nam (với định nghĩa "đàn áp" ở đây của chúng nó có nghĩa là vì chính quyền Việt Nam và Trung Quốc không cho phép tụi nó xía mỏ vào chính trị như cái cách mà chúng nó đang làm tại Mỹ với Evengelical). Thực chất, đây là chiến lược bù đắp thất bại nội tại, che giấu tham vọng thống trị.
Nguồn : đá bài của tml Chunghiacanhanvidai
Trong lịch sử nhân loại, tôn giáo không chỉ là hệ thống tín ngưỡng mà còn là công cụ mở rộng ảnh hưởng văn hóa, kinh tế và chính trị. Hồi giáo, một trong những tôn giáo Abraham lớn nhất thế giới với hơn 1,9 tỷ tín đồ, đã lan tỏa từ bán đảo Ả Rập ra toàn cầu qua hai con đường chính: hòa bình thông qua thương mại và giao lưu văn hóa, hoặc vũ lực qua chinh phục và xung đột. Tại khu vực Đông Á – bao gồm Đông Nam Á hải đảo (Indonesia, Malaysia, Philippines, Brunei, Thái Lan) và một phần Đông Á lục địa (Trung Quốc) – quá trình này bắt đầu từ thế kỷ 7 và kéo dài đến nay, tạo nên một bức tranh phức tạp giữa hòa nhập và đối đầu.
Đông Á, với nền tảng văn hóa đa dạng từ Nho giáo, Phật giáo, Ấn Độ giáo và tín ngưỡng dân gian, đã chứng kiến Hồi giáo trở thành tôn giáo lớn nhất ở một số quốc gia như Indonesia (hơn 87% dân số theo Hồi giáo). Tuy nhiên, sự mở rộng này không phải lúc nào cũng êm đềm. Các quốc gia Đông Á, từ thời trung đại đến hiện đại, thường đáp trả bằng bạo lực đẫm máu để bảo vệ bản sắc dân tộc và quyền lực trung ương, dẫn đến hàng triệu nạn nhân và di sản xung đột kéo dài. Đến năm 2025, các điểm nóng như miền Nam Thái Lan (Patani), Mindanao (Philippines) và Tân Cương (Trung Quốc) vẫn bùng nổ, với các vụ tấn công và đàn áp tiếp diễn.
Đặc biệt nhấn mạnh nhu cầu cẩn trọng với "xâm lấn mềm" – chiến lược lan tỏa qua kinh tế, văn hóa và ăn vạ pháp lý quốc tế với những cáo buộc phóng đại như "chúng tôi bị áp bức, chúng tôi bị diệt chủng hàng loạt đến mức tận diệt" – cũng như so sánh với Thiên Chúa giáo, tôn giáo Abraham đồng dạng với truyền thống thánh chiến. Những bài học này không phải là để chơi cho vui mà để cảnh báo rủi ro thực tế: khi yếu thế, các tôn giáo Abrahamic này có thể "ăn vạ" pháp luật quốc tế để bù đắp cho sự thất bại trong thay đổi đức tin bản địa, nhưng khi có cơ hội, chúng sẵn sàng dùng vũ lực để áp đặt.
Phần 1: Quá Trình Mở Rộng Của Hồi Giáo Tại Đông Á
Hồi giáo đến Đông Á chủ yếu qua Con đường Tơ lụa trên biển, từ thế kỷ 7, khi các thương nhân Ả Rập, Ba Tư và Ấn Độ mang theo kinh Koran bên cạnh hàng hóa. Đến thế kỷ 16, nó đã hình thành các vương quốc Hồi giáo hùng mạnh, nhưng quá trình này xen lẫn hòa bình và xung đột cục bộ. Theo ước tính, Đông Nam Á hiện có khoảng 240 triệu tín đồ Hồi giáo, chiếm 42% dân số khu vực.
