Trao tặng các liệt sỹ sinh viên một tấm bằng danh dự hay tổ chức diễu hành 'Trung đoàn bất tử' chính là cách chúng ta tự bồi đắp cho chính mình sức mạnh tinh thần, để xây dựng một đất nước hùng cường và thịnh vượng.
Trong dòng chảy ào ạt của kỷ nguyên 4.0, khi một cú lướt trên màn hình có thể xóa nhòa mọi khoảng cách về không gian và thời gian, khi mà con người có thể gặp nhau, nhìn thấy nhau mọi nơi và mọi lúc, tôi lại thường nhớ về những năm tháng kháng chiến của cha ông mình.Đó là một thời mà nỗi nhớ thương được gửi trong những cánh thư, từ hậu phương ra tiền tuyến và từ tiền tuyến gửi về hậu phương. Thời đó, một lá thư gửi đi là bắt đầu chuỗi ngày chờ đợi. Một tháng, hai tháng, một năm hay có khi là cả một đời người mà không có hồi âm…
Các thế hệ cha anh của chúng ta đã phải chờ đợi rất lâu để gửi đi và nhận được một lá thư. Ảnh tư liệu
Một điều chắc chắn rằng trong những cánh thư từ chiến trường gửi về hậu phương ngày ấy là biết bao tâm tình, ước mơ của cả một thế hệ đã đặt vận mệnh Tổ quốc lên trên những hoài bão cá nhân.
Đó là thế hệ có những người lính mà nét chữ sinh viên còn vương trên đôi tay bắt đầu chai sạn vì cầm súng. Họ ra đi từ giảng đường và rất nhiều người đã không bao giờ trở lại để nhận tấm bằng tốt nghiệp.
Gần nửa thế kỷ trôi qua, đã đến lúc chúng ta cần một hành động tri ân trọn vẹn hơn: truy tặng những tấm bằng danh dự và tổ chức những cuộc diễu hành của lòng biết ơn, để trả món nợ ân tình với một thế hệ ra đi từ những giảng đường vọng tiếng non sông.
…Tạm biệt giảng đường anh đi bộ đội
Gửi lại mái trường bao nỗi ước mơ
Tạm biệt nhé bạn bè ơi hãy nhớ
Giữ giùm mình sách vở chỗ ngồi quen…
(Điều anh gửi lại - Thơ Nguyễn Thị Hồng Hạnh)
Kể từ năm 1964, khi Mỹ mở rộng chiến tranh ra đánh phá miền Bắc, những tiếng gọi từ non sông đã vang lên trên khắp các giảng đường đại học. Phong trào “xếp bút nghiên lên đường ra trận” của thanh niên, học sinh và sinh viên miền Bắc cùng với các phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên miền Nam trong lòng địch mãi mãi ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử cách mạng Việt Nam.
"Xếp bút nghiên" không chỉ là tự nguyện mà còn là lương tri, khát vọng của tuổi trẻ trước vận mệnh của đất nước.
Lịch sử đã ghi lại những cuộc chia tay đầy bịn rịn nhưng cũng vô cùng hào hùng ngay trên sân trường đại học. Những mái đầu xanh hòa vào màu xanh của đoàn quân Nam tiến. Họ mang trí tuệ của mình ra trận.
Người sinh viên y khoa thực hành bài học giải phẫu ngay tại chiến hào. Người sinh viên văn khoa dùng lời ca, tiếng hát, ngòi bút để động viên tinh thần đồng đội...
Một khoảng trống của lịch sử
Trong số hơn 10 nghìn sinh viên miền Bắc ra trận ngày ấy, hơn một nửa vĩnh viễn nằm lại các chiến trường ác liệt, từ ngã ba Đồng Lộc, Quảng Trị đến đại ngàn Trường Sơn... Có sinh viên đã hy sinh ngay trước cửa ngõ Sài Gòn chỉ vài giờ trước khi toàn thắng.
Tên của họ được khắc ghi trên bia liệt sĩ, được vinh danh trong nhà truyền thống của các trường đại học, nhưng lại vắng bóng trong danh sách sinh viên tốt nghiệp của các nhà trường.
Năm 1964, sinh viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội phát động phong trào sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc. Ảnh tư liệu
Đó là một khoảng trống của lịch sử.
Cho tới nay, không ít cơ sở đào tạo từng trao bằng cấp danh dự cho những cá nhân có nhiều đóng góp, cống hiến đối với nhà trường, đất nước. Việc truy tặng bằng đại học danh dự cho các liệt sĩ sinh viên cũng không phải là một ý tưởng mới.
Tuy nhiên, điều này cần trở thành một chủ trương lớn, một phong trào, hoạt động trang trọng, ý nghĩa và mang tính giáo dục cao.
Chúng ta có hơn 5.000 liệt sĩ sinh viên nên việc thống kê đầy đủ, lập danh sách và trao bằng tốt nghiệp danh dự có lẽ không quá khó khăn hay bất khả thi.
Đây sẽ là việc làm mang 3 tầng ý nghĩa sâu sắc.
Thứ nhất, việc này hoàn thiện chân dung của người liệt sĩ. Họ không chỉ là anh hùng mà còn là những trí thức của dân tộc.
Thứ hai, đó là nguồn an ủi vô giá cho các gia đình. Tấm bằng ấy, dù là danh dự, cũng là minh chứng cho sự hy sinh của con em họ được xã hội ghi nhận trọn vẹn trên mọi phương diện.
