Don Jong Un
Địt xong chạy
Thái Lan điều tiêm kích tấn công các vị trí quân sự của Campuchia ngày 26 Tháng Bảy> (Hình: NATION THAILAND)
Xung đột giữa Cambodia và Thái Lan đã bùng phát thành bạo lực quân sự hôm 24 Tháng Bảy, làm chết nhiều dân thường và binh sĩ của cả hai phía. Sang Thứ Sáu, 25 Tháng Bảy, bạo lực vẫn tiếp diễn và có nguy cơ lan rộng thành chiến tranh, lần đầu tiên giữa hai nước láng giềng trong 13 năm qua.
Hãng tin Reuters tường thuật từ Thái Lan cho biết sáng Thứ Sáu, quân đội của hai nước đấu pháo dữ đội, giao tranh ở biên giới căng thẳng và lan rộng làm khoảng 20 người bị giết, hơn 138,000 người phải rời khỏi nhà cửa đi tị nạn.
Cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau đã gây ra xung đột, Thái Lan tố cáo Cambodia cố ý tấn công vào thường dân, trong khi Cambodia nói Thái sử dụng bom chùm – một loại vũ khí bị cấm – và cho quân tiến sang đất Cambodia, chiếm đền Preah Vihear – một cáo buộc mà Thái Lan phủ nhận.
Các nhà phân tích cho rằng, nguyên nhân xung đột là cuộc tranh chấp lãnh thổ liên quan đến các ngôi đền cổ Preah Vihear, Ta Muen Thom và Ta Moan trên biên giới giữa hai nước. Khu vực này từng xảy ra đụng độ ngắn vào năm 2011 và nay bùng phát trở lại.
Diễn biến một cuộc chiến
Theo bản đồ phân định biên giới do người Pháp lập năm 1908, biên giới Cambodia và Thái Lan là dãy núi Dangrek. Các ngôi đền thờ nằm trên đỉnh núi, ngay đường biên giới, do người Khmer xây dựng nhiều thế kỷ trước. Trong các phán quyết năm 1962 và 2013, Tòa Án Công Lý Quốc Tế (International Court of Justice – ICJ) dựa vào bằng chứng lịch sử để cho rằng, các di tích này thuộc về Cambodia.
Tuy nhiên, do địa hình hiểm trở và các cổng đền đều mở về hướng Tây theo truyền thống của đạo Hindu nên muốn vào đền phải đi qua vùng đất của Thái Lan. Chính quyền Thái Lan cũng chưa thừa nhận hoàn toàn phán quyết của ICJ nên vùng biên giới giữa hai nước vẫn là một “vùng xám” tiềm ẩn nguy cơ xung đột.
Ngày 13 Tháng Hai vừa qua, binh sĩ Thái trú đóng trong khu vực đã ngăn cản các du khách Cambodia hát quốc ca Cambodia ở ngôi đền Ta Muen Thom. Ngày 28 Tháng Năm, một vụ đụng độ nhỏ giữa lính biên phòng hai nước trong vùng “Tam Giác Ngọc” hay Chong Bok (giao điểm giữa ba nước Cambodia, Lào và Thái Lan) làm một binh sĩ Cambodia thiệt mạng. Những diễn biến tiếp theo trong Tháng Sáu làm cho mâu thuẫn giữa chính phủ Cambodia và Thái Lan ngày càng căng thẳng không có đường lùi.
Chính trường Thái Lan khủng hoảng trầm trọng, bà Paetongtarn Shinawatra, thủ tướng, bị đình chỉ chức vụ sau khi ông Hun Sen tung lên mạng bản ghi âm “lén” cuộc điện đàm ngày 15 Tháng Sáu giữa hai người, làm cho giới quân đội và bảo hoàng ở Bangkok phẫn nộ. Ông Hun Sen là cựu thủ tướng Cambodia – hiện là chủ tịch Thượng Viện và đứng đầu đảng Nhân Dân Campuchia.
Thái Lan quyết định tăng cường quân đội ở biên giới, và đáp lại, Cambodia cấm truyền hình và phim ảnh Thái Lan, cấm nhập cảng xăng dầu, trái cây rau quả từ Thái Lan.
Ngày 23 Tháng Sáu, Thái Lan quyết định đóng mọi cửa khẩu biên giới với Cambodia và ra lệnh các công ty viễn thông cắt đường truyền Internet cố định và di động kết nối với Cambodia. Máu lại đổ ngày 16 Tháng Bảy khi một nhóm binh sĩ Thái đạp phải mìn khi đi tuần tra vùng Tam Giác Ngọc thuộc tỉnh Ubon Ratchathani, một binh sĩ bị mất hẳn chân phải.
