Nguồn hình ảnh,Getty Images/BBC
11 tháng 6 2025
Mỹ và Trung Quốc cho biết hai bên đã đạt được đồng thuận về mặt nguyên tác cho một bộ khung thỏa thuận nhằm hạ nhiệt căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trong khi đó, phía Mỹ được mong đợi sẽ đàm phán thuế quan với Việt Nam vào cuối tuần này.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick cho biết thỏa thuận dự kiến sẽ tháo gỡ các hạn chế liên quan đến đất hiếm và nam châm – những mặt hàng chiến lược trong chuỗi cung ứng công nghệ cao.
Cả hai bên cho biết kế hoạch này sẽ được trình lên Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình để xem xét phê duyệt.
Đây là kết quả của hai ngày đàm phán ở London giữa các quan chức cấp cao của Mỹ và Trung Quốc.
Mỹ và Trung Quốc có tiến triển
Việc Trung Quốc xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu then chốt cho ngành công nghệ hiện đại – là một ưu tiên lớn trong chương trình nghị sự.Tháng trước, Mỹ và Trung Quốc từng nhất trí một thỏa thuận ''đình chiến" tạm thời về thuế quan. Tuy nhiên, kể từ đó, mỗi bên đều cáo buộc bên kia vi phạm cam kết.
Phía Mỹ cho rằng Trung Quốc trì hoãn việc cấp phép xuất khẩu đất hiếm và nam châm – nguyên liệu thiết yếu trong sản xuất điện thoại thông minh, xe điện…
Cùng lúc, Mỹ cũng áp đặt nhiều hạn chế đối với hàng hóa Trung Quốc, như chip bán dẫn và các công nghệ liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI).
"Chúng tôi đã đạt được một khuôn khổ để triển khai đồng thuận Geneva," ông Lutnick phát biểu trước báo giới.
"Sau khi hai lãnh đạo [ông Trump và ông Tập] thông qua, chúng tôi sẽ tiến hành các bước triển khai."
Vòng đàm phán lần này diễn ra sau cuộc điện đàm tuần trước giữa ông Trump và ông Tập, mà ông Trump mô tả là một "cuộc trao đổi rất tốt đẹp."
Phát biểu từ phía Trung Quốc, Thứ trưởng Thương mại Lý Thành Cương xác nhận:
"Hai bên, trên mặt nguyên tắc, đã đạt được một bộ khung nhằm triển khai thỏa thuận đạt được trong cuộc điện đàm ngày 5/6 và tại cuộc gặp trước đó ở Geneva."
Khi ông Trump công bố mức thuế quan toàn diện đối với hàng nhập khẩu từ một số quốc gia vào đầu năm nay, Trung Quốc là nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Bắc Kinh đã đáp trả bằng mức thuế cao hơn đối với hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ và điều này đã gây ra những đợt tăng thuế trả đũa lên tới đỉnh điểm là 145%.
Trước đó, vào tháng Năm, các cuộc đàm phán tại Thụy Sĩ đã mang lại một lệnh đình chiến tạm thời mà ông Trump gọi là "tái khởi động toàn diện".
Theo đó, Mỹ hạ thuế nhập khẩu với hàng Trung Quốc xuống 30%, trong khi Bắc Kinh giảm thuế với hàng Mỹ xuống còn 10% và cam kết gỡ bỏ rào cản đối với các mặt hàng khoáng sản chiến lược. Hai bên thống nhất hướng tới một thỏa thuận toàn diện trong thời hạn 90 ngày.
Tuy nhiên, kể từ đó, cả Mỹ và Trung Quốc đều cáo buộc đối phương vi phạm các cam kết phi thuế quan.
Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho rằng Trung Quốc chưa thực hiện việc dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm như đã hứa.
Trung Quốc đáp trả bằng việc chỉ trích Mỹ vi phạm thỏa thuận khi ngừng bán phần mềm thiết kế chip cho các công ty Trung Quốc, cảnh báo không sử dụng chip của Huawei và hủy thị thực của sinh viên Trung Quốc.
