Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Khởi động từ năm 2003, dự án hợp tác “Việt Nam – Cuba phát triển sản xuất lúa gạo” tại Calimete, Matanzas đã trở thành biểu tượng của tình bạn giữa hai nước Việt Nam - Cuba. Hơn 2 thập kỷ qua, hành trình gieo hạt cần mẫn này đã vượt xa ý nghĩa của một chương trình nông nghiệp thông thường. Đó là câu chuyện về ý chí con người và tình hữu nghị vượt qua mọi khoảng cách địa lý.
Ra khỏi máy bay, chị Thắm và những người trong đoàn không khỏi bất ngờ vì khung cảnh sân bay hiện ra trước mắt tối mờ mịt do mất điện. Thủ tục nhập cảnh thực hiện dưới ánh đèn pin. Là người đã có 15 năm làm việc ở Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung Bộ, chị Thắm hình dung công việc trước mắt của đoàn chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn.
Chuyến đi Cuba này, Thạc sỹ Trần Thị Thắm được giao khá nhiều nhiệm vụ, gồm tư vấn và hướng dẫn cán bộ nghiên cứu, cán bộ khuyến nông Cuba tổ chức các hoạt động nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng; sản xuất và phục tráng giống; tổ chức thí nghiệm hoàn thiện quy trình canh tác lúa, biên soạn tài liệu và trực tiếp giảng dạy, xây dựng các mô hình thâm canh lúa...
Khi được phân công về điểm vùng Sancti Spiritus phụ trách 3 tỉnh miền Trung Cuba, Thạc sỹ Thắm mới thực sự thấm thía những khó khăn của ngành nông nghiệp tại đảo quốc Caribe này. Những cánh đồng rộng lớn, bằng phẳng bị bỏ hoang do thiếu xăng dầu, thiếu vật tư, thiếu điện để bơm nước. Những cánh rừng Marabu xâm thực đất đai, gai đâm chảy máu chân người. Tình trạng mất điện luân phiên kéo dài 15-20 tiếng/ngày. Những ruộng lúa được gieo dày đặc, trổ bông lác đác xen lẫn cỏ dại um tùm...
Hình ảnh người nông dân Cuba cùng các chuyên viên Việt Nam trên cánh đồng lúa nước. Ảnh: VTV
Chị Thắm cho biết, các bạn đồng nghiệp phía Cuba rất nồng nhiệt, thân thiện và hoà đồng, chịu khó học hỏi. "Đặc biệt khi biết chúng tôi là người Việt Nam, tình cảm ấy càng được nhân lên. Đó là những động lực quý báu giúp chúng tôi và các bạn đồng nghiệp vượt qua thử thách. Những mô hình lúa được canh tác theo kỹ thuật tiên tiến của Việt Nam dần hình thành, sinh trưởng và phát triển tốt”, Thạc sỹ Trần Thị Thắm kể.
Chia sẻ với Dân Việt, ông Lê Quốc Thanh - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết, hồi ông còn làm ở Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, cũng đã từng sang Cuba thăm dự án trồng lúa của Việt Nam.
"Chúng ta có nhiều giống lúa và kỹ thuật phù hợp, song vấn đề cốt lõi nằm ở tập quán canh tác lạc hậu của người dân Cuba. Họ thường gieo hạt giống lúa khô trên ruộng ngập nước nên tỷ lệ nảy mầm kém, vừa lãng phí hạt giống vừa cho năng suất rất thấp. Có khi chỉ là hạt giống lấy từ ruộng sản xuất thóc thịt rồi dẫn nước vào ngâm cả đất lẫn giống, chứ chưa biết làm lúa nước như ở Việt Nam. Vì thế chuyên gia Việt Nam phải "cầm tay chỉ việc", kiên trì giúp họ áp dụng nhiều biện pháp cải tiến", ông Thanh kể.