Ngày 23 Tháng Bảy, một nhóm binh sĩ Thái Lan khác lại bị thương do giẫm phải mìn gần điểm kiểm soát Chong An Ma cùng khu vực, thêm một binh sĩ nữa bị mất chân. Thái Lan tố cáo lính Cambodia lén lút xâm nhập và đặt mìn còn Cambodia biện bạch rằng đó là mìn còn sót lại từ thời chiến tranh chống Khmer Đỏ. Không ai chịu ai, Cambodia quyết định “hạ cấp” quan hệ ngoại giao với Thái Lan xuống “mức thấp nhất,” triệu hồi nhân viên của đại sứ quán ở Bangkok về nước; Thái Lan cũng đáp trả bằng hành động tương tự.
Ngày 24 Tháng Sáu xung đột vũ trang thật sự bùng phát; hai bên nã pháo và phóng hỏa tiễn vào nhau, đồng thời đổ lỗi cho đối phương gây hấn trước. Hỏa tiễn của Cambodia bắn sâu vào lãnh thổ Thái Lan, đánh trúng một trạm xăng và một bệnh viện, còn Không Quân Thái Lan cho phi cơ F-16 xuất kích, ném bom các trận địa pháo và căn cứ chỉ huy quân đội sâu trong lãnh thổ Cambodia.
Căn cứ Hải Quân Trung Quốc
Xung đột biên giới chung quanh các ngôi đền có thể là nguyên nhân tiềm ẩn, nhưng các sự kiện chính trị và ngoại giao tích tụ nhiều năm và bộc lộ gần đây cũng là yếu tố thổi bùng ngọn lửa chiến tranh.
Dưới sự cai trị của cha con ông Hun Sen, Cambodia không chỉ là một quốc gia độc tài và tham nhũng mà còn gây nhiều phiền phức cho các lân bang như Việt Nam và Thái Lan, thậm chí ông Hun Sen còn vận động dân Cambodia góp tiền vào “quỹ biên giới” để “kháng chiến chống sự xâm lược của Thái Lan” hôm 11 Tháng Sáu – một hành vi gây hấn rõ rệt.
Trên bình diện quốc tế, Cambodia càng ngày càng tỏ ra là một “chư hầu” mẫn cán của Trung Quốc và được Bắc Kinh sử dụng để “thọc gậy bánh xe” vào Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN), bảo vệ lợi ích của Trung Quốc.
Bất chấp hiến pháp Cambodia không cho phép ngoại quốc đặt căn cứ quân sự trên đất Chùa Tháp nhưng theo nhiều nguồn tin, năm 2017 một hiệp ước bí mật giữa ông Hun Sen và ông Tập Cận Bình, chủ tịch Trung Quốc, đã được ký kết, qua đó, Hải Quân Trung Quốc có quyền sử dụng căn cứ Ream Naval Base của Cambodia trong 30 năm. Căn cứ này nằm trên bờ vịnh Thái Lan, chỉ cách đảo Phú Quốc của Việt Nam chưa tới 40 km, là một mối đe dọa trực tiếp cho sự ổn định trong khu vực Thái – Miên – Việt cũng như cả Biển Đông.
Các nhà phân tích quân sự quốc tế cho đây là “căn cứ hải ngoại” thứ hai của hải quân Trung Quốc, sau căn cứ đầu tiên đặt tại Djibouti ở Phi Châu, có nhiệm vụ giám sát việc chuyên chở dầu qua eo biển Malacca, khống chế hoạt động của Hải Quân Việt Nam, Thái Lan, Malaysia và Singapore đồng thời ứng cứu cho chiến trường Biển Đông khi xảy ra xung đột quân sự.
Thái Lan và Việt Nam tất nhiên rất lo lắng với sự hiện diện thường trực của các chiến hạm Trung Quốc ngay cửa ngõ nhà mình.
Trung tâm tội phạm toàn cầu
Gần đây Cambodia bị biến thành trung tâm tội phạm lừa đảo quốc tế. Vì lòng tham, chính quyền Hun Sen cho các băng đảng tội phạm người Trung Quốc thuê đất 99 năm để dựng lên các ổ cờ bạc, ổ buôn người và lừa đảo gây tội ác khắp vùng Đông Nam Á.
Báo cáo viên của Liên Hiệp Quốc về nạn buôn người ghi nhận có đến 53 trung tâm lừa đảo (scamming compounds) ở 16 thành phố, thị trấn Cambodia, tập trung nhiều nhất ở thị trấn Poipet trên biên giới Cambodia-Thái Lan và Bavet gần biên giới Việt Nam.
Một số báo cáo khác ghi nhận tới 350 trung tâm lừa đảo (scam centers), sử dụng 150,000 nhân viên ngoại quốc – là nạn nhân các đường dây buôn người từ Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia, Thái Lan và Miến Điện. Các nạn nhân này thường được dụ dỗ bởi lời hứa “việc nhẹ lương cao” rồi khi đến Cambodia họ bị nhốt vào những khu nhà giống nhà tù, bị thu hết giấy tờ, và bị buộc thực hiện các hành vi lừa đảo trên mạng trực tuyến. Họ bị đối xử một cách phi nhân, kể cả bị tra tấn, chích điện, biệt giam và lạm dụng tình dục, thậm chí bị giết nếu không lừa đủ tiền cho giới chủ hoặc có ý định bỏ trốn. Hoạt động của các ổ lừa đảo này đã gây ra biết bao thảm cảnh cho các gia đình Việt Nam, Thái Lan và các nước Đông Nam Á khác.
