Asgass31
Địt mẹ đau lòng
Liberation hôm nay có bài xã luận viết về Donald Trump hay phết. Lại nhờ con Grok dịch họ để chiêu đãi các “đọc sĩ”.
Khi Trump Tuyên Chiến bằng Một Cú Twist
+++++
Nhìn vào chuỗi sự kiện diễn ra trong những ngày qua dưới sự dẫn dắt của Donald Trump, không thể không thán phục cách các mảnh ghép được xếp đặt khéo léo, như những màn kịch trong một vở opera hài hước (opera-bouffe) được điều khiển với nhịp điệu dồn dập. Các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào ba cơ sở làm giàu uranium của Iran trong đêm thứ Bảy rạng sáng Chủ nhật được báo trước bởi một loạt sự kiện và bài phát biểu, tất cả đều xoay quanh việc ca ngợi sức mạnh quân sự và an ninh của Mỹ: bài diễn văn hiếu chiến tại Fort Bragg, cuộc diễu hành quân sự ở Washington, việc điều động Thủy quân Lục chiến đối phó với người biểu tình ở Los Angeles, và màn kịch trục xuất người nhập cư. Cú “twist” đỉnh điểm trong tuần lễ truyền hình thực tế này, theo lời Trump, là “một cuộc tấn công cực kỳ thành công vào ba cơ sở hạt nhân ở Iran: Fordo, Natanz và Ispahan”. Những tuyên bố gần đây của ông rằng quyết định can thiệp quân sự vào Iran được đưa ra vào phút chót không phải là lời của một chiến lược gia quân sự, mà là của một đạo diễn giữ quyền cắt cảnh cuối cùng cho bộ phim của mình, hay một nhà sản xuất chương trình thực tế đang đẩy cao kịch tính cho tập cuối. Trump không tuyên chiến, ông ta tạo ra một cú “twist”.
Kịch hài
Ronald Reagan từng nhắc đến một cảnh trong một bộ phim chiến tranh cũ như thể nó là một phần lịch sử thực sự của nước Mỹ. Trump thì tự sản xuất và đạo diễn bộ phim chiến tranh của riêng mình, đồng thời đóng vai chính.
Trong bối cảnh các cuộc chiến thực sự đang bùng nổ từ Ukraine đến Trung Đông và Iran, Trump cắt ghép hình ảnh của chính mình, lồng vào phông nền các sự kiện thời sự. Ông biến các khủng hoảng toàn cầu thành bối cảnh cho màn trình diễn cá nhân, thực hành một dạng “truyền hình thực tế” địa chính trị, nơi các xung đột thực sự chỉ là đạo cụ cho câu chuyện của ông. Chính điều này khiến nhân vật kịch hài này trở thành một tác nhân lịch sử. Ông đại diện cho giai đoạn mà một đế quốc vẫn tiếp tục phô trương các biểu tượng của mình, dù nền tảng của nó đang rạn nứt.
Việc Trump vội vã rời hội nghị G7 càng làm tăng thêm tính kịch hài cho chuỗi sự kiện này. Hành động ấy phô bày một thứ tự mới: một tổng thống Mỹ linh hoạt, bất định, khó lường, đối lập với các cường quốc phương Tây bị gò bó trong những quy tắc cứng nhắc của các hội nghị ngoại giao. Lịch sử, như một phù thủy truyền thông, đã không bỏ lỡ cơ hội. Nó ngoảnh mặt với các vị khách tại G7 để chạy theo Trump trên chiếc Air Force One, để lại phía sau một vệt dài những dòng tweet công kích, những tin đồn chóng tàn, và những thông báo mâu thuẫn.
Báo chí Anh ngữ từng gọi hành động Trump phủi những “vảy gàu” tưởng tượng trên áo vest của Emmanuel Macron trong chuyến thăm Washington tháng 4/2018 là “ngoại giao vảy gàu” (một cuộc gặp vốn đã liên quan đến vấn đề hạt nhân Iran). Lần này, Trump áp dụng với các thành viên G7 một kiểu “ngoại giao giả lập”. Trong trò chơi này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người tự xem mình là nhà nghiên cứu về hiện tượng Trump khó hiểu, đã bị qua mặt. Macron tưởng rằng việc Trump rời hội nghị vội vã là để thúc đẩy một lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel, nhưng lại nhận ngay một cú đáp trả nhục nhã từ Trump: “Dù cố ý hay không, Emmanuel luôn sai.” Đây không chỉ là một cái phủi áo như hồi tháng 4/2018, mà là một cái tát. Nhưng để bào chữa cho Macron, ông không phải người duy nhất không còn hiểu nổi quyết định của Mỹ. Trên các chương trình truyền hình, các nhà ngoại giao, chuyên gia, nhà địa chính trị, cựu tướng lĩnh, và bình luận viên đều lạc lối trong những dự đoán. Họ cố phân tích từng dòng tweet của Trump như thể đó là một sắc lệnh của Giáo hoàng. Nhưng họ không có chìa khóa để giải mã.