Chuyên gia Việt Nam được cử sang Cuba hỗ trợ nông dân canh tác các giống lúa mới của Việt Nam. Ảnh: VTV
Theo Thạc sỹ Thắm, chị và các chuyên gia trong đoàn đã "cùng ăn, cùng ngủ, cùng làm" với nông dân Cuba, hướng dẫn họ thay đổi thói quen ngâm ủ hạt giống, thúc mầm, gieo hạt đã nảy mầm trên ruộng đủ ẩm với lượng giống giảm còn 100-120 kg/ha. Ngày ngày, các chuyên gia trực tiếp cùng nông dân chia nhỏ thửa ruộng, đắp bờ cố định theo độ cao thấp để giữ nước; mày mò thiết kế bổ sung thanh gạt để san phẳng mặt ruộng trước khi gieo cấy...
Sau những ngày tháng xa nhà, xa người thân, những chuyên gia Việt Nam đã cần mẫn giúp người dân ở quốc đảo này có vụ lúa bội thu đầu tiên vượt mong đợi.
Thu hoạch lúa ở Cuba. Ảnh: Đại sứ Việt Nam ở Cuba.
Được biết, chị Thắm cùng đoàn chuyên gia tham gia Dự án Hợp tác Việt Nam - Cuba Phát triển Sản xuất Lúa gạo vào năm cuối cùng của pha 5.
3 pha đầu sản xuất ở quy mô hộ. Đến pha thứ 4, ngoài sản xuất lúa quy mô hộ còn thêm quy mô các nông trường, công ty của nhà nước. Trong quá trình triển khai dự án từ năm 2003 đến nay, Việt Nam đã nhiều lần cử đội ngũ chuyên gia sang Cuba, tỉ mỉ hướng dẫn cho phía bạn từ kỹ thuật đồng ruộng, đào tạo nhân lực tới chuyển giao thiết bị chuyên biệt...
Ban đầu, Dự án dự kiến kết thúc vào cuối năm 2023, tuy nhiên do ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, Chính phủ hai nước đã nhất trí kéo dài thời gian thực hiện đến năm 2025. Quyết định này cho thấy sự quan tâm sâu sắc và liên tục của cả hai bên trong việc thúc đẩy hợp tác nông nghiệp và bảo đảm an ninh lương thực cho Cuba.
Mới đây, Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long đã đến thăm và tìm hiểu kết quả triển khai dự án tại Nông trường José Martí, huyện Calimete, tỉnh Matanzas.
Đây là một trong những địa điểm đại diện cho các mô hình sản xuất đang được triển khai trong khuôn khổ dự án, gồm các tỉnh: Matanzas, Pinar del Rio, Artemisa, Mayabeque, Cienfuegos, Villa Clara, San Spiritus, Ciego de Avila, Camaguey, Holguin, Granma và Las Tunas.
Trong chuyến thăm làm việc tại tỉnh Matanzas, Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long đã đến thăm Dự án Hợp tác Việt Nam - Cuba Phát triển Sản xuất Lúa gạo ở huyện Calimete. (Ảnh: Mai Phương/TXVN)
Theo thông tin từ Ban Quản lý dự án và đánh giá của các nhà sản xuất Cuba được ghi nhận trong quá trình thị sát, dự án đã đạt được một số kết quả tích cực, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản xuất lúa so với mặt bằng chung trong nước.
Tại mô hình trình diễn số 4, nơi được áp dụng kỹ thuật tiên tiến nhất, năng suất lúa năm 2024 đạt 11,16 tấn/ha/2 vụ/năm, vượt xa mục tiêu 10 tấn/ha/năm và cao gấp 3-4 lần so với năng suất trung bình toàn quốc.
Ở mô hình 5 (sản xuất đại trà), có 1.951,38 ha trong số 5.798,88 ha lúa đã gieo trồng đã cho năng suất 5,31 tấn/ha, cao gấp 3 lần so với mặt bằng chung của ngành lúa gạo Cuba. Tổng sản lượng lúa thu hoạch trong vụ Đông 2024-2025 đạt 13.005,54 tấn, trong đó riêng mô hình 5 đóng góp 10.368,49 tấn.