Tổ chức Ân Xá Quốc tế (Amnesty International), Viện Hòa Bình Hoa Kỳ và Văn Phòng Liên Hiệp Quốc về Ma Túy và Tội Ác (UNODC) nhiều lần tố cáo các quan chức chính phủ Cambodia có thể tham gia một cách có hệ thống hoặc hưởng lợi từ các mạng lưới tội phạm này; các băng đảng tội phạm và các ổ lừa đảo có các mối liên lạc tài chính với giới tinh hoa Cambodia và chúng hoạt động được là nhờ có sự bảo kê của chính phủ Hun Sen nên dễ dàng tránh né được các cuộc truy xét của cơ quan công lực.
Ngày 10 Tháng Ba, Liên Hiệp Quốc và UNODC gửi một công thư khẩn cấp tới chính phủ Cambodia, cáo buộc Cambodia đã trở thành “trung tâm toàn cầu” của hoạt động buôn người và lao động cưỡng bức, đồng thời yêu cầu chính quyền Hun Sen có hành động thích đáng.
Dưới áp lực quốc tế, ông Hun Manet, thủ tướng Cambodia – con trai cả của ông Hun Sen, phát động một chiến dịch truy quét các ổ lừa đảo trên toàn quốc. Theo truyền thông Cambodia, đến Tháng Bảy, chiến dịch phá được một số ổ lừa đảo, bắt được 3,075 nghi can thuộc 19 quốc tịch, phần lớn là người Trung Quốc nhưng cũng có 693 người Việt Nam và 82 người Thái Lan. Những người bị bắt và trục xuất chỉ là những “nhân viên,” bản thân họ cũng là nạn nhân, còn các tên đầu sỏ người Trung Quốc thì vẫn không bị đụng đến. Vị trí các ổ tội phạm nằm ở biên giới Cambodia với Thái Lan và Việt Nam cũng giúp chúng dễ dàng di chuyển xuyên biên giới để trốn tránh pháp luật.
Sự tồn tại và hoạt động của “trung tâm tội phạm” toàn cầu ở Cambodia là nỗi nhức nhối của thế giới. Chính quyền Hun Sen nhiều lần bỏ ngoài tai các khuyến nghị của Thái Lan, làm cho Bangkok rất thất vọng, một phần do các ổ tội phạm đó sử dụng nguồn điện, nước và mạng viễn thông của Thái. Do vậy, khi xung đột với Cambodia bùng ra, hành động đầu tiên của Thái Lan là đóng cửa biên giới và cắt việc kết nối mạng với Cambodia.
Cambodia phải nhân nhượng
Giao tranh càng khốc liệt hơn trong ngày 25 Tháng Bảy buộc Thái Lan phải di tản dân chúng và bố trí quân đội dày đặc ở tỉnh Ubon Ratchathani. Phía Cambodia, hàng ngàn người cũng phải rời bỏ nhà cửa ở tỉnh Oddar Meanchey.
Trong khi đó, nỗ lực dàn xếp ngoại giao cho cuộc xung đột vẫn bế tắc. Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đã họp phiên đặc biệt về vụ xung đột, hai cường quốc Mỹ và Trung Quốc, cùng với Malaysia – nước đang đảm nhiệm chức chủ tịch ASEAN – đề nghị được đứng ra làm trung gian hòa giải và kêu gọi hai bên kiềm chế tối đa và giải quyết bất đồng thông qua thương lượng nhưng chưa có kết quả.
Hôm 25 Tháng Bảy, ông Phumtham Wechayachai, thủ tướng lâm thời Thái Lan, đưa ra cảnh báo khả năng xảy ra chiến tranh toàn diện với Cambodia nếu tình trạng giao tranh tại khu vực biên giới không được kiểm soát.
Có thể Cambodia sớm phải ngừng bắn và nhượng bộ Thái Lan bởi vì tiềm lực giữa hai bên quá chênh lệch. Thái Lan đông dân gấp bốn lần Cambodia, nền kinh tế lớn gấp 11 lần ($526.4 tỷ so với $46.4 tỷ) và sức mạnh quân sự càng cách biệt hơn nữa, do Thái Lan là đồng minh của Hoa Kỳ, được quân đội Mỹ huấn luyện và trang bị, thường xuyên tập trận với Mỹ trong chương trình Hổ Mang Vàng (Cobra Gold) nên về nhiều mặt, Cambodia chưa phải là đối thủ xứng tầm của Thái Lan.
Còn nếu cha con ông Hun Sen nuôi tham vọng muốn làm lớn chuyện xung đột biên giới để khỏa lấp cáo buộc chứa chấp tội phạm quốc tế, và được Bắc Kinh bí mật hậu thuẫn, quyết chọn bạo lực để đối xử với láng giềng thì cái giá mà người dân hai nước Cambodia – Thái Lan phải trả cho chiến tranh là vô cùng đắt