Và cuối cùng, việc làm này có giá trị giáo dục to lớn cho thế hệ trẻ, đặc biệt là các em sinh viên đang ngồi trên giảng đường. Tấm bằng ấy giúp các em hiểu rằng từng có một thế hệ khát khao được học như các em mà không còn cơ hội, và nền hòa bình hôm nay được xây dựng từ những ước mơ dang dở như thế.
Đối với các trường đại học, đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm tự hào. Đó là cách để các trường kết nối với lịch sử hào hùng của chính mình, để khẳng định rằng truyền thống của trường không chỉ được viết nên bởi công nghệ, học thuật hay những hợp tác đào tạo với các đối tác Âu - Mỹ, mà còn bởi sự hy sinh của các thế hệ sinh viên trong các cuộc kháng chiến của dân tộc.
Tôi tin rằng buổi lễ trao bằng danh dự ấy sẽ rất trang trọng và vô cùng xúc động.
Thử tưởng tượng một buổi lễ có đầy đủ gia đình và bạn bè cùng khóa với các liệt sĩ, nay đều đã ở tuổi “thất thập cổ lai hy” tới dự cùng với các sinh viên trẻ. Hơn cả một sự kiện, đó là một hành trình tri ân, tìm lại chính mình trong mỗi một con người, tìm lại những giá trị nhân văn và cao cả nhất.
Và một "Trung đoàn bất tử" của Việt Nam
Qua các sự kiện A50 rồi tới A80, chúng ta đều thấy rõ lòng yêu nước nồng nàn của người Việt Nam. Thế nhưng có nhiều người, đặc biệt là các cụ già, thường nói với nhau “Hẹn tới dịp A80 lần thứ 2”. Đó là lời nói vui, nhưng cũng có thể là thật. 10 năm, 20 năm nữa, nhiều người lớn tuổi có thể không kịp đợi thêm lần sau. Vì thế, lòng biết ơn, lòng yêu nước cần được thể hiện bằng cả những hành động mang tính cộng đồng, có sức lan tỏa mạnh mẽ, thường xuyên hơn nữa.
Nhìn ra thế giới, chúng ta có thể học hỏi từ cuộc diễu hành "Trung đoàn bất tử" ở Nga và nhiều nước Cộng hòa thuộc Liên bang Xô viết cũ.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tham gia đoàn diễu hành "Trung đoàn bất tử" lần thứ 6 tại đại lộ Leningrad ở Moscow ngày 9/5/2022
Hàng năm, vào Ngày Chiến thắng phát xít 9/5, hàng triệu người dân đổ ra đường, trên tay giương cao di ảnh của cha ông mình - những người đã chiến đấu và chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại.
Đó là biển người của ký ức, dòng sông của niềm tự hào và lòng biết ơn vô hạn. Cuộc diễu hành không có sự tham gia của quân đội, chỉ có người dân. Những người đã khuất dường như đang "sống lại", cùng con cháu đi trong màu cờ của đoàn quân chiến thắng.
Từ kinh nghiệm đó, chúng ta có thể hàng năm, vào dịp Quốc khánh 2/9, ở Hà Nội, TPHCM và các tỉnh, thành phố sẽ tổ chức diễu hành "Trung đoàn bất tử". Bởi ngày 2/9 là ngày khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam - thành quả vĩ đại nhất được tạo nên bởi sự hy sinh của bao thế hệ.
Hãy tưởng tượng buổi sáng mùa thu ngày 2/9, trên quảng trường Ba Đình, sau các nghi lễ chính thức sẽ là dòng người vô tận. Con cháu sẽ giương cao di ảnh của ông bà, cha mẹ, họ hàng của mình - những liệt sỹ, cựu chiến binh, người có công với cách mạng. Họ mặc áo đỏ và cầm cờ đỏ sao vàng. Sẽ không có những khẩu hiệu hùng tráng mà chỉ có những gương mặt trong di ảnh cùng với những gương mặt của hiện tại, và những ca khúc cách mạng hào hùng được hát lên.
Những người lính sinh viên năm xưa, những người chưa kịp nhận tấm bằng tốt nghiệp, sẽ lại "có mặt" trong đoàn quân, trên tay của thế hệ con cháu mà giờ đây có thể đã là giáo sư, tiến sĩ.
Đó sẽ là bài học lịch sử trực quan và sống động nhất. Một đứa trẻ cầm di ảnh của cụ, của ông mình sẽ hiểu về nguồn cội một cách tự nhiên hơn vạn trang sách. Một thanh niên, sinh viên cầm di ảnh của người họ hàng là liệt sỹ sẽ cảm nhận được cái giá của độc lập, tự do khi nhìn vào biển người của ký ức xung quanh.
Tấm bằng danh dự là sự thừa nhận của học đường và xã hội. Cuộc diễu hành "Trung đoàn bất tử" là sự vinh danh của gia đình và các thế hệ. Hai hành động này không tách rời mà bổ sung cho nhau, tạo thành một thông điệp tri ân trọn vẹn và mạnh mẽ.
Trao tặng cho các liệt sỹ sinh viên một tấm bằng danh dự hay tổ chức cuộc diễu hành “Trung đoàn bất tử” chính là cách chúng ta tự bồi đắp cho chính mình sức mạnh tinh thần, để xây dựng một đất nước hùng cường và thịnh vượng, xứng đáng với những ước mơ đã được gửi lại nơi giảng đường năm xưa.