Ngoài việc nâng cao năng suất lúa, dự án còn xây dựng được hệ thống hạ tầng đồng bộ. Đến nay đã có 4.708ha được san phẳng bằng công nghệ laser, 2.757km đường giao thông nội đồng được nâng cấp cùng với 5.942km kênh mương được cải tạo.
Hệ thống này không chỉ phục vụ sản xuất lúa gạo, giúp tối ưu hóa quy trình tưới tiêu và quản lý đồng ruộng, mà còn tạo nền tảng phát triển cho nhiều loại cây trồng khác.
Tại mô hình trình diễn số 4, nơi được áp dụng kỹ thuật tiên tiến nhất, năng suất lúa năm 2024 đạt 11,16 tấn/ha/năm, vượt xa mục tiêu 10 tấn/ha/năm và cao gấp 3-4 lần so với năng suất trung bình toàn quốc. (Ảnh: Mai Phương/TTXVN)
Về đào tạo nguồn nhân lực, dự án đã tổ chức 3.398 hoạt động khuyến nông, đào tạo 29.207 lượt nông dân, kỹ thuật viên và cán bộ quản lý.
Đáng chú ý, 25 giống lúa Việt Nam đã được khảo nghiệm tại Cuba, trong đó có 4 giống lúa triển vọng đang hoàn thiện thủ tục đăng ký.
Theo ông Phạm Ngọc Tú (Trưởng nhóm chuyên gia Việt Nam), việc sử dụng giống lúa của Việt Nam, trong đó có các giống lúa lai kết hợp với một số biện pháp canh tác có thể đưa năng suất lúa của Cuba đạt từ 7-8 tấn/ha, cao hơn nhiều so với trồng lúa truyền thống của Cuba chỉ đạt từ 3-4 tấn/ha.
Trong khuôn khổ dự án, Việt Nam cũng hỗ trợ Cuba trang bị hệ thống máy móc, thiết bị nông nghiệp đồng bộ trị giá hơn 17 triệu USD. Nguồn lực quan trọng này đã góp phần tăng năng suất lao động lên 40-50% so với phương pháp canh tác truyền thống, đồng thời giảm đáng kể tổn thất sau thu hoạch.
Ông Orlando Linares Morrell, Chủ tịch Nhóm Doanh nghiệp Nông nghiệp (GAG) thuộc Bộ Nông nghiệp Cuba, cho biết nhờ sự chuyển giao công nghệ từ các chuyên gia Việt Nam, Cuba đã xây dựng được một hệ thống sản xuất lúa gạo bền vững, có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trong khi đó, ông Gerardo Rodríguez, một trong những người sản xuất tham gia dự án cho biết, họ học hỏi được từ các chuyên gia Việt Nam không chỉ kỹ thuật canh tác mà còn cả tinh thần kiên cường, sáng tạo để vượt qua mọi thách thức. Ngay cả khi mưa đá phá hủy một phần ruộng lúa, họ vẫn tin tưởng vào một vụ mùa bội thu.
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Cuba, nhờ áp dụng thành công kỹ thuật canh tác lúa của Việt Nam, lượng gạo nhập khẩu của Cuba đã giảm đáng kể từ mức 400.000-450.000 tấn/năm giai đoạn 2005-2011 xuống còn khoảng 220.000 tấn/năm trong giai đoạn 2020-2024.
Đặc biệt, năm 2024, Cuba ghi nhận mức nhập khẩu gạo thấp nhất từ trước đến nay, chỉ 210.000 tấn, nhờ sản lượng lúa nội địa tăng đột phá từ các mô hình hợp tác với Việt Nam.
Dự kiến đến năm 2025, với việc mở rộng áp dụng giống lúa ViBa và công nghệ tưới tiêu tiên tiến, Cuba có thể giảm thêm 10-15% lượng gạo nhập khẩu, tiến gần hơn đến mục tiêu tự chủ lương thực.
Chuyến thăm diễn ra đúng thời điểm mùa lúa chín, khi cánh đồng rộng 1.000ha do Công ty TNHH Agri VMA đầu tư sản xuất lúa gạo đang chuẩn bị thu hoạch.
