Don Jong Un
Trai thôn
Nước Nhật nổi tiếng về sự minh bạch, nhưng không phải người ta minh bạch suông bằng niềm tin, mà sau Đệ Nhị Thế Chiến họ đã xây dựng nên một hệ thống hành chính mà sao cho kẻ nói dối không có đất sống.
Ảnh minh họa tinh thần Samurai Nhật Bản (Photo by よしひで いちかわ on Unsplash)
Cũng như nhiều dân tộc khác, người Nhật không ai tin vào một quan chức liêm chính tuyệt đối khi đứng trước tiền bạc và các quyền lực lớn, nhưng họ tin vào hệ thống mà khiến cho tham quan không thể yên được. Đó là hệ thống kiểm tra chéo bốn bên, hệ thống này khiến cho quan chức từ thủ tướng tới binh nhì đều rất khó báo cáo láo từ số liệu cho tới công trạng.
Bốn bên này bao gồm:
- Báo cáo hành chính của tỉnh trưởng, bộ trưởng
- Số liệu của Tổng Cục Thống Kê
- Dữ liệu hành chính gốc quốc gia
- Kiểm Toán Viện
Ba cái đầu về nguyên tắc phổ quát thì nhiều nước có, nhưng cái mô hình Kiểm Toán Viện này của Nhật thì trên thế giới chỉ có Nhật Bản, Đức, Phần Lan, Thuỵ Điển là có. Những điểm độc đáo của cái này đó là:
- Độc lập với nội các, đứng ngoài tam quyền
- Báo cáo trực tiếp với quốc hội và công chúng
- Giám sát chính phủ và bất cứ thu chi của cơ quan công nào kể cả trường học
- Có quyền hiến định yêu cầu cảnh sát hỗ trợ
- Nếu bị quan chức cản trở khi yêu cầu kiểm toán, có thể gửi hồ sơ của quan chức đó cho Viện Công Tố để khởi tố tội cản trở công vụ
Những điểm này, thấy khá giống với cách mà cơ quan DOGE của Mỹ đang hoạt động, chỉ khác là mô hình này chính phủ Nhật đã làm từ bảy tám chục năm nay.
Về nhân sự, Kiểm Toán Viện có ba vị Kiểm Tra Quan nắm quyền tối cao nhiệm kỳ 7 năm, do thủ tướng đề cử và quốc hội phê chuẩn, bên dưới là một hội đồng sự vụ và khoảng hơn 1000 viện quan. Hơn 1000 nhân sự này vào Kiểm Toán Viện thông qua kỳ thi công vụ viên quốc gia, cạnh tranh giữa những anh tài thực thụ, nếu thi đậu và qua giai đoạn thử việc, họ được xem là công chức cấp I của quốc gia, coi như cán bộ nguồn.
Kiểm Toán Viện nhận những công chức thi đậu có chuyên môn phù hợp và nguyện vọng vào cơ quan này, quản lý trực tiếp mà không thông qua Bộ Nội Vụ.
Kinh phí hoạt động của viện này do Quốc Hội phê duyệt, không nằm trong dự toán ngân sách của chính phủ.
Viện này siêu quyền lực và bị Quốc Hội giám sát, cũng như bị công chúng giám sát, nên họ không bị chính trị hoá hoặc bị chính phủ trói buộc.
Ai ở Nhật đủ lâu chắc biết vụ chi tiền cho tiệc ngắm hoa đào thời ông Abe nghi khai khống khoảng $200,000 Mỹ kim hay vụ miếng đất công bị bán rẻ cho trường tư thục Moritomo làm thất thoát ngân sách nhà nước 120 triệu yên (khoảng $1 triệu Mỹ kim thời điểm đó), xui một cái là bà Abe được ghi tên trong bảng danh dự của trường này và tay Yasunori Kagoike chủ của trường Moritomo đó hay nổ rằng bà Abe là hiệu trưởng danh dự của trường.
Khi Kiểm Toán Viện phát hiện ra chênh lệch trong giá bán đất của Bộ Tài Chính và giá thị trường và công bố ra báo cado kiểm toán, cùng với việc nghe có tên bà Abe dính dáng danh nghĩa, ông Abe - thủ tướng nắm quyền dài nhất trong lịch sử Nhật Bản, đã bị quốc hội lôi ra điều trần hạch tội hai mươi lần, và cuối cùng phải từ chức, mặc dù không ai tìm được lỗi gì nơi ông cả. Kể cả lão tướng Taro Aso là phó thủ tướng kiêm bộ trưởng tài chính khi đó cũng bị điều tra xất bất xang bang, phải ra điều trần 14 lần với 25 giờ bị chất vấn công khai và truyền hình trực tiếp.
Khoan nói ai đúng ai sai, con số $1 triệu Mỹ kim này so với thất thoát tỷ đô ở đâu đó thì nó như con muỗi vậy, nhưng đã được coi là nỗi quốc nhục và gần như lần đầu người Nhật đã đặt lại câu hỏi về niềm tin vào nhà nước.
Kết quả vụ án này Yasunori Kagoike chủ của trường tư thục Morimoto bị kết án 5 năm tù, vợ ông là Junko Kagoike bị 3 năm tù treo; tội danh giả mạo hồ sơ và lừa đảo trợ cấp của chính phủ, đất bị thu hồi và thời gian thất thoát đó bị tính lãi. Ông Abe từ chức. Ông Taro Aso bít cửa kế nhiệm.
Quan chức đứng đầu một nước thì tài sản rất bình thường, nhưng đất nước giàu mạnh hàng đầu thế giới, việc chi thu tiền ngân khố bị quản nghiêm ngặt cũng là một chuyện sống còn vậy.
. Nội cái chấm điểm cán bộ. Cấp dưới đánh gí cấp trên được bảo mật nó làm còn đéo xong
