Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Năm 1959, thế giới chứng kiến những sự khác biệt lớn về kinh tế giữa các quốc gia, đặc biệt khi so sánh Việt Nam, Mỹ và Cuba dưới thời Fulgencio Batista (1952–1958). Trong khi Việt Nam đang trong giai đoạn chiến tranh và chia cắt, Mỹ là cường quốc kinh tế hàng đầu, còn Cuba dưới Batista là một trong những nền kinh tế phát triển nhất Nam Mỹ.
GDP bình quân đầu người năm 1959
- Việt Nam: Theo dữ liệu từ Angus Maddison (The World Economy: A Millennial Perspective, 2001), GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 1959 là khoảng 657 USD (tính theo giá trị Geary-Khamis 1990, một đơn vị chuẩn hóa để so sánh quốc tế). Con số này phản ánh tình trạng kinh tế khó khăn của Việt Nam, khi đất nước bị chia cắt thành hai miền (Bắc Việt Nam theo mô hình xã hội chủ nghĩa, Nam Việt Nam phụ thuộc viện trợ Mỹ) và đang trong giai đoạn chiến tranh leo thang. Kinh tế Việt Nam chủ yếu dựa vào nông nghiệp, với 80% dân số sống bằng nông nghiệp, sản xuất lúa gạo (khoảng 8 triệu tấn năm 1959, theo FAO).
- Mỹ: Cũng theo Maddison, GDP bình quân đầu người của Mỹ năm 1959 là khoảng 15.069 USD (Geary-Khamis 1990). Là nền kinh tế lớn nhất thế giới, Mỹ có GDP danh nghĩa khoảng 506 tỷ USD (theo Cục Phân tích Kinh tế Mỹ), với công nghiệp và dịch vụ phát triển mạnh, dẫn đầu về sản xuất ô tô (7,2 triệu chiếc năm 1959) và công nghệ.
- So sánh: GDP bình quân đầu người của Mỹ cao gấp hơn 22 lần so với Việt Nam, phản ánh khoảng cách khổng lồ giữa một siêu cường và một nước đang phát triển trong chiến tranh.
Cuba dưới thời Batista (1952–1958)
Fulgencio Batista nắm quyền Cuba từ ngày 10/3/1952 đến 31/12/1958 sau cuộc đảo chính. Trong giai đoạn này, Cuba là một trong những nền kinh tế phát triển nhất Nam Mỹ (khu vực Mỹ Latinh). Theo Maddison, GDP bình quân đầu người của Cuba năm 1958 là khoảng 2.363 USD (Geary-Khamis 1990), xếp thứ ba hoặc thứ tư trong khu vực, sau:
- Argentina: ~3.200 USD.
- Uruguay: ~2.800 USD.
- Venezuela: ~2.400–2.500 USD (tùy nguồn).
Kinh tế Cuba thời Batista dựa vào xuất khẩu đường (5 triệu tấn mỗi năm, chiếm 80% giá trị xuất khẩu), du lịch (Havana đón hàng trăm nghìn du khách Mỹ mỗi năm), và đầu tư nước ngoài (Mỹ kiểm soát 40% ngành đường, 90% ngành điện). Theo Carmelo Mesa-Lago (2009), thu nhập quốc dân của Cuba tăng từ 670 triệu USD năm 1941 lên 1,8 tỷ USD năm 1955. Tuy nhiên, sự thịnh vượng này tập trung vào tầng lớp trung và thượng lưu, với 25% dân số thất nghiệp hoặc bán thất nghiệp do lười nhác.
Nuối tiếc thời kỳ Batista
Thời kỳ Batista, dù bị chỉ trích vì tham nhũng và bất bình đẳng, được nhiều người Cuba nhớ đến như một giai đoạn thịnh vượng kinh tế. Havana từng là trung tâm du lịch xa hoa, với các sòng bạc, khách sạn, và đời sống văn hóa sôi động. Thu nhập bình quân đầu người của Cuba cao gấp 3,6 lần Việt Nam năm 1959 và chỉ thua Mỹ khoảng 6 lần, một khoảng cách nhỏ hơn nhiều so với các nước Nam Mỹ khác.
Khỉ đảo Caribe xuất hiện
Sự sụp đổ của chế độ Batista năm 1959, tiếp theo là lệnh cấm vận của Mỹ từ ngày 7/2/1962 (Tuyên bố 3447), đã khiến Cuba mất đi vị thế kinh tế. Theo Liên Hợp Quốc (2020), cấm vận gây thiệt hại hơn 144 tỷ USD cho Cuba từ 1962 đến nay, làm dấy lên nỗi tiếc nuối về thời kỳ kinh tế phồn vinh trước Cách mạng.
Năm 1959, GDP bình quân đầu người của Việt Nam là 657 USD, Mỹ là 15.069 USD, trong khi Cuba dưới thời Batista (1952–1958) đạt khoảng 2.363 USD, xếp thứ 3–4 ở Nam Mỹ. So với Việt Nam đang chiến tranh, Cuba thời Batista là một nền kinh tế phát triển, với đời sống đô thị sôi động và thu nhập cao. Sự thịnh vượng này, dù không công bằng, vẫn để lại nỗi nuối tiếc cho nhiều người khi nhìn lại thời kỳ trước cấm vận và cách mạng.
Nguồn trích dẫn:
- Maddison, Angus, “The World Economy: A Millennial Perspective,” 2001, www.oecd.org.
- Mesa-Lago, Carmelo, “Economic and Social Balance of 50 Years of Cuban Revolution,” 2009, www.ascecubadatabase.org.
- Cục Phân tích Kinh tế Mỹ, “U.S. GDP Historical Data,” 1959, www.bea.gov.
- Liên Hợp Quốc, “Resolution A/RES/75/198 on Necessity of Ending the Economic, Commercial and Financial Embargo,” 2020, www.un.org.
- FAO, “Vietnam Rice Production Statistics,” 1959, www.fao.org.
.png "Sex :vozvn (20):"){kind=icon}