Được biết, đây là lần đầu tiên Chính phủ Cuba cấp quyền cho một doanh nghiệp nước ngoài canh tác đất nông nghiệp trên các đảo của họ. Theo đó, AgriVMA đã thuê 1.000 ha đất ở huyện Los Palacios, tỉnh Pinar del Río, để triển khai dự án trồng lúa.
Thứ trưởng Hoàng Trung và Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Cuba tới thăm Nông trường tại tỉnh Pinar Del Rio. Ảnh: ICD.
Agri VMA đã trực tiếp tuyển dụng 40 lao động Cuba cho dự án này – cũng là động thái lần đầu tiên diễn ra tại Cuba, quốc gia mà việc làm thường do các cơ quan nhà nước phân công.
Vụ thu hoạch đầu tiên năm 2025 đạt năng suất ấn tượng 7,2 tấn/ha — vượt rất xa mức trung bình địa phương chỉ 1,6 tấn/ha, nhờ ứng dụng toàn diện các công nghệ nông nghiệp của Việt Nam, bao gồm các giống lúa lai, phân bón, thuốc trừ sâu và kỹ thuật canh tác tiên tiến.
Không chỉ là một sáng kiến nông nghiệp, dự án còn góp phần xây dựng chuỗi giá trị nội địa hóa. Toàn bộ lúa thu hoạch được sẽ được bán cho Chính phủ Cuba, giúp Cuba không còn phải nhập khẩu từ Việt Nam và giảm sự phụ thuộc của Cuba vào thị trường quốc tế.
Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết, sẽ tiếp tục chỉ đạo Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam phối hợp hỗ trợ kỹ thuật, hướng dẫn phục tráng và nhân nhanh các giống lúa các cấp, phục vụ mục tiêu mở rộng sản xuất tại Cuba trong thời gian tới.
Thứ trưởng Hoàng Trung khẳng định, phía Việt Nam sẽ tiếp tục chỉ đạo để đảm bảo đến cuối năm nay - khi kết thúc giai đoạn 5 - Cuba có thể tiếp nhận đầy đủ kết quả, quy trình kỹ thuật, bộ giống lúa, cơ sở hạ tầng để triển khai nhân rộng sản xuất.
Mùa hè năm nay, nông dân Cuba đã có thể thu hoạch được lúa gạo Việt Nam lần đầu tiên được trồng trên đảo của họ. Ảnh: DW
Trò chuyện với Thứ trưởng Hoàng Trung, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Cuba Ydael Pérez Brito chia sẻ: “Nhân dân Cuba chúng tôi đánh giá gạo thơm ngon, chất lượng tốt. Chúng tôi mong muốn sẽ duy trì sản xuất liên tục, gối vụ để đảm bảo tính ổn định và bền vững cho sản xuất lúa gạo trong nước”.
Có thể nói, hành trình của các chuyên gia Việt Nam tại Cuba không chỉ mang lại những cánh đồng lúa trĩu hạt, mà còn góp phần viết tiếp câu chuyện hữu nghị giữa hai dân tộc.
Hiện nay, Việt Nam vẫn đang tiếp tục hỗ trợ Cuba thực hiện 3 dự án, gồm: Dự án hợp tác Việt Nam-Cuba phát triển sản xuất lúa gạo tại Cuba giai đoạn 5 (2019-2025), Dự án hợp tác nuôi trồng thủy sản tại Cuba giai đoạn 2023-2025 và Dự án hợp tác sản xuất ngô tại Cuba giai đoạn 2023-2025.
Được biết, vào 20h10 ngày 2/9, trên kênh VTV1 sẽ chính thức phát sóng phim tài liệu VTV Đặc biệt Hạt giống hạnh phúc kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bộ phim tái hiện hành trình Việt Nam chuyển giao những giống lúa đặc biệt, trong đó có giống lúa CT16, sang Cuba – đất nước anh em luôn kề vai sát cánh cùng Việt Nam trong những thời khắc khó khăn nhất.