1.1: Bối Cảnh Lịch Sử Và Các Yếu Tố Thu Hút
Hồi giáo lan tỏa ở Đông Á không phải qua "xâm lược" toàn diện như ở Trung Đông hay châu Âu, mà qua sự kết hợp giữa sức hút kinh tế-xã hội và khả năng thích nghi. Không giống Ấn Độ giáo với hệ thống đẳng cấp cứng nhắc, Hồi giáo nhấn mạnh bình đẳng trước Allah, thu hút giới quý tộc và thương nhân bản địa. Các nhà truyền giáo Sufi – nhánh thần bí, khoan dung của Hồi giáo – đóng vai trò then chốt bằng cách hòa nhập tín ngưỡng địa phương (syncretism), như kết hợp animism (thờ cúng linh hồn) với các nghi lễ Hồi giáo.
Từ thế kỷ 7 đến 15, Hồi giáo định hình qua các cộng đồng nhỏ ở cảng biển như Aceh (Sumatra) và Palembang. Đến thế kỷ 16, khi châu Âu đến, nó đã trở thành lực lượng thống trị ở hải đảo, với các Sultanate (vương quốc Hồi giáo) như Malacca và Demak kiểm soát thương mại. Ngày nay, "soft power" Hồi giáo tiếp tục mở rộng qua halal economy (kinh tế halal), với Malaysia dẫn đầu chứng nhận halal toàn cầu, dự kiến đạt 3 nghìn tỷ USD vào 2025.
1.2: Con Đường Hòa Bình – Thương Mại Và Giao Lưu Văn Hóa
Đây là phương thức chính, chiếm hơn 80% quá trình lan tỏa ở Đông Á. Thương nhân Hồi giáo định cư, kết hôn với phụ nữ địa phương, và xây dựng cộng đồng mà không cần vũ lực. Ví dụ, ở Indonesia, Hồi giáo đến qua các walī (người thánh) Sufi như Sunan Kalijaga, người dùng cách kể chuyện và nghệ thuật để truyền bá, dẫn đến sự cải đạo hàng loạt mà không đổ máu.
- Thương mại: Tuyến đường tơ lụa biển từ Basra (Iraq) đến Java mang theo không chỉ gia vị mà còn kiến thức Hồi giáo. Các thương nhân giàu có tạo vị thế xã hội cao, khuyến khích giới cầm quyền cải đạo để hợp tác kinh tế. Sultanate Malacca (thế kỷ 15) trở thành trung tâm Hồi giáo nhờ điều này, lan tỏa đến Malaysia và Indonesia.
- Giao lưu văn hóa: Sufi hòa nhập Phật giáo và Ấn Độ giáo vào Hồi giáo, như ở Java với gamelan (nhạc cụ) kết hợp lời cầu nguyện. Đến năm 2025, soft power này thể hiện qua ngoại giao halal: Malaysia hợp tác với ASEAN để chuẩn hóa halal, trong khi Indonesia dùng "Islam Nusantara" (Hồi giáo địa phương ôn hòa) để ảnh hưởng khu vực, với các hội nghị hòa bình thu hút hàng nghìn học giả Hồi giáo từ Đông Nam Á.
1.3: Con Đường Vũ Lực – Xung Đột Quân Sự Và Nổi Dậy
Mặc dù ít phổ biến hơn, vũ lực vẫn xảy ra cục bộ, thường khi Hồi giáo đã có nền tảng và đối đầu với quyền lực địa phương. Không có "thánh chiến" quy mô lớn như ở Ấn Độ, nhưng các Sultanate dùng quân sự để bành trướng.
- Xung đột ban đầu: Ở Java, sự sụp đổ của Majapahit (Ấn Độ giáo, thế kỷ 15-16) trước Demak Sultanate là ví dụ điển hình. Không phải xâm lược trực tiếp, mà qua nội chiến: các vương quốc Hồi giáo ven biển hỗ trợ nổi dậy, dẫn đến Majapahit tan rã năm 1527.
