Don Jong Un
Địt xong chạy
Ung thư phổi
A- Radon:
Khí radon, trong thiên nhiên là loại khí có tính chất phóng xạ, và là nguyên do, đứng hạng thứ nhì gây ra ung thư phổi nơi những người không hút thuốc tại Mỹ.
B- Tiếp xúc môi sinh do công việc thường ngày:
Tiếp xúc với asbestos, với vài loại kim loại nặng (như beryllium, cobalt, arsenic và silica..), hay với các chất gây ô nhiễm không khí khác, đều có thể tăng các nguy cơ bị ung thư phổi (nơi những người không hút thuốc)..
C- Secondhand Smoke:
Nhiều nghiên cứu đã đặt ra vấn đề: Khói thuốc mà những người tuy không hút vẫn phải thở-hít..do người chung quanh nhả khói khi hút thuốc lá.
D- Đột biến gen:
Một số đột biến genes như các đột biến ảnh hưởng đến gene EGFR (epidermal growth factor receptor), thường gây ra các trường hợp bị ung thư phổi (nơi người không hút thuốc).
Phụ nữ không hút thuốc vẫn bị ung thư.
Yếu tố di truyền:
Các nhà nghiên cứu tại National Institute of Health (NIH) Mỹ và tại ĐH UC San Diego (Mỹ) đã theo dõi 871 bệnh nhân ung thư phổi chưa bao giờ hút thuốc (các bệnh nhân này sống tại 28 địa danh khác nhau trên thế giới), trong mục đích tìm hiểu về sự liên quan do nhiễm độc môi trường, cùng với ảnh hưởng của môi trường trên các yếu tố di truyền để gây ra ung thư phổi..(Nature.2025).
https://nature.com/articles/s41586-025-09219-0
* Des travaux pionniers sur le cancer du poumon chez les non-fumeurs:
Các kết quả nghiên cứu quốc tế của Phương án Sherlock – Lung về sự kiện những người ‘không hút thuốc’ vẫn bị ung thư, được công bố trên Nature Genetics-2021.
BS Ý Maria Teresa Landi phân tích sâu rộng các genomes về ung thư phổi tìm thấy:
* Những khối u ung thư do hút thuốc thường có TMB cao. TMB = ‘charge mutationelle tumorale (nhóm thuật ngữ về ung thư, dùng chỉ tổng số các đột biến soma tại một khu vực ADN định trước của tế bào u).
Các yếu tố di truyền có thể chịu nhiều đột biến: Khi đột biến xảy ra tại vài genes đặc biệt gọi là genes điều hòa (moteurs), thì sẽ gây ra sự biến đổi từ một tế bào bình thường thành một tế bào ung thư.
Bà Landi tìm được, nơi người hút thuốc, các dấu ấn (signature) để lại tại ADN của các chất gây ung thư có trong khói thuốc lá: ví dụ như dấu ấn của SB54, liên hệ mật thiết với các tổn hại gây ra do thuốc lá.
Năm 2021, nhóm nghiên cứu của Maria Teresa Landi nhận thấy: Những bướu ung thư nơi những người không bao giờ hút thuốc và chịu ảnh hưởng của khói thuốc chỉ có một thay đổi nhỏ do đột biến và đặc biệt là không có những dấu ấn nào của thuốc lá (như SB54).
* Des signatures mutationelles similaires..
Nơi những người không hút thuốc, nhưng chịu ảnh hưởng của nồng độ cao các ô nhiễm không khí, có thể xảy ra nhiều đột biến cao, trong đó quan trọng nhất là các đột biến tại gene TP53 (một gene conducteur rất quan trọng)..
Gene TP53 tham dự vào các hoạt động phòng vệ cơ thể chống lại các tế bào ung thư. TP53 tham gia vào sự cảnh báo miễn nhiễm, giữ vai trò ngăn chặn, làm ngưng sự bội sinh của các tế bào bị hư hại do các đột biến gây ra. TP53 cũng khởi động tiến trình apoptosis (gây tế bào tự hủy), giúp ngăn chặn sự tạo thành bướu ung thư.
Các nhà nghiên cứu cũng tìm được một sự liên quan giữa ô nhiễm môi sinh và sự thu ngắn của các ‘đầu mút nhiễm sắc thể’ (telomères). Vị trí của các khu-vực ADN tại đầu cùng của telomeres (hiện tượng telomeres bị thu ngắn là hiện tượng bình thường diễn ra theo tuổi thọ). Telomeres bị thu ngắn, ‘sớm = prematuré’ báo hiệu cho biết tế bào phân chia quá nhanh. Các telomeres bị thu ngắn, có thể khiến cho các tế bào dễ phân cắt mất kiểm soát. Mọi sự phân cắt tế bào đều có thể tạo cơ hội để xảy ra những sai lạc trong tiến trình tái lập (replication) ADN và dẫn đến các đột biến gây ung thư!