Đặc biệt, Truyền hình Quốc gia Cuba cũng sẽ phát sóng song song bộ phim này cùng thời điểm với Việt Nam, đánh dấu lần hợp tác hiếm có và mang ý nghĩa lịch sử trong lĩnh vực truyền hình giữa hai quốc gia.
Sự kiện này một lần nữa khẳng định mối quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Cuba, đồng thời thể hiện sức lan tỏa của tinh thần Độc lập – Tự do – Hạnh phúc mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi gắm trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1945.
Hơn 20 năm gieo hạt lúa ở nơi cách Việt Nam nửa vòng trái đất
Một ngày tháng 11/2024, đoàn 15 chuyên gia Việt Nam, trong đó có Thạc sỹ Trần Thị Thắm đặt chân đến La Habana sau 30 giờ bay.Ra khỏi máy bay, chị Thắm và những người trong đoàn không khỏi bất ngờ vì khung cảnh sân bay hiện ra trước mắt tối mờ mịt do mất điện. Thủ tục nhập cảnh thực hiện dưới ánh đèn pin. Là người đã có 15 năm làm việc ở Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung Bộ, chị Thắm hình dung công việc trước mắt của đoàn chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn.
Chuyến đi Cuba này, Thạc sỹ Trần Thị Thắm được giao khá nhiều nhiệm vụ, gồm tư vấn và hướng dẫn cán bộ nghiên cứu, cán bộ khuyến nông Cuba tổ chức các hoạt động nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng; sản xuất và phục tráng giống; tổ chức thí nghiệm hoàn thiện quy trình canh tác lúa, biên soạn tài liệu và trực tiếp giảng dạy, xây dựng các mô hình thâm canh lúa...
Khi được phân công về điểm vùng Sancti Spiritus phụ trách 3 tỉnh miền Trung Cuba, Thạc sỹ Thắm mới thực sự thấm thía những khó khăn của ngành nông nghiệp tại đảo quốc Caribe này. Những cánh đồng rộng lớn, bằng phẳng bị bỏ hoang do thiếu xăng dầu, thiếu vật tư, thiếu điện để bơm nước. Những cánh rừng Marabu xâm thực đất đai, gai đâm chảy máu chân người. Tình trạng mất điện luân phiên kéo dài 15-20 tiếng/ngày. Những ruộng lúa được gieo dày đặc, trổ bông lác đác xen lẫn cỏ dại um tùm...
Chị Thắm cho biết, các bạn đồng nghiệp phía Cuba rất nồng nhiệt, thân thiện và hoà đồng, chịu khó học hỏi. "Đặc biệt khi biết chúng tôi là người Việt Nam, tình cảm ấy càng được nhân lên. Đó là những động lực quý báu giúp chúng tôi và các bạn đồng nghiệp vượt qua thử thách. Những mô hình lúa được canh tác theo kỹ thuật tiên tiến của Việt Nam dần hình thành, sinh trưởng và phát triển tốt”, Thạc sỹ Trần Thị Thắm kể.
Chia sẻ với Dân Việt, ông Lê Quốc Thanh - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết, hồi ông còn làm ở Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, cũng đã từng sang Cuba thăm dự án trồng lúa của Việt Nam.
"Chúng ta có nhiều giống lúa và kỹ thuật phù hợp, song vấn đề cốt lõi nằm ở tập quán canh tác lạc hậu của người dân Cuba. Họ thường gieo hạt giống lúa khô trên ruộng ngập nước nên tỷ lệ nảy mầm kém, vừa lãng phí hạt giống vừa cho năng suất rất thấp. Có khi chỉ là hạt giống lấy từ ruộng sản xuất thóc thịt rồi dẫn nước vào ngâm cả đất lẫn giống, chứ chưa biết làm lúa nước như ở Việt Nam. Vì thế chuyên gia Việt Nam phải "cầm tay chỉ việc", kiên trì giúp họ áp dụng nhiều biện pháp cải tiến", ông Thanh kể.
