Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Thay vì chứa thuốc trừ sâu DDT, một số thùng phuy vứt xuống vùng biển sâu gần Los Angeles thực chất chứa chất thải kiềm ăn mòn, ngăn cản hầu hết sự sống phát triển xung quanh.
Xem toàn màn hình
Một thùng hóa chất độc hại có vòng tròn trắng bao quanh dưới đáy biển Los Angeles. Ảnh: Viện Hải dương học Schmidt
Theo Live Science, hàng chục nghìn thùng chất thải công nghiệp nằm rải rác dưới đáy biển ngoài khơi Los Angeles đã tồn tại vài thập kỷ nhưng các nhà khoa học vẫn chưa hoàn toàn hiểu rõ bãi rác này đang rò rỉ loại hóa chất nào vào môi trường. Trong nghiên cứu công bố hôm 9/9 trên tạp chí PNAS Nexu hé lộ một số hóa chất rò rỉ từ nghĩa địa thùng phuy có tính kiềm mạnh (trái ngược với axit) và đủ đậm đặc để ngăn cản phần lớn sự sống phát triển xung quanh.
Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), vào giữa thập niên 1930 và 1970, chất thải phóng xạ, chất thải từ nhà máy lọc dầu, chất thải hóa học, chất thải khoan dầu và thuốc nổ quân sự bị xả xuống 14 địa điểm đổ bỏ ở vùng nước sâu ngoài khơi Nam California. Bãi rác khổng lồ dưới lòng biển trở thành tâm điểm chú ý từ cộng đồng vào năm 2020, khi bài báo của LA Times tiết lộ khảo sát bằng robot dưới biển sâu phát hiện hàng chục thùng nằm rải rác ở đáy biển.
Sau đó, vào năm 2021 và 2023, các đợt khảo sát tiếp theo của Viện Hải dương học Scripps ở California xác định khoảng 27.000 đồ vật hình thùng và tổng cộng 100.000 vật thể dạng mảnh vỡ trên đáy biển. Một số người nghi ngờ số thùng chứa thuốc trừ sâu DDT hiện bị cấm, vì khu vực này bị ô nhiễm DDT nặng nề. Một số thùng thậm chí có vòng tròn trắng trong lớp trầm tích. Tuy nhiên, trước đây, giới nghiên cứu chưa biết chính xác tổng số lượng thùng phuy trên đáy biển và vật chất bên trong phần lớn thùng.
Trong nghiên cứu mới, Johanna Gutleben, nhà vi sinh học tại Scripps, và đồng nghiệp phân tích kết quả từ mẫu trầm tích được lấy gần 5 thùng bằng phương tiện điều khiển từ xa năm 2021. Họ phát hiện mức độ ô nhiễm DDT không tăng ở gần thùng phuy, vì vậy các thùng không chứa hóa chất đó.
Ba trong số các thùng nhóm nghiên cứu kiểm tra có vòng trắng xung quanh và tất cả mẫu vật gần số thùng này có độ pH cực kỳ cao (khoảng 12) và rất ít vi khuẩn sống quanh đó, vì vậy họ cho rằng trong thùng chứa chất thải kiềm ăn mòn, có thể gây hại cho vật chất hữu cơ, gây rò rỉ kim loại độc hại ở nồng độ cao. Việc lấy mẫu không giúp nhận biết hóa chất cụ thể có trong thùng, nhưng sản xuất DDT tạo ra chất thải kiềm như lọc dầu.
Do mức độ ADN vi sinh gần các thùng rất hạn chế, nhóm nghiên cứu cho rằng chất thải kiềm nhiều khả năng biến đổi một phần đáy biển thành môi trường cực hạn mà hầu hết sự sống không thể tồn tại. Tuy nhiên, họ tìm thấy dấu vết của một số vi khuẩn chuyên biệt từ những họ vi sinh vật thích nghi với môi trường kiềm.
Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện quá trình hình thành những vòng trắng kỳ lạ. Khi chất thải kiềm rò rỉ từ thùng phuy, nó phản ứng với magiê trong nước và tạo ra một dạng khoáng chất của magie hydroxide, gọi là brucite, hình thành lớp vỏ giống bê tông. Brucite sau đó tan chậm, duy trì độ pH cao trong trầm tích, dẫn đến các phản ứng trong nước biển xung quanh. Kết quả là sự hình thành canxi carbonate, lắng đọng như bụi trắng xung quanh thùng.