Trước vòng đàm phán tuần này, Bộ Thương mại Trung Quốc hôm 7/6 thông báo đã phê duyệt một số đơn xin cấp phép xuất khẩu đất hiếm, nhưng không nêu rõ các nước nào được hưởng lợi.
Tổng thống Trump hôm thứ Sáu 6/6 cho biết ông Tập đã đồng ý nối lại hoạt động thương mại các mặt hàng đất hiếm.
Việt Nam ở đâu?
Trong khi đó, Việt Nam, quốc gia đang đối mặt với mức thuế 46% dự kiến có hiệu lực vào tháng sau, dự kiến sẽ tiến hành vòng đàm phán thương mại mới vào cuối tuần này với Mỹ.Lần gần đây nhất hai bên gặp nhau là ở Paris, Pháp, vào ngày 4/6.
Lúc bấy giờ, Bộ Công thương khẳng định Việt Nam "quyết tâm và thiện chí" tìm kiếm lập trường chung đối với những vấn đề còn tồn đọng. Bộ này không nêu chi tiết về những vấn đề cụ thể đang cần phải giải quyết.
Vào ngày 10/6, Tổng Bí thư Tô Lâm, trong buổi gặp mặt ông Alex Rogers, chủ tịch phụ trách quản trị toàn cầu của Tập đoàn Qualcomm, đã kêu gọi Qualcomm và những doanh nghiệp Mỹ khác ủng hộ tiến trình đàm phán Việt - Mỹ.
Trước đó cũng đã có thông tin về những động thái có lợi cho Việt Nam từ một số doanh nghiệp Mỹ.
Ngày 9/6, Financial Times đưa tin rằng các công ty Mỹ đang thúc giục chính quyền ở Washington giảm thuế cho Việt Nam, lập luận rằng quốc gia này đã trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng "Trung Quốc cộng một" của họ.
"Việt Nam đã nổi lên như một đối tác được Mỹ đánh giá cao trong bối cảnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng," báo này hôm 9/6 dẫn lại bản sao bức thư Phòng Thương mại Mỹ (Amcham) tại Hà Nội gửi đến các quan chức Mỹ và Việt Nam.
Theo Amcham, một tổ chức có các thành viên bao gồm các công ty con của những nhà đầu tư lớn như Apple, nhận định Việt Nam là "một đối tác quan trọng của Mỹ trong bối cảnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng".
Tổ chức này cũng nhận định việc áp thuế Việt Nam 46% có thể đi ngược lại với lợi ích chiến lược của Mỹ ở Đông Nam Á — khu vực mà Mỹ đang nỗ lực đa dạng hóa khỏi sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Ngoài ra, Amcham đang hối thúc Việt Nam đẩy nhanh việc mua hàng hóa từ Mỹ và tiến hành cải cách ở một số lĩnh vực, đồng thời đề xuất "tự do hóa hoàn toàn" ngành điện nhằm thu hút đầu tư.
"Theo AmCham, điều này sẽ thúc đẩy Việt Nam nhập khẩu tuabin điện, hạ tầng cơ sở khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) và nhiên liệu, thiết bị điện gió, pin lưu trữ và các dịch vụ trong lĩnh vực tài chính, xây dựng và kỹ thuật từ Mỹ — qua đó góp phần giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại," bản sao nêu.
Theo số liệu từ Bộ Công Thương và Tổng cục Thống kê Việt Nam, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 136,6 tỉ USD, trong khi nhập khẩu từ Mỹ chỉ đạt 13,1 tỉ USD, dẫn đến thâm hụt thương mại lên tới 123,5 tỉ USD.
Việt Nam lâu nay đã có nhiều động thái khác nhau được đánh giá là nhằm hạ mức thặng dư thương mại và xoa dịu Mỹ, như việc cam kết mua thêm hàng hóa Mỹ – bao gồm máy bay Boeing và LNG – cũng như gỡ bỏ các rào cản phi thuế quan với doanh nghiệp Mỹ.