Theo Thạc sỹ Thắm, chị và các chuyên gia trong đoàn đã "cùng ăn, cùng ngủ, cùng làm" với nông dân Cuba, hướng dẫn họ thay đổi thói quen ngâm ủ hạt giống, thúc mầm, gieo hạt đã nảy mầm trên ruộng đủ ẩm với lượng giống giảm còn 100-120 kg/ha. Ngày ngày, các chuyên gia trực tiếp cùng nông dân chia nhỏ thửa ruộng, đắp bờ cố định theo độ cao thấp để giữ nước; mày mò thiết kế bổ sung thanh gạt để san phẳng mặt ruộng trước khi gieo cấy...
Sau những ngày tháng xa nhà, xa người thân, những chuyên gia Việt Nam đã cần mẫn giúp người dân ở quốc đảo này có vụ lúa bội thu đầu tiên vượt mong đợi.
Được biết, chị Thắm cùng đoàn chuyên gia tham gia Dự án Hợp tác Việt Nam - Cuba Phát triển Sản xuất Lúa gạo vào năm cuối cùng của pha 5.
3 pha đầu sản xuất ở quy mô hộ. Đến pha thứ 4, ngoài sản xuất lúa quy mô hộ còn thêm quy mô các nông trường, công ty của nhà nước. Trong quá trình triển khai dự án từ năm 2003 đến nay, Việt Nam đã nhiều lần cử đội ngũ chuyên gia sang Cuba, tỉ mỉ hướng dẫn cho phía bạn từ kỹ thuật đồng ruộng, đào tạo nhân lực tới chuyển giao thiết bị chuyên biệt...
Ban đầu, Dự án dự kiến kết thúc vào cuối năm 2023, tuy nhiên do ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, Chính phủ hai nước đã nhất trí kéo dài thời gian thực hiện đến năm 2025. Quyết định này cho thấy sự quan tâm sâu sắc và liên tục của cả hai bên trong việc thúc đẩy hợp tác nông nghiệp và bảo đảm an ninh lương thực cho Cuba.
Mới đây, Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Quang Long đã đến thăm và tìm hiểu kết quả triển khai dự án tại Nông trường José Martí, huyện Calimete, tỉnh Matanzas.
Đây là một trong những địa điểm đại diện cho các mô hình sản xuất đang được triển khai trong khuôn khổ dự án, gồm các tỉnh: Matanzas, Pinar del Rio, Artemisa, Mayabeque, Cienfuegos, Villa Clara, San Spiritus, Ciego de Avila, Camaguey, Holguin, Granma và Las Tunas.
Theo thông tin từ Ban Quản lý dự án và đánh giá của các nhà sản xuất Cuba được ghi nhận trong quá trình thị sát, dự án đã đạt được một số kết quả tích cực, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản xuất lúa so với mặt bằng chung trong nước.
Tại mô hình trình diễn số 4, nơi được áp dụng kỹ thuật tiên tiến nhất, năng suất lúa năm 2024 đạt 11,16 tấn/ha/2 vụ/năm, vượt xa mục tiêu 10 tấn/ha/năm và cao gấp 3-4 lần so với năng suất trung bình toàn quốc.
Ở mô hình 5 (sản xuất đại trà), có 1.951,38 ha trong số 5.798,88 ha lúa đã gieo trồng đã cho năng suất 5,31 tấn/ha, cao gấp 3 lần so với mặt bằng chung của ngành lúa gạo Cuba. Tổng sản lượng lúa thu hoạch trong vụ Đông 2024-2025 đạt 13.005,54 tấn, trong đó riêng mô hình 5 đóng góp 10.368,49 tấn.
Ngoài việc nâng cao năng suất lúa, dự án còn xây dựng được hệ thống hạ tầng đồng bộ. Đến nay đã có 4.708ha được san phẳng bằng công nghệ laser, 2.757km đường giao thông nội đồng được nâng cấp cùng với 5.942km kênh mương được cải tạo.