Sự thu ngắn telomeres là một báo động cho gene TP53, có thể gây một sự ngưng chu trình sinh sản của tế bào…
Telomeres
(Hình Sức khỏe và Đời sống 08-100-2009)
Các nghiên cứu này đã chứng minh là sự ô nhiễm môi sinh rất có thể gây ra các đột biến gen, để có tác động gây ra bệnh ung thư phổi nơi những người ‘không hút thuốc’?
* Plus d’un cancer du poumon des non-fumeurs sur deux serait lié à la pollution de l’air (Sciences et Avenir avec AFP)
Sự ô nhiễm không khí, đặc biệt là tại Vùng Đông-Nam Á, là yếu tố chính, gây ra các trường hợp ung thư phổi loại ung thư biểu mô tuyến (adenocarcinoma), đặc biệt là nơi những phụ nữ không hút thuốc! (lung adenocarcinoma là loại ung thư phổi không tế bào nhỏ = non-small cell lung cancer, khởi đầu từ các tế bào biểu mô phế quản phổi). Không khí tại một số quốc gia với nền kinh tế đang trong giai đoạn chuyển tiếp nhanh như Tàu, khi phân chất đã tìm thấy những tỷ lệ cao các hạt mịn (particules fines) trong không khí..
Tổ chức Y Tế Thế giới phân chia các hạt mịn trong không khí PM = Particulate Matters, theo kích thước:
* Hạt mịn to hay PM10 (cỡ 10 micron) gây khó chịu cho mắt, mũi và cổ họng. Hạt loại này gặp trong bụi đường, bụi nông trường, công trường xây cất..
* Hạt mịn nhỏ hay PM2.5 .(hạt cực nhỏ, < 2.5 micron) nguy hiểm hơn vì có cả trong khói bếp. Hạt mịn cực nhỏ có thể vào sâu trong phổi và có khi vào cả máu. Tiếp xúc với các hạt cực nhỏ trong thời gian lâu dài có thể bị ung thư phổi.
Kích thước Hạt mịn
Do phải tiếp xúc thường xuyên với khói các chất đốt dùng sưởi ấm nhà ở và khói bếp .. Con số các phụ nữ (không bao giờ hút thuốc) bị ung thư phổi gia tăng..
Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, đưa ra trong Ngày Cancer Mondial 2022:
* 53 đến 70% các trường hợp ung thư phổi, nơi người không hút thuốc là do ô nhiễm môi sinh gây ra.
* Năm 2022, có gần 200 ngàn trường hợp ung thư phổi gây ra do ô nhiễm môi sinh, trong đó có 117 ngàn người Nam và 90 ngàn Phụ nữ!
Tỷ lệ phụ nữ ung thư phổi
* Cũng theo thống kê Cancer 2022: trong tổng số trường hợp ung thư phổi: Cứ 1 trong 2 trường hợp, nơi người Nam và 6 trong 10 trường hợp nơi người Nữ là do tại hút thuốc lá..
* Ce tueur silencieux qui menace nos poumons même sans fumer.
( Mathieu Gagnon 5-08-2025 – laNature.com)
Tác giả dựa theo một bài viết trên tờ Bangkok Post của Giới chức Y tế Thái Lan, nghiên cứu về các trường hợp ung thư phổi nơi những người không hút thuốc.
Tại Thái, mỗi năm có thêm 23500 trường hợp được chẩn đoán là bị mắc bệnh.
Các BS Thái tìm ra sự kết hợp giữa 2 yếu tố:
* Sự ô nhiễm môi sinh do các PM2.5
* Cùng với một đột biến bất thường tại gen EGFR..
Kết luận (tóm tắt) của Các Nhà Chuyên Môn:
* Các yếu tố có khả năng gây ung thư nơi những người không hút thuốc:
1- Chịu tác động của radon: Theo Yale Medicine, radon là một yếu tố khá quan trọng gây nguy cơ ung thư phổi; radon có thể xâm nhập nhà ở từ đất và nồng độ gia tăng trong không khí bên trong nhà, nhất là tại những vùng có nhiều uranium.
2- Chịu tác động của khói thuốc lá tuy không hút thuốc. (Second-hand smoking).
3- Ô nhiễm môi sinh do khói xe, chất gây ô nhiễm công nghiệp..
4- Tác hại do môi trường của một số nghề nghiệp như tiếp cận với asbestos.. gây ung thư phổi loại mesothelioma.
5- Yếu tố di truyền gây các đột biến gene liên quan đến ung thư..
6- Vài nguyên do khác: Khói bếp khi nấu ăn, đun than củi trong nhà và hậu quả của một số phương thức trị liệu dùng chất hormones..
Vài cách phòng tránh
đọc thêm tại: https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/factors-linked-lung-cancer-never-smoker