Việt Nam gần đây phê duyệt một dự án sân golf của Trump Organization tại Hưng Yên và tiếp đón ông Eric Trump – con trai ông Donald Trump – để bàn về một dự án Trump Tower mới tại TP HCM.
Dù vậy, vấn đề lớn nhất mà Việt Nam cần giải quyết là việc bị coi là trạm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc tới Mỹ.
Quan điểm này khiến Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick tuyên bố Washington sẽ không "đáp lễ" tương xứng ngay cả khi Việt Nam gỡ bỏ toàn bộ thuế đối với hàng hóa Mỹ, khẳng định Việt Nam chỉ là một "con đường để hàng Trung Quốc đi vào Mỹ".
"Việt Nam xuất khẩu sang chúng ta 125 tỷ USD, còn nhập khẩu từ chúng ta chỉ 12,5 triệu USD..."Họ lấy hàng đó từ đâu? Họ mua 90 tỷ USD [hàng] từ Trung Quốc.
"Rồi nâng giá lên và gửi sang cho chúng ta. Họ chỉ là con đường để hàng Trung Quốc đi vào Mỹ," ông nói trong buổi điều trần của Ủy ban Chuẩn chi Ngân sách Thượng viện hôm 4/6 (giờ Mỹ).
Bức thư nói trên của Amcham, gửi tới cả chính phủ Mỹ và Việt Nam, kêu gọi hải quan Mỹ và Việt Nam tăng cường phối hợp nhằm giải quyết tình trạng tái xuất khẩu bất hợp pháp – một đề xuất mà theo nguồn tin thân cận, cả hai chính phủ đều đang cân nhắc.
Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Kim ngạch xuất khẩu toàn cầu của Trung Quốc chỉ tăng 6% trong năm tháng đầu năm 2025
Trong bối cảnh này, xuất khẩu của Trung Quốc sang các trung tâm công nghiệp lớn ở Đông Nam Á tăng mạnh trong năm tháng đầu năm, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao, phục vụ các khoản đầu tư nhà máy ở nước ngoài và bù đắp tổn thất do thuế quan cao từ Mỹ, theo South China Morning Post (SCMP).
Theo số liệu chính thức do Trung Quốc công bố hôm 9/6, lượng hàng Trung Quốc xuất sang Việt Nam đã tăng 18,8% từ tháng Một đến tháng Năm so với cùng kỳ năm 2024.
Trong khi đó, xuất khẩu sang Thái Lan tăng 20,9%, còn Indonesia ghi nhận mức tăng 16,8%.
Tổng thể, kim ngạch xuất khẩu toàn cầu của Trung Quốc chỉ tăng 6% trong cùng giai đoạn.
SCMP dẫn đánh giá của các chuyên gia cho rằng dưới áp lực do thuế nhập khẩu từ Mỹ, các nhà sản xuất Trung Quốc đang tăng cường vận chuyển hàng hóa sang các khu công nghiệp ở Đông Nam Á để sản xuất thành phẩm bán tại địa phương hoặc xuất khẩu sang các nước phương Tây – bao gồm cả Mỹ.
"Xuất khẩu đang dần được đa dạng hóa, và các nước Đông Nam Á ngày càng trở thành đối tác thương mại quan trọng hơn," giáo sư tài chính Triệu Tích Quân từ Đại học Nhân dân Trung Quốc nhận định.
"Quan hệ kinh tế và đầu tư đang ngày càng gắn kết," ông nói thêm.
Dù một số hàng hóa có thể được tái xuất từ Trung Quốc qua Đông Nam Á nhằm né thuế của Mỹ, các chuyên gia nói với SCMP rằng nhiều nhà máy tại đây thường bổ sung đủ hàm lượng nội địa vào sản phẩm để có thể khai báo chúng là hàng "sản xuất tại Việt Nam, Thái Lan hoặc Indonesia.