- Hiện đại: Các phong trào ly khai dùng vũ lực để đòi nhà nước Hồi giáo, ảnh hưởng từ cực đoan toàn cầu (Al-Qaeda, ISIS). Ở Philippines, Moro dùng đánh bom từ những năm 1970; ở Thái Lan, BRN (Barisan Revolusi Nasional) tấn công từ 2004. Đến 2025, soft power xen lẫn hard power: Indonesia dùng ngoại giao hòa bình để che giấu ảnh hưởng cực đoan, trong khi Malaysia mở rộng halal để tăng ảnh hưởng kinh tế ở Đông Nam Á.
- Indonesia: Hòa bình chủ yếu, nhưng xung đột Java thế kỷ 16 dẫn đến Bali giữ Ấn Độ giáo.
- Philippines (Moro): Sultanate Sulu và Mindanao kháng cự Tây Ban Nha từ 1521, dẫn đến chiến tranh kéo dài.
- Thái Lan (Patani): Vương quốc Hồi giáo độc lập đến 1909, nay là điểm nóng ly khai.
- Trung Quốc: Hồi giáo đến qua thương mại thế kỷ 7, cộng đồng Hui và Uyghur hình thành, nhưng xung đột nội bộ từ thế kỷ 19.
Các quốc gia Đông Á, với bản sắc Nho-Phật-Ấn, thường dùng bạo lực để đàn áp Hồi giáo hóa, coi đó là mối đe dọa đến sự thống nhất. Những phản ứng này gây hàng triệu chết, từ thảm sát đến chiến dịch quân sự.
2.1: Thời Trung Đại – Bảo Vệ Bản Sắc Truyền Thống
Ở Indonesia, Majapahit chống cự qua nội chiến Paregreg (1468-1478), nhưng thất bại dẫn đến quý tộc rút về Bali, nơi Ấn Độ giáo tồn tại đến nay. Không có thảm sát lớn từ Hồi giáo, nhưng sự chuyển dịch tôn giáo gây chia rẽ xã hội sâu sắc.
2.2: Thời Cận Đại – Đàn Áp Quy Mô Lớn
Ở Trung Quốc, nhà Thanh dập tắt Nổi dậy Panthay (1856-1873, Vân Nam) và Dungan (1862-1877, Tây Bắc) bằng chiến dịch tàn bạo dưới Tướng Zuo Zongtang. Hàng triệu Hồi giáo (Hui, Uyghur) chết qua thảm sát dân thường và phá hủy làng mạc – một trong những cuộc diệt chủng tôn giáo lớn nhất lịch sử, phản ánh nỗi sợ "sự khác biệt" của triều đình Mãn Châu.
2.3: Thời Hiện Đại Và Cập Nhật Đến 2025
- Philippines: Chiến tranh Moro kéo dài 400 năm: Tây Ban Nha và Mỹ giết hàng nghìn (Bud Dajo 1906: 900-1.000 chết). Đến 2025, đụng độ MILF-MNLF ở Cotabato giết 7 người (25/11/2025), bầu cử BARMM (10/2025) gây 719 vụ bạo lực, 242 chết. Tấn công quân đội ở Basilan (1/2025) vi phạm thỏa thuận hòa bình 2014, buộc di tản 135 gia đình.
- Thái Lan: Chính phủ dùng luật khẩn cấp (từ 2005) để tra tấn và "mất tích" ở Patani. Đến 2025, bom nổ liên hoàn ở 5 huyện (9/2025), cướp súng ở Pattani (10/2025), giết 1 phụ nữ. Hơn 7.700 chết từ 2004; đối thoại với BRN đình trệ sau bầu cử 2023, với 47 vụ tấn công (tăng từ 31 năm 2023).