Hệ thống này không chỉ phục vụ sản xuất lúa gạo, giúp tối ưu hóa quy trình tưới tiêu và quản lý đồng ruộng, mà còn tạo nền tảng phát triển cho nhiều loại cây trồng khác.
Về đào tạo nguồn nhân lực, dự án đã tổ chức 3.398 hoạt động khuyến nông, đào tạo 29.207 lượt nông dân, kỹ thuật viên và cán bộ quản lý.
Đáng chú ý, 25 giống lúa Việt Nam đã được khảo nghiệm tại Cuba, trong đó có 4 giống lúa triển vọng đang hoàn thiện thủ tục đăng ký.
Theo ông Phạm Ngọc Tú (Trưởng nhóm chuyên gia Việt Nam), việc sử dụng giống lúa của Việt Nam, trong đó có các giống lúa lai kết hợp với một số biện pháp canh tác có thể đưa năng suất lúa của Cuba đạt từ 7-8 tấn/ha, cao hơn nhiều so với trồng lúa truyền thống của Cuba chỉ đạt từ 3-4 tấn/ha.
Trong khuôn khổ dự án, Việt Nam cũng hỗ trợ Cuba trang bị hệ thống máy móc, thiết bị nông nghiệp đồng bộ trị giá hơn 17 triệu USD. Nguồn lực quan trọng này đã góp phần tăng năng suất lao động lên 40-50% so với phương pháp canh tác truyền thống, đồng thời giảm đáng kể tổn thất sau thu hoạch.
Ông Orlando Linares Morrell, Chủ tịch Nhóm Doanh nghiệp Nông nghiệp (GAG) thuộc Bộ Nông nghiệp Cuba, cho biết nhờ sự chuyển giao công nghệ từ các chuyên gia Việt Nam, Cuba đã xây dựng được một hệ thống sản xuất lúa gạo bền vững, có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trong khi đó, ông Gerardo Rodríguez, một trong những người sản xuất tham gia dự án cho biết, họ học hỏi được từ các chuyên gia Việt Nam không chỉ kỹ thuật canh tác mà còn cả tinh thần kiên cường, sáng tạo để vượt qua mọi thách thức. Ngay cả khi mưa đá phá hủy một phần ruộng lúa, họ vẫn tin tưởng vào một vụ mùa bội thu.
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Cuba, nhờ áp dụng thành công kỹ thuật canh tác lúa của Việt Nam, lượng gạo nhập khẩu của Cuba đã giảm đáng kể từ mức 400.000-450.000 tấn/năm giai đoạn 2005-2011 xuống còn khoảng 220.000 tấn/năm trong giai đoạn 2020-2024.
Đặc biệt, năm 2024, Cuba ghi nhận mức nhập khẩu gạo thấp nhất từ trước đến nay, chỉ 210.000 tấn, nhờ sản lượng lúa nội địa tăng đột phá từ các mô hình hợp tác với Việt Nam.
Dự kiến đến năm 2025, với việc mở rộng áp dụng giống lúa ViBa và công nghệ tưới tiêu tiên tiến, Cuba có thể giảm thêm 10-15% lượng gạo nhập khẩu, tiến gần hơn đến mục tiêu tự chủ lương thực.
Mô hình doanh nghiệp góp phần nâng tầm tình hữu nghị Việt Nam - Cuba
Trước đó, trong khuôn khổ đoàn công tác của Chính phủ Việt Nam (từ 11-14/4/2025), Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung cũng đã đến thăm Nông trường sản xuất lúa tại tỉnh Pinar Del Rio cùng Bộ trưởng Nông nghiệp Cuba Ydael Pérez Brito.Chuyến thăm diễn ra đúng thời điểm mùa lúa chín, khi cánh đồng rộng 1.000ha do Công ty TNHH Agri VMA đầu tư sản xuất lúa gạo đang chuẩn bị thu hoạch.
