Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Venezuela, khả năng Nga đưa máy bay ném bom chiến lược Tu-160 quay lại Venezuela đang trở thành chủ đề được dư luận quan tâm.
Nga từng nhiều lần triển khai Tu-160 – loại máy bay ném bom chiến lược lớn nhất, nặng nhất và có tầm bay xa nhất thế giới, tới Venezuela trong những giai đoạn nhạy cảm.
Máy bay ném bom chiến lược Tu-160. (Nguồn: TASS)
Lần đầu tiên diễn ra vào ngày 10/9/2008, khi hai chiếc Tu-160 hạ cánh tại Venezuela để tham gia tập trận quân sự, trong bối cảnh quốc gia Nam Mỹ này phải đối mặt với áp lực từ Mỹ. Sau đó, tháng 11/2013, Nga tiếp tục lặp lại động thái tương tự. Đáng chú ý nhất là ngày 10/12/2018, khi hai chiếc Tu-160 một lần nữa đáp xuống Caracas, đúng vào thời điểm chính quyền Tổng thống Donald Trump được cho là đang cân nhắc nghiêm túc các kịch bản tấn công quân sự nhằm vào Venezuela.
Việc Hải quân Nga suy yếu đáng kể từ sau Chiến tranh Lạnh, đã khiến Moscow phải dựa nhiều hơn vào lực lượng máy bay ném bom chiến lược để thể hiện sức mạnh và bảo vệ lợi ích ở những khu vực xa xôi.
Trong bối cảnh đó, sự hiện diện của Tu-160 tại Venezuela từng mang ý nghĩa răn đe rất lớn, bởi loại oanh tạc cơ này có khả năng mang theo tới 12 tên lửa hành trình, bao gồm cả Kh-101 và Kh-102 có thể gắn đầu đạn hạt nhân.
Chỉ cần cất cánh và hoạt động trong không phận Venezuela, Tu-160 cũng đủ sức tấn công các mục tiêu trải dài khắp lục địa Mỹ, qua đó làm lộ ra điểm yếu ở biên giới phía nam vốn được bảo vệ lỏng lẻo của Washington.
Sức ép từ Mỹ đối với Caracas chưa bao giờ giảm bớt. Washington đã từng treo thưởng lớn cho việc bắt giữ Tổng thống Nicolas Maduro, triển khai ít nhất ba tàu khu trục, một tàu ngầm tấn công hạt nhân và 4.000 lính thủy đánh bộ đến gần Venezuela, đồng thời điều động cả chiến đấu cơ tàng hình F-35A tới Puerto Rico. Trước những động thái như vậy, khả năng Nga đưa Tu-160 quay lại Venezuela để cân bằng sức ép là điều hoàn toàn có cơ sở.
Không chỉ là biểu tượng chính trị, Tu-160 còn được coi là "át chủ bài" trong chiến lược quân sự của Nga. Tháng 6, loại oanh tạc cơ này đã lần đầu tiên tham chiến thực sự khi phóng tên lửa tấn công các mục tiêu tại Ukraine. Đây hiện là dòng máy bay ném bom tầm xa liên lục địa duy nhất trên thế giới còn được sản xuất.
Chiếc Tu-160 đầu tiên do Nga chế tạo trong giai đoạn hậu Xô Viết đã thực hiện chuyến bay thử vào tháng 1/2022, đến tháng 1/2023, Moscow công bố kế hoạch mở rộng sản xuất đáng kể. Mục tiêu của Nga là nâng số lượng Tu-160 trong biên chế lên khoảng 70 chiếc, nhất là khi nhiều máy bay ném bom Tu-95MS/MSM cũ đã bị phá hủy trong các đợt tấn công của Ukraine ngày 1/6, khiến nhu cầu thay thế bằng dòng oanh tạc cơ hiện đại hơn trở nên cấp bách.
Giới quan sát cho rằng, sự hiện diện của Tu-160 tại Venezuela chắc chắn sẽ khiến Washington phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn nếu tính đến phương án can thiệp quân sự trực tiếp. Tuy vậy, cũng có những nhận định cho rằng Moscow có thể đã đạt được một số thỏa thuận ngầm với Mỹ, cam kết không can dự sâu vào vấn đề Venezuela để đổi lấy những nhượng bộ nhất định từ Washington liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine.