Theo đồng tác giả nghiên cứu Paul Jensen cũng ở viện Scripps, do chất thải kiềm tồn tại hơn nửa thế kỷ thay vì tan nhanh chóng trong nước biển, nó cần được coi như một chất ô nhiễm dai dẳng với tác động môi trường lâu dài, tương tự DDT.
Các nhà nghiên cứu đề xuất sử dụng vòng trắng để xác định thùng nào chứa chất thải kiềm, giúp đánh giá mức độ ô nhiễm tổng thể. Jensen cho biết khoảng 1/3 số thùng đã quan sát tính đến nay có vòng tròn trắng, nhưng chưa rõ tỷ lệ này có giữ nguyên hay không khi phát hiện thêm nhiều thùng nữa.
MỸKhoảng giữa thế kỷ 20, hàng loạt thùng chứa thuốc trừ sâu DDT bị thải xuống biển và hiện vẫn chưa phân hủy, gây nguy cơ lớn cho môi trường.
Xem toàn màn hình
Một thùng DDT dưới đáy đại dương, gần bờ biển của Đảo Catalina, California. Ảnh: David Valentine/AP
Hàng thập kỷ trước, các công ty công nghiệp ở miền nam California sử dụng bờ biển làm bãi xả chất thải hóa học độc hại suốt nhiều năm, bao gồm cả thuốc trừ sâu DDT. Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học phát hiện, DDT vẫn có nồng độ cao dưới đáy đại dương và chưa hề phân hủy, Guardian hôm 24/3 đưa tin.
"Chúng tôi vẫn thấy DDT nguyên bản dưới đáy biển từ 50, 60, 70 năm trước. Điều đó cho thấy chất này không phân hủy theo cách chúng tôi từng nghĩ", David Valentine, nhà khoa học tại Đại học California Santa Barbara, cho biết hôm 23/3. Vùng ô nhiễm dưới đáy biển thậm chí lớn hơn cả thành phố San Francisco.
DDT từng được sử dụng rộng rãi ở Mỹ như một loại thuốc trừ sâu trong nông nghiệp và phun với số lượng lớn ở các bãi biển để diệt muỗi. Người ta phát hiện hợp chất này có liên quan đến ung thư, một số bệnh khác ở người và cả những sự kiện động vật chết hàng loạt.
Những năm 1970, DDT bị cấm ở Mỹ do tác hại với động vật hoang dã và rủi ro tiềm ẩn với con người. Nghiên cứu cũng đã cho thấy mối liên hệ giữa việc tiếp xúc hóa chất này với ung thư vú và các vấn đề sinh sản. Gần bờ biển miền trung California, nơi cũng từng là bãi rác của DDT, một nghiên cứu kéo dài 20 năm phát hiện việc tiếp xúc với chất ô nhiễm liên quan đến tỷ lệ ung thư và nhiễm herpes cao ở sư tử biển.
Nam California là trung tâm sản xuất DDT ở Mỹ. Tập đoàn Hóa chất Montrose ở Torrance, Nam California, sản xuất một lượng lớn DDT từ khi kết thúc Thế Chiến II đến năm 1982, trước khi Quốc hội Mỹ cấm hoạt động này. Trong thời gian đó, mỗi tháng có tới 2.000 thùng chất thải cặn axit có chứa DDT bị đổ ra biển. Công nhân đôi khi chọc lỗ trên thùng để chúng chìm nhanh hơn.
Năm 2021, nhóm chuyên gia từ Viện Hải dương học Scripps thuộc Đại học California San Diego và Cơ quan Khí quyển Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) tiến hành cuộc khảo sát kéo dài hai tuần, sử dụng robot đáy biển, hình ảnh sonar (thiết bị định vị thủy âm) và dữ liệu khác. Cuộc khảo sát phát hiện tới hơn 25.000 thùng chất thải. Các nhà khoa học cũng tìm thấy hơn 100.000 đồ nhân tạo trên toàn bộ khu vực khảo sát.
Theo phân tích mới nhất của các nhà khoa học, lớp DDT đậm đặc nhất chỉ nằm sâu khoảng 6 cm dưới trầm tích đáy biển. "Lưới kéo, dây cáp, có thể khiến chất này nổi lại trên bề mặt. Động vật kiếm ăn, ví dụ một con cá voi đi xuống và đào bới đáy biển, mọi thứ có thể bị khuấy lên", Valentine nói.