Được biết, đây là lần đầu tiên Chính phủ Cuba cấp quyền cho một doanh nghiệp nước ngoài canh tác đất nông nghiệp trên các đảo của họ. Theo đó, AgriVMA đã thuê 1.000 ha đất ở huyện Los Palacios, tỉnh Pinar del Río, để triển khai dự án trồng lúa.
Agri VMA đã trực tiếp tuyển dụng 40 lao động Cuba cho dự án này – cũng là động thái lần đầu tiên diễn ra tại Cuba, quốc gia mà việc làm thường do các cơ quan nhà nước phân công.
Vụ thu hoạch đầu tiên năm 2025 đạt năng suất ấn tượng 7,2 tấn/ha — vượt rất xa mức trung bình địa phương chỉ 1,6 tấn/ha, nhờ ứng dụng toàn diện các công nghệ nông nghiệp của Việt Nam, bao gồm các giống lúa lai, phân bón, thuốc trừ sâu và kỹ thuật canh tác tiên tiến.
Không chỉ là một sáng kiến nông nghiệp, dự án còn góp phần xây dựng chuỗi giá trị nội địa hóa. Toàn bộ lúa thu hoạch được sẽ được bán cho Chính phủ Cuba, giúp Cuba không còn phải nhập khẩu từ Việt Nam và giảm sự phụ thuộc của Cuba vào thị trường quốc tế.
Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết, sẽ tiếp tục chỉ đạo Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam phối hợp hỗ trợ kỹ thuật, hướng dẫn phục tráng và nhân nhanh các giống lúa các cấp, phục vụ mục tiêu mở rộng sản xuất tại Cuba trong thời gian tới.
Thứ trưởng Hoàng Trung khẳng định, phía Việt Nam sẽ tiếp tục chỉ đạo để đảm bảo đến cuối năm nay - khi kết thúc giai đoạn 5 - Cuba có thể tiếp nhận đầy đủ kết quả, quy trình kỹ thuật, bộ giống lúa, cơ sở hạ tầng để triển khai nhân rộng sản xuất.
Trò chuyện với Thứ trưởng Hoàng Trung, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Cuba Ydael Pérez Brito chia sẻ: “Nhân dân Cuba chúng tôi đánh giá gạo thơm ngon, chất lượng tốt. Chúng tôi mong muốn sẽ duy trì sản xuất liên tục, gối vụ để đảm bảo tính ổn định và bền vững cho sản xuất lúa gạo trong nước”.
Có thể nói, hành trình của các chuyên gia Việt Nam tại Cuba không chỉ mang lại những cánh đồng lúa trĩu hạt, mà còn góp phần viết tiếp câu chuyện hữu nghị giữa hai dân tộc.
Hiện nay, Việt Nam vẫn đang tiếp tục hỗ trợ Cuba thực hiện 3 dự án, gồm: Dự án hợp tác Việt Nam-Cuba phát triển sản xuất lúa gạo tại Cuba giai đoạn 5 (2019-2025), Dự án hợp tác nuôi trồng thủy sản tại Cuba giai đoạn 2023-2025 và Dự án hợp tác sản xuất ngô tại Cuba giai đoạn 2023-2025.
Được biết, vào 20h10 ngày 2/9, trên kênh VTV1 sẽ chính thức phát sóng phim tài liệu VTV Đặc biệt Hạt giống hạnh phúc kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bộ phim tái hiện hành trình Việt Nam chuyển giao những giống lúa đặc biệt, trong đó có giống lúa CT16, sang Cuba – đất nước anh em luôn kề vai sát cánh cùng Việt Nam trong những thời khắc khó khăn nhất.
Đặc biệt, Truyền hình Quốc gia Cuba cũng sẽ phát sóng song song bộ phim này cùng thời điểm với Việt Nam, đánh dấu lần hợp tác hiếm có và mang ý nghĩa lịch sử trong lĩnh vực truyền hình giữa hai quốc gia.
Sự kiện này một lần nữa khẳng định mối quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Cuba, đồng thời thể hiện sức lan tỏa của tinh thần Độc lập – Tự do – Hạnh phúc mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi gắm trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1945.
