11. Bài hát hôm nay tao muốn chia sẻ với tụi bây là: Câu chuyện tình yêu & Biết đâu nguồn cội
***
Những năm 70, cuộc sống như đang chờ đợi, chờ đợi giấc mơ hòa bình, chờ đợi ngày không còn chiến tranh, người với người như là anh em, cuộc sống trở lại với mọi người, với những ngày tháng bình yên, với giấc ngủ ngon và những đêm dài không mộng mị.
Cuộc sống bắt đầu trở lại, tình yêu và những ngày yên vui, chậm rãi nhìn thời gian đi qua, với tiếng rao buổi sáng, tiếng gà trưa, với những vệt nắng vàng những ngày rợp nắng, nhìn về phía trước, tương lai không còn mờ mịt, mỗi ngày đi qua là một ngày sống trọn vẹn với một ngày, và nhìn lại mình, nhìn lại cuộc đời, và tìm về những ngày tháng xưa cũ, đã đi qua, như tìm về cội nguồn, và một thời của những ngày tháng đã đi qua.
Đó cũng là câu chuyện tình yêu trong ca khúc Biết đâu nguồn cội* sáng tác của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn** qua tiếng hát của nữ ca sĩ Khánh Ly***. Một bài hát du ca mà biết bao người yêu thích, giai điệu và lời hát như một giấc mơ của tình yêu quê hương, đất nước và con người.
Biết đâu nguồn cội
(Tác giả Trịnh Công Sơn)
Em đi qua chuyến đò thấy con trăng đang nằm ngủ
Con sông là quán trọ và trăng tên lãng du
Em đi qua chuyến đò con trăng còn trẻ
Con sông đâu có ngờ ngày kia trăng sẽ già
Em đi qua chuyến đò trăng nay đã già
Trăng muôn đời thiếu nợ mà sông không nhớ ra
Em đi qua chuyến đò lắng nghe con sông nằm kể
Trăng ơi trăng rất tệ mày đi nhớ chóng về
Em đi qua chốn này vui như ngày hội
Tôi xin làm quán đợi buồn chân em ghé chơi
Em đi qua chốn này sao em đành vội
Tôi xin làm đá cuội và lăn theo gót hài
Tôi vui chơi giữa đời biết đâu nguồn cội
Cây chưa thu bóng dài và tôi thu bóng tôi
Tôi vui chơi giữa đời biết đâu nguồn cội
Tôi thu tôi bé lại làm mưa tan giữa trời
(Lời bài hát Biết đâu nguồn cội, tác giả Trịnh Công Sơn)
Có ai đó nói rằng chỉ có những người mơ mộng mới nhìn thấy những nhân vật thần tiên, và sống trong đó, và chỉ có những đứa trẻ mới yêu thích những câu chuyện cổ tích, và khi chúng lớn lên, chúng lại kể những câu chuyện đó cho con cái chúng.
Những năm đó, viết về quê hương và trẻ thơ, tuổi trẻ và tình yêu là một trong những ước vọng của người nghệ sĩ, nhạc sĩ Phạm Duy có các ca khúc đồng dao về Ông trăng xuống chơi cây cau, Chú bé bắt được con công, Bà mẹ quê, Em bé quê, 10 bài Bình ca…vv nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có các ca khúc Ca dao mẹ, Người con gái Việt Nam da vàng, Người già em bé, Nối vòng tay lớn, Biết đâu nguồn cội, Ở trọ… với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn con đò và ánh trăng, dòng sông, đầy những ẩn dụ về cuộc đời và những giấc mơ, những khát vọng, và câu chuyện bắt đầu, như một vở kịch của huyền thoại và cuộc đời. Bạn sẽ là ai trong câu chuyện đó, cô gái trẻ và ánh trăng, và ai sẽ là dòng sông, cũng như những giấc mơ khi trăng nằm ngủ, và câu chuyện hẳn sẽ rất dài, từ khi trăng còn trẻ cho đến khi trăng già,
“Em đi qua chuyến đò thấy con trăng đang nằm ngủ. Con sông là quán trọ và trăng tên lãng du. Em đi qua chuyến đò con trăng còn trẻ. Con sông đâu có ngờ ngày kia trăng sẽ già…”****
Cũng có ai đó nói rằng các triết gia hay sống với thế giới không tưởng, thế giới mà họ sống, khác với thế giới thực tại, cũng như những văn nghệ sĩ, sống với thế giới mà họ tưởng tượng. Cuộc đời như dòng sông, phản chiếu mọi thứ, và khi thời gian đã đi qua, tất cả chỉ còn lại trong ký ức của mọi người, và câu chuyện tiếp tục, mỗi đêm trăng sáng, trăng soi bóng mình trên dòng sông, ánh trăng vàng và con đò, dòng sông, làm sao có thể cảm nhận hết được vẻ đẹp của những đêm trăng sáng trên sông. Bạn còn nhớ câu chuyện nhà thơ Lý Bạch đã nhảy xuống sông để vớt ánh trăng lên khi nhìn thấy ánh trăng lung linh phản chiếu trên sóng nước quá đẹp mà quên mất đó chỉ là ảo ảnh, hay hai câu thơ lục bát tuyệt vời của nhà thơ Bàng Bá Lân (1912-1988) trước đây,