Một thùng hóa chất độc hại có vòng tròn trắng bao quanh dưới đáy biển Los Angeles. Ảnh: Viện Hải dương học Schmidt
Theo Live Science, hàng chục nghìn thùng chất thải công nghiệp nằm rải rác dưới đáy biển ngoài khơi Los Angeles đã tồn tại vài thập kỷ nhưng các nhà khoa học vẫn chưa hoàn toàn hiểu rõ bãi rác này đang rò rỉ loại hóa chất nào vào môi trường. Trong nghiên cứu công bố hôm 9/9 trên tạp chí PNAS Nexu hé lộ một số hóa chất rò rỉ từ nghĩa địa thùng phuy có tính kiềm mạnh (trái ngược với axit) và đủ đậm đặc để ngăn cản phần lớn sự sống phát triển xung quanh.
Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), vào giữa thập niên 1930 và 1970, chất thải phóng xạ, chất thải từ nhà máy lọc dầu, chất thải hóa học, chất thải khoan dầu và thuốc nổ quân sự bị xả xuống 14 địa điểm đổ bỏ ở vùng nước sâu ngoài khơi Nam California. Bãi rác khổng lồ dưới lòng biển trở thành tâm điểm chú ý từ cộng đồng vào năm 2020, khi bài báo của LA Times tiết lộ khảo sát bằng robot dưới biển sâu phát hiện hàng chục thùng nằm rải rác ở đáy biển.
Sau đó, vào năm 2021 và 2023, các đợt khảo sát tiếp theo của Viện Hải dương học Scripps ở California xác định khoảng 27.000 đồ vật hình thùng và tổng cộng 100.000 vật thể dạng mảnh vỡ trên đáy biển. Một số người nghi ngờ số thùng chứa thuốc trừ sâu DDT hiện bị cấm, vì khu vực này bị ô nhiễm DDT nặng nề. Một số thùng thậm chí có vòng tròn trắng trong lớp trầm tích. Tuy nhiên, trước đây, giới nghiên cứu chưa biết chính xác tổng số lượng thùng phuy trên đáy biển và vật chất bên trong phần lớn thùng.
Trong nghiên cứu mới, Johanna Gutleben, nhà vi sinh học tại Scripps, và đồng nghiệp phân tích kết quả từ mẫu trầm tích được lấy gần 5 thùng bằng phương tiện điều khiển từ xa năm 2021. Họ phát hiện mức độ ô nhiễm DDT không tăng ở gần thùng phuy, vì vậy các thùng không chứa hóa chất đó.
Ba trong số các thùng nhóm nghiên cứu kiểm tra có vòng trắng xung quanh và tất cả mẫu vật gần số thùng này có độ pH cực kỳ cao (khoảng 12) và rất ít vi khuẩn sống quanh đó, vì vậy họ cho rằng trong thùng chứa chất thải kiềm ăn mòn, có thể gây hại cho vật chất hữu cơ, gây rò rỉ kim loại độc hại ở nồng độ cao. Việc lấy mẫu không giúp nhận biết hóa chất cụ thể có trong thùng, nhưng sản xuất DDT tạo ra chất thải kiềm như lọc dầu.
Do mức độ ADN vi sinh gần các thùng rất hạn chế, nhóm nghiên cứu cho rằng chất thải kiềm nhiều khả năng biến đổi một phần đáy biển thành môi trường cực hạn mà hầu hết sự sống không thể tồn tại. Tuy nhiên, họ tìm thấy dấu vết của một số vi khuẩn chuyên biệt từ những họ vi sinh vật thích nghi với môi trường kiềm.
Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện quá trình hình thành những vòng trắng kỳ lạ. Khi chất thải kiềm rò rỉ từ thùng phuy, nó phản ứng với magiê trong nước và tạo ra một dạng khoáng chất của magie hydroxide, gọi là brucite, hình thành lớp vỏ giống bê tông. Brucite sau đó tan chậm, duy trì độ pH cao trong trầm tích, dẫn đến các phản ứng trong nước biển xung quanh. Kết quả là sự hình thành canxi carbonate, lắng đọng như bụi trắng xung quanh thùng.
