Đừng cay cú
Xàm 0 Lít
Tao càng lớn càng thấy rõ một điều cay đắng: ở Việt Nam, người ta không truyền lại tài sản, người ta truyền lại gánh nặng. Ngày xưa, ông bà cha mẹ sống trong thời dễ thở hơn bây giờ nhiều. Đất rẻ, nhà rẻ, mọi thứ đơn giản, chỉ cần chịu làm là có ăn. Nhưng thay vì giữ đất, giữ nhà, để lại chút vốn cho đời sau, thì nhiều người lại bán hết, tiêu hết, trả nợ, nhậu nhẹt, phung phí. Đến khi không còn gì, họ quay sang dạy con bằng một câu nghe tưởng thương mà thật ra vô trách nhiệm: “Sau này con cố gắng học giỏi, đi làm chăm, rồi con sẽ có tiền, có nhà, có tất cả.” Nghe thì hay, nhưng nói thật, đó là lời của người chưa hiểu gì về cuộc sống bây giờ.
Bây giờ tiền mất giá, vật giá leo thang, công việc cạnh tranh khốc liệt, người thì đông mà cơ hội thì ít. Hồi xưa chỉ cần siêng là sống được. Còn bây giờ siêng chỉ đủ để không chết đói. Muốn khá hơn thì phải có tiền, có mối quan hệ, có kiến thức thực tế và cả vận may nữa. Còn nếu không có nền, không có gì trong tay, thì giỏi mấy cũng bị xã hội nuốt chửng. Người có tài mà nghèo, không quen biết, không chống lưng, chẳng ai nhìn tới. Xã hội này không công bằng, và chưa bao giờ công bằng. Một đứa có nhà sẵn, có vốn sẵn, có cha mẹ hỗ trợ, nó chỉ cần đi đúng đường là thành công. Còn đứa trắng tay, phải mất cả chục năm chỉ để đứng vững, và đến khi đứng vững thì tuổi trẻ đã hết, sức khỏe cũng mòn.
Người lớn thường nói “cố gắng đi rồi sẽ sướng”, mà không hiểu rằng cố gắng cũng cần sức, cần thời gian, cần may mắn. Mỗi ngày một đứa con vừa đi làm vừa trả nợ, vừa lo cho cha mẹ, vừa lo cho tương lai mịt mù, thì làm sao còn sức mà “vươn lên” như trong lời nói đó được. Họ không lười, họ chỉ kiệt sức. Xong rồi người ta lại chửi “thanh niên bây giờ hư, nhậu nhẹt, hút thuốc, không biết lo cho bản thân.” Nhưng có ai hiểu vì sao họ phải làm vậy không? Không ai sinh ra muốn tự hủy bản thân cả. Nhưng khi cuộc sống này quá mệt, khi đam mê thật sự nào cũng mắc tiền, khi đồng lương không đủ cho một buổi cafe tử tế, thì người ta chọn những thú vui rẻ nhất để quên đời một chút. Một điếu thuốc vài ngàn, một chai rượu vài chục, ít nhất nó cũng giúp tạm quên vài tiếng. Còn những đam mê tốt đẹp hơn như xe mô hình, thể thao, du lịch, âm nhạc, nhiếp ảnh… đều cần tiền, cần thời gian, cần không gian. Không có gì trong tay thì làm sao sống lành mạnh nổi?
Đó là điều mà thế hệ trước không hiểu, hoặc không muốn hiểu. Họ quên mất rằng chính họ là người từng có cơ hội tốt hơn, sống trong thời vật giá rẻ hơn, môi trường dễ sống hơn, mà lại không biết lo xa. Nếu hồi đó biết giữ đất, biết tiết kiệm, biết chuẩn bị, thì giờ con cháu đã không phải cực khổ như bây giờ. Đáng lẽ đời sau phải được hưởng nền tảng đó, nhưng ngược lại, phải đi làm còng lưng để trả cho những sai lầm của đời trước. Vậy mà nhiều người còn bắt con cái phải biết ơn. Xin lỗi, nhưng không ai biết ơn khi họ chẳng được cho cơ hội nào để sống đúng nghĩa cả. Biết ơn phải xuất phát từ sự được trao cơ hội, chứ không phải từ việc bị bỏ mặc rồi tự bơi.