“…hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi…”
(Trích thơ Bàng Bá Lân)
Với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, câu chuyện dòng sông kể lại, thời gian đi qua, không biết những đêm trăng sáng, trăng soi bóng xuống dòng sông, làm biết bao người ngẩn ngơ, mơ mộng vẻ đẹp của trăng, trăng đến và trăng đi, trăng tròn và trăng khuyết, làm lưu luyến biết bao người, các thi nhân mặc khách chờ đến ngày trăng sáng để làm thơ, trẻ em vui đùa những đêm trăng sáng, và con sông thơ mộng biết bao những đêm trăng tròn với bóng trăng lấp lánh trên mặt nước, và phải như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết, “…trăng muôn đời thiếu nợ mà sông không nhớ ra…”***
“…Em đi qua chuyến đò trăng nay đã già. Trăng muôn đời thiếu nợ mà sông không nhớ ra. Em đi qua chuyến đò lắng nghe con sông nằm kể. Trăng ơi trăng rất tệ mày đi nhớ chóng về…”****
Cuộc sống luôn là những ngày hội, và cuộc đời luôn đầy những chuyến lãng du, với những nơi dừng chân và những viên đá lăn ngang qua. Cuộc đời có những niềm vui khi có những ngày hội và cuộc đời cũng có những giấc mơ, giấc mơ tình yêu, chờ đợi ai đó, một ngày tình yêu sẽ đến. Bạn còn nhớ bài thơ Chùa Hương của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp (1914-1938), chuyện một thiếu nữ đi chùa Hương cùng Thầy Me, với những đoạn thơ đầy cảm xúc,
“…Em đi, chàng theo sau.
Em không dám đi mau,
Ngại chàng chê hấp tấp,
Số gian nan không giàu…
(Trích bài thơ Chùa Hương, tác giả Nguyễn Nhược Pháp)
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã hé mở giấc mơ ngày đó, với lời hát đẹp đầy cảm xúc như tranh vẻ, tự nhiên mà lại gần gũi, đáng yêu, “…Tôi xin làm quán đợi buồn chân em ghé chơi…”
Ai chẳng muốn làm quán đợi phải không, với chỉ một hy vọng thật nhỏ nhoi, khi em buồn chân và ghé chơi, cũng như khi tình yêu đã hé nở, cõi lòng đã mở ra, và chàng trai trẻ xin làm đá cuội và lăn theo gót hài. Cũng như bài thơ Chùa Hương của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp, ông kết thúc bài thơ với câu, “…Thiên ký sự đến đây là hết. Tôi tin rồi hai người lấy nhau, vì không lấy được nhau thì cô bé còn viết nhiều. Lấy nhau rồi là hết chuyện.”
(Trích bài thơ Chùa Hương, tác giả Nguyễn Nhược Pháp)
Ta cũng không biết chàng trai và cô gái trong ca khúc Biết đâu nguồn cội có gặp nhau không, và chàng có là đá cuội để lăn mãi theo gót hài của nàng không,
“…Em đi qua chốn này vui như ngày hội. Tôi xin làm quán đợi buồn chân em ghé chơi. Em đi qua chốn này sao em đành vội. Tôi xin làm đá cuội và lăn theo gót hài…”****
Cuộc sống với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn như một cuộc chơi, và như lời hát giờ đây, cuộc đời người nghệ sĩ vẫn là ánh trăng, mắc nợ dòng sông, và sau nhiều năm trẻ tuổi và giờ đây trăng đã già, câu chuyện tình của chàng trai với cô gái chưa biết sẽ thế nào, biết đâu nguồn cội, có phải là một giấc mơ, luôn bắt đầu và không bao giờ kết thúc, như bóng cây và cuộc đời, cũng như hạt mưa giữa trời, và cứ tiếp tục mãi, phải không,
“…Tôi vui chơi giữa đời biết đâu nguồn cội. Cây chưa thu bóng dài và tôi thu bóng tôi. Tôi vui chơi giữa đời biết đâu nguồn cội. Tôi thu tôi bé lại làm mưa tan giữa trời.”****
Con người thường muốn biết về nguồn cội của mình, như câu chuyện 4000 ngàn năm trước, tổ tiên của mình là ai, từ đâu đến, và có từ bao giờ...vv Lịch sử nhân loại đã có biết bao nghiên cứu, cũng như tìm kiếm để trả lời những điều mà con người muốn biết, với biết bao truyền thuyết, dã sử, chính sử, cho đến lịch sử cận đại cùng với những tiến bộ khoa học kỹ thuật đã góp phần vào đó và làm sáng tỏ dần.