Theo đồng tác giả nghiên cứu Paul Jensen cũng ở viện Scripps, do chất thải kiềm tồn tại hơn nửa thế kỷ thay vì tan nhanh chóng trong nước biển, nó cần được coi như một chất ô nhiễm dai dẳng với tác động môi trường lâu dài, tương tự DDT.
Các nhà nghiên cứu đề xuất sử dụng vòng trắng để xác định thùng nào chứa chất thải kiềm, giúp đánh giá mức độ ô nhiễm tổng thể. Jensen cho biết khoảng 1/3 số thùng đã quan sát tính đến nay có vòng tròn trắng, nhưng chưa rõ tỷ lệ này có giữ nguyên hay không khi phát hiện thêm nhiều thùng nữa.
MỸKhoảng giữa thế kỷ 20, hàng loạt thùng chứa thuốc trừ sâu DDT bị thải xuống biển và hiện vẫn chưa phân hủy, gây nguy cơ lớn cho môi trường.
Một thùng DDT dưới đáy đại dương, gần bờ biển của Đảo Catalina, California. Ảnh: David Valentine/AP
Hàng thập kỷ trước, các công ty công nghiệp ở miền nam California sử dụng bờ biển làm bãi xả chất thải hóa học độc hại suốt nhiều năm, bao gồm cả thuốc trừ sâu DDT. Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học phát hiện, DDT vẫn có nồng độ cao dưới đáy đại dương và chưa hề phân hủy, Guardian hôm 24/3 đưa tin.
"Chúng tôi vẫn thấy DDT nguyên bản dưới đáy biển từ 50, 60, 70 năm trước. Điều đó cho thấy chất này không phân hủy theo cách chúng tôi từng nghĩ", David Valentine, nhà khoa học tại Đại học California Santa Barbara, cho biết hôm 23/3. Vùng ô nhiễm dưới đáy biển thậm chí lớn hơn cả thành phố San Francisco.
DDT từng được sử dụng rộng rãi ở Mỹ như một loại thuốc trừ sâu trong nông nghiệp và phun với số lượng lớn ở các bãi biển để diệt muỗi. Người ta phát hiện hợp chất này có liên quan đến ung thư, một số bệnh khác ở người và cả những sự kiện động vật chết hàng loạt.
Những năm 1970, DDT bị cấm ở Mỹ do tác hại với động vật hoang dã và rủi ro tiềm ẩn với con người. Nghiên cứu cũng đã cho thấy mối liên hệ giữa việc tiếp xúc hóa chất này với ung thư vú và các vấn đề sinh sản. Gần bờ biển miền trung California, nơi cũng từng là bãi rác của DDT, một nghiên cứu kéo dài 20 năm phát hiện việc tiếp xúc với chất ô nhiễm liên quan đến tỷ lệ ung thư và nhiễm herpes cao ở sư tử biển.
Nam California là trung tâm sản xuất DDT ở Mỹ. Tập đoàn Hóa chất Montrose ở Torrance, Nam California, sản xuất một lượng lớn DDT từ khi kết thúc Thế Chiến II đến năm 1982, trước khi Quốc hội Mỹ cấm hoạt động này. Trong thời gian đó, mỗi tháng có tới 2.000 thùng chất thải cặn axit có chứa DDT bị đổ ra biển. Công nhân đôi khi chọc lỗ trên thùng để chúng chìm nhanh hơn.
Năm 2021, nhóm chuyên gia từ Viện Hải dương học Scripps thuộc Đại học California San Diego và Cơ quan Khí quyển Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) tiến hành cuộc khảo sát kéo dài hai tuần, sử dụng robot đáy biển, hình ảnh sonar (thiết bị định vị thủy âm) và dữ liệu khác. Cuộc khảo sát phát hiện tới hơn 25.000 thùng chất thải. Các nhà khoa học cũng tìm thấy hơn 100.000 đồ nhân tạo trên toàn bộ khu vực khảo sát.
Theo phân tích mới nhất của các nhà khoa học, lớp DDT đậm đặc nhất chỉ nằm sâu khoảng 6 cm dưới trầm tích đáy biển. "Lưới kéo, dây cáp, có thể khiến chất này nổi lại trên bề mặt. Động vật kiếm ăn, ví dụ một con cá voi đi xuống và đào bới đáy biển, mọi thứ có thể bị khuấy lên", Valentine nói.
