Don Jong Un
Cái lồn nhăn nheo
Bà Phạm Thị Thanh Trà vừa đề cập đến “nhân văn” khi thay mặt chính phủ Việt Nam định hướng cho việc soạn thảo một nghị định liên quan đến “chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các bộ, cơ quan ngang bộ” theo Luật Tổ Chức Chính Phủ mới.
Tại Việt Nam, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh/thành, giảm từ 63 xuống còn 34, trong đó, Bà Rịa-Vũng Tàu (hình) thuộc TP.HCM. (Hình minh họa: Hoang Dinh Nam/AFP via Getty Images)
Nghị định đang được soạn thảo là một phần của tiến trình được ví von là “sắp xếp lại giang sơn” (thu nhỏ bộ máy hành chính từ trung ương đến địa phương, sáp nhập các đơn vị hành chính). Tiến trình được khẳng định là “tinh gọn” này tạo ra vấn nạn: có rất nhiều viên chức đảm nhận vai trò “phó” của ai đó, tại nơi nào đó.
Cho dù các qui định pháp luật trước đây và hiện nay luôn xác lập số lượng “phó” được phép bổ nhiệm, nhưng có thể vì tôn trọng “truyền thống,” bà Trà yêu cầu phải “linh hoạt,” xử lý “dôi dư” phải “hợp lý, hài hòa và bảo đảm nhân văn.”
***
Tổng Bí Thư Tô Lâm của đảng CSVN tuyên bố “sắp xếp lại giang sơn” hồi đầu Tháng Mười Một, 2024. Trung tuần Tháng Mười Một, 2024, đảng CSVN ban hành một nghị quyết làm nền cho việc thực hiện tiến trình này. Tháng Mười Hai, 2024, chính phủ Việt Nam công bố kế hoạch thực thi.
Từ đầu năm 2025 đến nay, chính quyền Việt Nam hoàn tất việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh/thành, giảm từ 63 xuống còn 34, xóa sổ đơn vị hành chính cấp quận/huyện, xác lập hệ thống phường/xã mới, chuyển bộ máy công quyền từ ba cấp thành hai cấp (tỉnh/thành và phường/xã).
Dẫu mục tiêu của “sắp xếp lại giang sơn” là “tinh gọn” bộ máy quản trị, điều hành quốc gia từ trung ương đến địa phương nhưng thực tế cho thấy bộ máy mới không tinh, cũng chẳng gọn. Thực tế cho thấy sự xáo trộn đột ngột về tổ chức hành chính đã tạo ra sự hỗn loạn chưa từng có vì gián đoạn trong quản lý và bất ổn cục bộ.
Tuy không dám phê phán nhưng báo chí Việt Nam vẫn không thể né tránh tình trạng “không gian phát triển chưa đồng bộ,” vấn nạn “quá tải cấp tỉnh, rối loạn quản lý hành chính,” cảnh báo về “hệ thống phân mảnh dẫn đến tăng trưởng không bền vững”…
Làm sao có thể xem là “tinh” khi “sắp xếp lại giang sơn” gây tác hại ngay lập tức tới thu hút đầu tư, khiến nhiều loại dự án phát triển (hạ tầng, nông nghiệp, khởi nghiệp,…) bị đình trệ? Thời gian giải quyết thủ tục hành chính cho doanh giới và dân chúng dài hơn, tốn kém hơn do phải đi lại xa hơn, chờ đợi lâu hơn, nhưng lại nhiều sai sót hơn dẫn đến khiếu nại, ta thán nhiều hơn.
Đã có không ít dự báo về GRDP (Gross Regional Domestic Product – tổng sản phẩm trên địa bàn) ngắn hạn của một khu vực hay một địa phương sụt giảm!
Dựa vào gì để đạt yêu cầu “tinh” khi công chức phải đảm nhận thêm hai, ba loại việc vốn đòi hỏi kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm mà họ không hề có (ví dụ viên chức hành chính phải phụ trách thêm y tế, giáo dục), mỗi ngày mất thêm vài tiếng để di chuyển từ nơi ở tới chỗ làm việc mới cách tư gia từ vài chục đến hàng trăm cây số và công quỹ phải gánh thêm chi phí đưa rước, thậm chí tổ chức nơi ăn, chốn ở. Có rất nhiều bằng chứng cho thấy, “sắp xếp lại giang sơn” đã được thực hiện hết sức vội vàng, không cần chuẩn bị nhằm sớm đạt mục tiêu nào đó chứ không thực sự cần “tinh.”
Tương tự, dường như “gọn” chỉ được dùng như công cụ để loại bỏ chướng ngại trong quá trình thâu tóm quyền lực. Do vậy, không định nghĩa lại từ “gọn” sẽ không thể hiểu được vì sao cơ cấu nội các sau khi “sắp xếp lại giang sơn” lại “gọn” theo kiểu kỳ quái như vậy.