Cái đáng sợ nhất là người Việt mình vẫn còn tự hào vì nghèo. Họ xem nghèo là đạo đức, xem chịu cực là vinh quang. Nhưng nghèo không phải đức hạnh, nghèo là thiếu chuẩn bị, thiếu tầm nhìn, thiếu trách nhiệm với thế hệ sau. Một người cha mẹ tốt không phải là người khổ cực suốt đời, mà là người giúp con không phải khổ lại như mình. Đáng lẽ con cái phải được tập trung phát triển, sống đúng đam mê, xây dựng giá trị thật. Nhưng không, chúng nó phải lo ăn, lo nợ, lo đủ thứ rồi đến khi muốn sống cho mình thì đã muộn. Và xã hội lại tiếp tục cái vòng lặp: cha mẹ sống thiếu chuẩn bị, con cái sống để trả giá.
Tao không ghét cha mẹ tao, nhưng tao giận cái tư duy đó. Giận vì họ nghĩ chỉ cần “dạy con cố gắng” là xong. Không, cố gắng không tạo ra phép màu. Cố gắng chỉ có ý nghĩa khi có nền để bật lên. Nếu cha mẹ thật sự thương con, hãy chuẩn bị cho nó: nhà, đất, vốn, tri thức, kỹ năng, mối quan hệ, hoặc ít nhất là một nền tảng ổn định để bắt đầu. Đừng để con phải làm lại từ đầu. “Tự lập” không có nghĩa là tự bơi giữa dòng. Tự lập đúng nghĩa là cha mẹ tạo bệ, con bước tiếp, đi xa hơn, chứ không phải đập nền đi rồi bảo con dựng lại từ đầu.
Thế hệ sau đang phải trả giá cho sự vô tư và thiếu chuẩn bị của thế hệ trước. Nếu cứ tiếp tục như vậy, năm mươi năm nữa, con cháu tụi tao cũng sẽ ngồi đây, viết lại y chang bài này – chỉ khác là chúng nó sẽ trách tới tụi tao. Và lúc đó, tụi tao sẽ lại thở dài, nói y như cách mà ông bà cha mẹ tụi tao từng nói: “Ừ, tại số con nó khổ.”
Bây giờ tiền mất giá, vật giá leo thang, công việc cạnh tranh khốc liệt, người thì đông mà cơ hội thì ít. Hồi xưa chỉ cần siêng là sống được. Còn bây giờ siêng chỉ đủ để không chết đói. Muốn khá hơn thì phải có tiền, có mối quan hệ, có kiến thức thực tế và cả vận may nữa. Còn nếu không có nền, không có gì trong tay, thì giỏi mấy cũng bị xã hội nuốt chửng. Người có tài mà nghèo, không quen biết, không chống lưng, chẳng ai nhìn tới. Xã hội này không công bằng, và chưa bao giờ công bằng. Một đứa có nhà sẵn, có vốn sẵn, có cha mẹ hỗ trợ, nó chỉ cần đi đúng đường là thành công. Còn đứa trắng tay, phải mất cả chục năm chỉ để đứng vững, và đến khi đứng vững thì tuổi trẻ đã hết, sức khỏe cũng mòn.