- Trung Quốc: Đàn áp Uyghur tiếp diễn như "tội ác chống nhân loại" (với "tội ác chống nhân loại" ở đây là theo định nghĩa của báo cáo LHQ 2022). Đến 2025, lao động cưỡng bức mở rộng (3 triệu chuyển lao động 2022), giam giữ 500.000 người; nghệ sĩ Uyghur như Yaxia’er Xiaohelaiti bị tù 3 năm vì bị chính quyền Bắc Kinh cho là "phần tử cực đoan" - mà chả biết là phần tử cực đoan này là có thật hay không hay là hễ bất kỳ ai cứ bất đồng chính kiến với chính quyền Bắc Kinh là sẽ bị chụp mũ "phần tử cực đoan". Amnesty ghi nhận gia đình nạn nhân vẫn chịu đau khổ, với giám sát kỹ thuật số nhắm Uyghur hải ngoại.
Phần 3: So Sánh Với Thiên Chúa Giáo Và Bài Học Cẩn Trọng Với Xâm Lấn Mềm Của Tôn Giáo Abraham
Hồi giáo và Thiên Chúa giáo, hai tôn giáo Abraham độc thần lớn nhất, chia sẻ nguồn gốc Kinh Thánh và truyền thống thánh chiến (jihad/crusade), nơi đức tin được coi là lý do chính đáng cho bạo lực. Cả hai đều mở rộng ở Đông Á qua hòa bình và vũ lực, nhưng khi yếu thế, chúng dùng "xâm lấn mềm" và ăn vạ pháp luật quốc tế để bù đắp.
3.1: Đặc Điểm Chung Của Tôn Giáo Abraham – Độc Thần Và Thánh Chiến
Cả hai nhấn mạnh một Chúa duy nhất, loại bỏ đa thần địa phương, và có lịch sử "thánh chiến": Hồi giáo qua jihad (đấu tranh thiêng liêng, đôi khi vũ trang); Thiên Chúa giáo qua Thập tự chinh (1095-1291, giết hàng triệu). Ở Đông Á, chúng không dung nạp syncretism lâu dài, dẫn đến xung đột với Phật-Nho.
3.2: Xâm Lấn Của Thiên Chúa Giáo Ở Đông Á – Tương Đồng Với Hồi Giáo
Thiên Chúa giáo đến sớm hơn qua Nestorian (thế kỷ 7, Trung Quốc), nhưng bùng nổ qua thuộc địa: Tây Ban Nha truyền bá ở Philippines (1521), biến nó thành quốc gia Công giáo lớn nhất châu Á (80% dân số). Ở Hàn Quốc, Tin lành lan qua thương mại thế kỷ 18, nay chiếm 20% dân số. Hiện đại, nhà thờ ngầm Trung Quốc có 100 triệu tín đồ (2025), bất chấp đàn áp và giám sát gắt gao của chính quyền Bắc Kinh.
3.3: Chiến Lược Xâm Lấn Mềm Và "Ăn Vạ" Pháp Luật Quốc Tế
Khi không thay đổi được đức tin bản địa (do sức hút văn hóa địa phương mạnh), cả hai dùng soft power: Hồi giáo qua Halal và Sufi; Thiên Chúa giáo qua từ thiện, trung tâm chăm sóc trẻ mồ côi và truyền giáo. Khi yếu (không dùng vũ lực được vì quân sự kém), chúng "ăn vạ" quốc tế: Hồi giáo kiện Philippines tại ICJ về Moro (2025); Thiên Chúa giáo dùng LHQ và các NGO để chỉ trích việc bị đàn áp khốc liệt ở Trung Quốc và Việt Nam (với định nghĩa "đàn áp" ở đây của chúng nó có nghĩa là vì chính quyền Việt Nam và Trung Quốc không cho phép tụi nó xía mỏ vào chính trị như cái cách mà chúng nó đang làm tại Mỹ với Evengelical). Thực chất, đây là chiến lược bù đắp thất bại nội tại, che giấu tham vọng thống trị.
Nguồn : đá bài của tml Chunghiacanhanvidai