Trước, chính phủ Việt Nam chỉ có tối đa năm phó thủ tướng (Nghị Quyết 20/2021/QH15), sau đó chính phủ “bổ sung” thêm một phó thủ tướng để “xử lý các vấn đề khẩn cấp” liên quan tới kinh tế sau COVID-19. Thế rồi “sắp xếp lại giang sơn” buộc Quốc Hội phải bỏ phiếu điều chỉnh cơ cấu nội các. Nghị Quyết 177/2025/QH15 quyết định chính phủ có tối đa bảy phó thủ tướng, nhưng chừng đó không “gọn.” Tháng trước, với lý do không thể có “khoảng trống quyền lực” trong tiến trình “sắp xếp lại giang sơn,” số lượng phó thủ tướng được nâng lên thành… chín!
Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới mà nội các có đến chín… phó thủ tướng! Không chỉ có nội các “gọn” kiểu đó. Bộ máy công quyền sau “sắp xếp lại giang sơn” cũng “gọn” theo kiểu y hệt như vậy. Luật Tổ Chức Chính Phủ cũ (2015) giới hạn số thứ trưởng không được vượt quá năm người. “Sắp xếp lại giang sơn” tạo ra những bộ có đến… chín thứ trưởng như Bộ Tài Chính, Bộ Xây Dựng hoặc bảy thứ trưởng như Bộ Nội Vụ, Bộ Ngoại Giao. Không chỉ thêm thứ trưởng, các vụ trưởng cũng tăng.
Bộ máy công quyền trung ương như thế, tất nhiên bộ máy công quyền địa phương không thể khác thế. Trước, phó chủ tịch tỉnh không thể quá bốn người. Giờ, một tỉnh có từ năm đến tám phó chủ tịch và thực tế ấy được xem như kết quả tất nhiên do “sắp xếp lại giang sơn.”
Trước, mỗi cơ quan hành chính cấp sở không thể quá ba phó giám đốc, giờ có những sở chứa đến 18 phó giám đốc như Sở Tài Chính TP.HCM. Người ta ước tính, tổng số viên chức đang đảm nhận vai trò phó giám đốc sở trên toàn Việt Nam dao động trong khoảng 2,000 người, ít nhất cũng tăng 25% so với trước.
“Sắp xếp lại giang sơn” không chỉ phát sinh thiệt hại do đột nhiên xáo trộn từ gốc đến ngọn cũng như những khoản chi khổng lồ bởi điều động nhân sự từ chỗ này sang chỗ kia và được biện minh là cần thiết để “chuyển tiếp.” “Sắp xếp lại giang sơn” theo hướng “nhân văn” như bà Trà đề cập còn tạo ra những chi phí khủng khiếp khác, và dù muốn hay không, dân chúng vẫn phải chia nhau gánh hết. Đó là một khía cạnh khác khiến “sắp xếp lại giang sơn” là chuyện không thể không bàn, cứ mải miết lao theo hướng như đang thấy, “kỷ nguyên mới” sẽ tạo ra đại họa mới
Tại Việt Nam, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh/thành, giảm từ 63 xuống còn 34, trong đó, Bà Rịa-Vũng Tàu (hình) thuộc TP.HCM. (Hình minh họa: Hoang Dinh Nam/AFP via Getty Images)Nghị định đang được soạn thảo là một phần của tiến trình được ví von là “sắp xếp lại giang sơn” (thu nhỏ bộ máy hành chính từ trung ương đến địa phương, sáp nhập các đơn vị hành chính). Tiến trình được khẳng định là “tinh gọn” này tạo ra vấn nạn: có rất nhiều viên chức đảm nhận vai trò “phó” của ai đó, tại nơi nào đó.
Cho dù các qui định pháp luật trước đây và hiện nay luôn xác lập số lượng “phó” được phép bổ nhiệm, nhưng có thể vì tôn trọng “truyền thống,” bà Trà yêu cầu phải “linh hoạt,” xử lý “dôi dư” phải “hợp lý, hài hòa và bảo đảm nhân văn.”
***
Tổng Bí Thư Tô Lâm của đảng CSVN tuyên bố “sắp xếp lại giang sơn” hồi đầu Tháng Mười Một, 2024. Trung tuần Tháng Mười Một, 2024, đảng CSVN ban hành một nghị quyết làm nền cho việc thực hiện tiến trình này. Tháng Mười Hai, 2024, chính phủ Việt Nam công bố kế hoạch thực thi.
Từ đầu năm 2025 đến nay, chính quyền Việt Nam hoàn tất việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh/thành, giảm từ 63 xuống còn 34, xóa sổ đơn vị hành chính cấp quận/huyện, xác lập hệ thống phường/xã mới, chuyển bộ máy công quyền từ ba cấp thành hai cấp (tỉnh/thành và phường/xã).
Dẫu mục tiêu của “sắp xếp lại giang sơn” là “tinh gọn” bộ máy quản trị, điều hành quốc gia từ trung ương đến địa phương nhưng thực tế cho thấy bộ máy mới không tinh, cũng chẳng gọn. Thực tế cho thấy sự xáo trộn đột ngột về tổ chức hành chính đã tạo ra sự hỗn loạn chưa từng có vì gián đoạn trong quản lý và bất ổn cục bộ.