Những tự hào về các nền văn minh, trong đó có chúng ta, câu chuyện tìm về nguồn cội rất lý thú khi cứ tiếp tục mở ra và tìm thấy biết bao điều trong đó, kho tàng văn hóa mà tiền nhân để lại, những di sản vật thể và phi vật thể mà đất nước nào, dân tộc nào cũng tự hào và gìn giữ.
Biết đâu nguồn cội là một ca khúc, một ẩn dụ trong những suy tưởng của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, về cuộc đời, con người và tình yêu, một cái nhìn về cuộc đời, một lời tự sự cũng như chia sẻ, cho đi những gì mình có để nhận lại từ đó, có phải đó là cái nhìn của một con người nghệ sĩ của sông Hương núi Ngự, của vùng đất Tây Nguyên nơi thành phố Buôn Ma Thuột anh sinh ra, hay là những nơi chốn nào đó trên những vùng đất mà anh đã đi qua, đó là tình yêu và cuộc sống của anh trên con đường của mình, hành trình của mình, và tìm kiếm của mình, về nguồn cội, về tình yêu và cuộc sống mà anh đã đi qua và sống.
Chúng ta lại nhìn thấy một Trịnh Công Sơn như dòng suối nguồn trẻ thơ bắt đầu cuộc hàng trình của mình với một huyền thoại mà mọi người đều yêu thích, đó là ánh trăng và dòng sông, con đò và khách qua sông, ẩn dụ về dòng sông và thời gian, dòng đời trôi là cuộc sống và ánh trăng là những câu chuyện cổ tích trẻ thơ và huyền thoại, con đò là những hành trình đi và về, đưa và đón, tất cả được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn gói lại trong ca khúc Biết đâu nguồn cội, và con người nghệ sĩ như phiêu du theo dòng đời, mây nước và những giấc mơ tình yêu, và mãi mãi. Có phải biết đâu nguồn cội, cũng là một cách ẩn ý khác, biết đâu như là đâu biết, đâu biết nguồn cội, có phải đó là câu hỏi để mỗi trong chúng ta sẽ đi tìm cho chúng ta, nơi ta bắt đầu và con đường ta đi, như con đò và dòng sông với ánh trăng, với tình yêu và năm tháng đi qua trong cuộc đời chúng ta.
Có một nhạc sĩ Trịnh Công Sơn với những khúc tình ca để yêu và để nhớ, và cũng có một nhạc sĩ Trịnh Công Sơn với những ca khúc về quê hương, tự tình và du ca, trong đó có ca khúc Biết đâu nguồn cội, với những âm vang tự tình và yêu thương của tuổi trẻ và quê hương.
***
Saigonvip 10/05/2024
************************************
*Biết đâu nguồn cội: Bài hát được viết bởi nhạc sĩ Trịnh Công Sơn năm 1972. Bài hát được trình bày bởi ca sĩ Khánh Ly và nhiều ca sĩ khác.
** Trịnh Công Sơn: Nhạc sĩ, sinh ngày 28 tháng 02 năm 1939 tại Ban Mê Thuột, và mất ngày 01 tháng 04 năm 2001 tại Sài Gòn. Ông là một trong những nhạc sĩ lớn của nền âm nhạc Việt, và được coi là một trong những người viết tình ca hay nhất.
Theo các tài liệu nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết hơn 600 ca khúc, với các chủ đề quê hương và con người, tình yêu, cuộc sống…vv
Các ca khúc tiêu biểu như Ướt mi, Hạ trắng, Mưa hồng, Nắng thủy tinh, Cát bụi, Tình xa, Cuối cùng cho một tình yêu, Tuổi đá buồn, Tôi ru em ngủ, Dấu chân địa đàng, Ca dao mẹ, Gia tài của mẹ, Đại bác ru đêm, Người con gái Việt Nam da vàng, Người già em bé, Huế Sài Gòn Hà Nội, Thương một người, Xin mặt trời ngủ yên, Những con mắt trần gian, Nhìn những mùa thu đi, Rừng xưa đã khép, Tạ ơn, Nguyệt ca, Đóa hoa vô thường, Đêm thấy ta là thác đổ, Rồi như đá ngây ngô, Như cánh vạc bay, Em còn nhớ hay em đã quên, Khói trời mênh mông, Tuổi đời mênh mông, Vì tôi cần thấy em yêu đời, Níu tay nghìn trùng, Ở trọ, Nhớ mùa thu Hà Nội, Một cõi đi về, Em là hoa hồng nhỏ…vv
Hoạt động từ 1958-2001.
*** Khánh Ly: Ca sĩ, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Lệ Mai, sinh ngày 06 tháng 03 năm 1945 tại Hà Nội, là một trong những ca sĩ lớn của nền âm nhạc Việt, và là một trong những người hát nhạc Trịnh Công Sơn hay nhất, cũng như của nhiều tác giả khác như Phạm Duy, Phạm Đình Chương, Trầm tử Thiên, Nguyễn Đình Toàn…vv
Hoạt động từ 1962 đến nay.