Vị trí Cầu Giấy năm xưa 1873 nơi bọn Cờ Đen Tàu giết Garnier

Francis Garnier là người chỉ huy đánh chiếm thành Hà Nội lần thứ nhất, ngày 20/11/1873. Một tháng sau thì xảy ra sự cố:​

Garnier (số 1) trong đoàn thám hiểm sông Mê Kong

Cầu Giấy, ảnh chụp khoảng 1885,các ủy viên ủy ban điều tra cái chết của đại úy F. Garnier [bị giết ngày 21 tháng 12 năm 1873], vị trí mà F. Garnier bị trượt chân và bị quân Cờ Đen giết chết ở vị trí đám ruộng được đánh dấu bằng cây cột cắm cờ trắng, vị trí Garnier vật lộn với đám quân Cờ Đen đánh dấu bằng cột gỗ, bia tưởng niệm chỗ Garnier bị giết và c..hặ...t đ...ầ...u.

------------------------------
Người đứng thứ hai từ trái sang là Lieussou, thành viên ủy ban.
------------------------------
Lieux historiques du Tonquin, le pied de drapeau marque la place exacte où Francis garnier est tombé sous les coups des Pavillons-Noirs, près du Pont de papier, ce pont est ainsi nommé parce qu'il conduit au village de Papier dont tous les habitants travaillent à la fabrication du papier, la deuxième personne à partir de la gauche est M. Lieussou.
--------------------------------
Cái chết của F. Garnier được các sĩ quan chứng kiến kể lại [dịch nguyên văn bản công bố của ủy điều tra]: [mấy anh em chú ý đây là bản dịch nguyên văn, chứ không phải page Nét Xưa gọi là "ông' hay "thằng"]

"Vào buổi trưa ngày 21 tháng 12, Francis Garnier đang họp với các đại diện triều đình Huế thì một thông dịch viên chạy tới, thông báo rằng các toán quân Cờ Đen đang tấn công thành phố từ phía cổng Tây. Ông ngay lập tức vội vàng đến hiện trường, nhưng một số binh lính của ông đã đến trước đó, và hỏa lực của họ đã đủ để buộc bọn cướp phải rút lui sau những hàng rào tre. Vào thời điểm này, một khẩu pháo cỡ nòng 40 được đưa tới. Garnier tập hợp khoảng 12 người, trong đó có 3 người kéo khẩu pháo nhỏ này, và rời khỏi thành phố để đuổi theo kẻ thù. Tuy nhiên, do khẩu pháo không thể di chuyển đủ nhanh qua các cánh đồng, ông quyết định để lại nó cùng với các pháo thủ. Sau đó, ông chia 9 người còn lại thành 3 nhóm. Hai nhóm đầu tiên di chuyển sang trái và phải để hội quân ở phía trước, trong khi ông dẫn đầu ở giữa, chỉ có 2 người đi theo. Cách thành phố khoảng một cây rưỡi, ông gặp một con đê và bị trượt chân ngã khi cố gắng vượt qua nó. Một số tên Cờ Đen ẩn nấp sau con đê liền xông ra, trong khi những tên khác bắt đầu bắn.
Vào lúc này, 2 người đi cùng Garnier đang ở cách ông khoảng 100 mét. Một trong số họ bị giết bởi một viên đạn, người kia bị thương. Garnier hét lên:
"Đến đây, các binh sĩ dũng cảm, và chúng ta sẽ đánh bại chúng!" Ông bắn hết 6 viên đạn từ súng lục của mình trong nỗ lực tự vệ, nhưng bọn cướp đã vây quanh ông, đâm ông bằng kiếm và giáo, chặt đầu ông, tàn nhẫn cắt xé xác ông, rồi bỏ chạy. Hai nhóm còn lại, nghe tiếng súng vội vã chạy tới, nhưng chỉ kịp thu hồi thi thể đầy máu của ông và mang nó về Hà Nội."
-------------------------------
Page Nét Xưa chuyển màu.

Than ôi!
Một phút sa cơ, ra người thiên cổ.

Nhớ ông xưa:
Cái mắt ông xanh, cái da ông đỏ.
Cái tóc ông quăn, cái mũi ông lõ.
Đít ông cưỡi lừa, miệng ông huýt chó.
Ông đeo súng lục liên, ông đi giày có mỏ.
Ông ở bên Tây, ông sang bảo hộ.
Ông dẹp Cờ Đen, để yên con đỏ.

Nào ngờ:
Nó bắt được ông, nó chặt mất sỏ.
Cái đầu ông kia, cái mình ông đó.
Khốn khổ thân ông, địn mẹ cha nó.

Tôi:
Vâng lệnh quan trên, cúng ông một cỗ.
Này chuối một buồng, này rượu một hũ.
Này xôi một mâm, này trứng một rổ.
Ông có linh thiêng, mời ông xơi hộ.
Ăn uống no say, nằm cho yên chỗ.
Ới ông Ngạc Nhi ơi! Nói càng thêm khổ!