Tuy không dám phê phán nhưng báo chí Việt Nam vẫn không thể né tránh tình trạng “không gian phát triển chưa đồng bộ,” vấn nạn “quá tải cấp tỉnh, rối loạn quản lý hành chính,” cảnh báo về “hệ thống phân mảnh dẫn đến tăng trưởng không bền vững”…
Làm sao có thể xem là “tinh” khi “sắp xếp lại giang sơn” gây tác hại ngay lập tức tới thu hút đầu tư, khiến nhiều loại dự án phát triển (hạ tầng, nông nghiệp, khởi nghiệp,…) bị đình trệ? Thời gian giải quyết thủ tục hành chính cho doanh giới và dân chúng dài hơn, tốn kém hơn do phải đi lại xa hơn, chờ đợi lâu hơn, nhưng lại nhiều sai sót hơn dẫn đến khiếu nại, ta thán nhiều hơn.
Đã có không ít dự báo về GRDP (Gross Regional Domestic Product – tổng sản phẩm trên địa bàn) ngắn hạn của một khu vực hay một địa phương sụt giảm!
Dựa vào gì để đạt yêu cầu “tinh” khi công chức phải đảm nhận thêm hai, ba loại việc vốn đòi hỏi kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm mà họ không hề có (ví dụ viên chức hành chính phải phụ trách thêm y tế, giáo dục), mỗi ngày mất thêm vài tiếng để di chuyển từ nơi ở tới chỗ làm việc mới cách tư gia từ vài chục đến hàng trăm cây số và công quỹ phải gánh thêm chi phí đưa rước, thậm chí tổ chức nơi ăn, chốn ở. Có rất nhiều bằng chứng cho thấy, “sắp xếp lại giang sơn” đã được thực hiện hết sức vội vàng, không cần chuẩn bị nhằm sớm đạt mục tiêu nào đó chứ không thực sự cần “tinh.”
Tương tự, dường như “gọn” chỉ được dùng như công cụ để loại bỏ chướng ngại trong quá trình thâu tóm quyền lực. Do vậy, không định nghĩa lại từ “gọn” sẽ không thể hiểu được vì sao cơ cấu nội các sau khi “sắp xếp lại giang sơn” lại “gọn” theo kiểu kỳ quái như vậy.
Trước, chính phủ Việt Nam chỉ có tối đa năm phó thủ tướng (Nghị Quyết 20/2021/QH15), sau đó chính phủ “bổ sung” thêm một phó thủ tướng để “xử lý các vấn đề khẩn cấp” liên quan tới kinh tế sau COVID-19. Thế rồi “sắp xếp lại giang sơn” buộc Quốc Hội phải bỏ phiếu điều chỉnh cơ cấu nội các. Nghị Quyết 177/2025/QH15 quyết định chính phủ có tối đa bảy phó thủ tướng, nhưng chừng đó không “gọn.” Tháng trước, với lý do không thể có “khoảng trống quyền lực” trong tiến trình “sắp xếp lại giang sơn,” số lượng phó thủ tướng được nâng lên thành… chín!
Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới mà nội các có đến chín… phó thủ tướng! Không chỉ có nội các “gọn” kiểu đó. Bộ máy công quyền sau “sắp xếp lại giang sơn” cũng “gọn” theo kiểu y hệt như vậy. Luật Tổ Chức Chính Phủ cũ (2015) giới hạn số thứ trưởng không được vượt quá năm người. “Sắp xếp lại giang sơn” tạo ra những bộ có đến… chín thứ trưởng như Bộ Tài Chính, Bộ Xây Dựng hoặc bảy thứ trưởng như Bộ Nội Vụ, Bộ Ngoại Giao. Không chỉ thêm thứ trưởng, các vụ trưởng cũng tăng.
Bộ máy công quyền trung ương như thế, tất nhiên bộ máy công quyền địa phương không thể khác thế. Trước, phó chủ tịch tỉnh không thể quá bốn người. Giờ, một tỉnh có từ năm đến tám phó chủ tịch và thực tế ấy được xem như kết quả tất nhiên do “sắp xếp lại giang sơn.”
Trước, mỗi cơ quan hành chính cấp sở không thể quá ba phó giám đốc, giờ có những sở chứa đến 18 phó giám đốc như Sở Tài Chính TP.HCM. Người ta ước tính, tổng số viên chức đang đảm nhận vai trò phó giám đốc sở trên toàn Việt Nam dao động trong khoảng 2,000 người, ít nhất cũng tăng 25% so với trước.
“Sắp xếp lại giang sơn” không chỉ phát sinh thiệt hại do đột nhiên xáo trộn từ gốc đến ngọn cũng như những khoản chi khổng lồ bởi điều động nhân sự từ chỗ này sang chỗ kia và được biện minh là cần thiết để “chuyển tiếp.” “Sắp xếp lại giang sơn” theo hướng “nhân văn” như bà Trà đề cập còn tạo ra những chi phí khủng khiếp khác, và dù muốn hay không, dân chúng vẫn phải chia nhau gánh hết. Đó là một khía cạnh khác khiến “sắp xếp lại giang sơn” là chuyện không thể không bàn, cứ mải miết lao theo hướng như đang thấy, “kỷ nguyên mới” sẽ tạo ra đại họa mới