Người lớn thường nói “cố gắng đi rồi sẽ sướng”, mà không hiểu rằng cố gắng cũng cần sức, cần thời gian, cần may mắn. Mỗi ngày một đứa con vừa đi làm vừa trả nợ, vừa lo cho cha mẹ, vừa lo cho tương lai mịt mù, thì làm sao còn sức mà “vươn lên” như trong lời nói đó được. Họ không lười, họ chỉ kiệt sức. Xong rồi người ta lại chửi “thanh niên bây giờ hư, nhậu nhẹt, hút thuốc, không biết lo cho bản thân.” Nhưng có ai hiểu vì sao họ phải làm vậy không? Không ai sinh ra muốn tự hủy bản thân cả. Nhưng khi cuộc sống này quá mệt, khi đam mê thật sự nào cũng mắc tiền, khi đồng lương không đủ cho một buổi cafe tử tế, thì người ta chọn những thú vui rẻ nhất để quên đời một chút. Một điếu thuốc vài ngàn, một chai rượu vài chục, ít nhất nó cũng giúp tạm quên vài tiếng. Còn những đam mê tốt đẹp hơn như xe mô hình, thể thao, du lịch, âm nhạc, nhiếp ảnh… đều cần tiền, cần thời gian, cần không gian. Không có gì trong tay thì làm sao sống lành mạnh nổi?
Đó là điều mà thế hệ trước không hiểu, hoặc không muốn hiểu. Họ quên mất rằng chính họ là người từng có cơ hội tốt hơn, sống trong thời vật giá rẻ hơn, môi trường dễ sống hơn, mà lại không biết lo xa. Nếu hồi đó biết giữ đất, biết tiết kiệm, biết chuẩn bị, thì giờ con cháu đã không phải cực khổ như bây giờ. Đáng lẽ đời sau phải được hưởng nền tảng đó, nhưng ngược lại, phải đi làm còng lưng để trả cho những sai lầm của đời trước. Vậy mà nhiều người còn bắt con cái phải biết ơn. Xin lỗi, nhưng không ai biết ơn khi họ chẳng được cho cơ hội nào để sống đúng nghĩa cả. Biết ơn phải xuất phát từ sự được trao cơ hội, chứ không phải từ việc bị bỏ mặc rồi tự bơi.
Cái đáng sợ nhất là người Việt mình vẫn còn tự hào vì nghèo. Họ xem nghèo là đạo đức, xem chịu cực là vinh quang. Nhưng nghèo không phải đức hạnh, nghèo là thiếu chuẩn bị, thiếu tầm nhìn, thiếu trách nhiệm với thế hệ sau. Một người cha mẹ tốt không phải là người khổ cực suốt đời, mà là người giúp con không phải khổ lại như mình. Đáng lẽ con cái phải được tập trung phát triển, sống đúng đam mê, xây dựng giá trị thật. Nhưng không, chúng nó phải lo ăn, lo nợ, lo đủ thứ rồi đến khi muốn sống cho mình thì đã muộn. Và xã hội lại tiếp tục cái vòng lặp: cha mẹ sống thiếu chuẩn bị, con cái sống để trả giá.
Tao không ghét cha mẹ tao, nhưng tao giận cái tư duy đó. Giận vì họ nghĩ chỉ cần “dạy con cố gắng” là xong. Không, cố gắng không tạo ra phép màu. Cố gắng chỉ có ý nghĩa khi có nền để bật lên. Nếu cha mẹ thật sự thương con, hãy chuẩn bị cho nó: nhà, đất, vốn, tri thức, kỹ năng, mối quan hệ, hoặc ít nhất là một nền tảng ổn định để bắt đầu. Đừng để con phải làm lại từ đầu. “Tự lập” không có nghĩa là tự bơi giữa dòng. Tự lập đúng nghĩa là cha mẹ tạo bệ, con bước tiếp, đi xa hơn, chứ không phải đập nền đi rồi bảo con dựng lại từ đầu.
Thế hệ sau đang phải trả giá cho sự vô tư và thiếu chuẩn bị của thế hệ trước. Nếu cứ tiếp tục như vậy, năm mươi năm nữa, con cháu tụi tao cũng sẽ ngồi đây, viết lại y chang bài này – chỉ khác là chúng nó sẽ trách tới tụi tao. Và lúc đó, tụi tao sẽ lại thở dài, nói y như cách mà ông bà cha mẹ tụi tao từng nói: “Ừ, tại số con nó khổ.”