Tính bất định
Tất cả những người này thuộc về thế giới địa chính trị cũ, vận hành từ sau Thế chiến II, một thế giới dựa trên các quy tắc nhân quả, tính liên tục lịch sử, và cán cân quyền lực – những khái niệm đã lỗi thời, không còn đủ sức giải thích các hệ thống phức tạp và liên kết chặt chẽ của xã hội toàn cầu, nơi đầy rẫy những hành vi mâu thuẫn, những quyết định bất định, và những vòng lặp phản hồi tạo ra kết quả không thể dự đoán.
Donald Trump là biểu tượng của thời đại tài chính hóa. Thị trường tài chính sống nhờ tin đồn cũng nhiều như sự thật. Trong kỷ nguyên giao dịch tần suất cao, các nhà đầu cơ không quan tâm liệu giá cổ phiếu có phản ánh đúng hiệu suất của một công ty hay không. Tương tự, các nhà quản lý danh mục đầu tư ngày nay không bận tâm đến giá cổ phiếu của ngày hôm qua, cũng như Trump sẽ không để tâm đến những gì ông tweet ngày hôm trước. Điều sai hôm nay có thể thành đúng ngày mai. Một tuyên bố sai lệch ở thời điểm T có thể trở thành dự đoán thiên tài ở thời điểm T+1. Trong cả hai trường hợp, điều duy nhất quan trọng là sự bất định được tạo ra bởi những phát ngôn khó lường. Sự bất định của các tuyên bố giờ đây vượt trên tính xác thực của chúng.
Nói cách khác, Trump thực hành một chính sách và ngoại giao của thời đại lượng tử, nơi không có nhân quả chắc chắn, chỉ có các mối tương quan và xác suất. Những lời dối trá của ông không phải là dối trá thông thường, những phát ngôn mâu thuẫn không phải sản phẩm của một tâm trí rối loạn hay thiếu quyết đoán. Chúng là những tuyên bố làm đảo lộn ranh giới giữa sự thật và dối trá.
Thay vì dựa vào các nguyên tắc cố định, Trump ưu tiên cách tiếp cận quan hệ, nơi ý nghĩa được hình thành từ các tương tác và bối cảnh thay đổi. Ông có một cách tiếp cận hậu-Westphalia đối với quan hệ quốc tế, không còn coi các quốc gia là tác nhân hợp pháp duy nhất, mà ưu tiên các động lực quyền lực hơn địa lý, các mạng lưới ảnh hưởng hơn các thể chế chính thức, và tính linh hoạt chiến thuật hơn sự nhất quán về học thuyết. Năm 2016, trong chuyến thăm trung tâm nghiên cứu Microsoft ở Santa Barbara, Trump đã giải thích theo cách của mình về mối liên hệ với vật lý lượng tử: “Tôi muốn nói rõ rằng tôi yêu khoa học và tôi rất giỏi khoa học ở trường. Đặc biệt là vật lý lượng tử.” Điều ông rút ra từ các bài học vật lý là khái niệm “trạng thái chồng lấn”. “Một điều bạn cần với máy tính lượng tử là trạng thái chồng lấn. Nó giống như vừa ủng hộ visa cho lao động kỹ năng cao, vừa phản đối nó. Đó là điều tôi hiểu rất rõ.”
Khi Trump Tuyên Chiến bằng Một Cú Twist
+++++
Nhìn vào chuỗi sự kiện diễn ra trong những ngày qua dưới sự dẫn dắt của Donald Trump, không thể không thán phục cách các mảnh ghép được xếp đặt khéo léo, như những màn kịch trong một vở opera hài hước (opera-bouffe) được điều khiển với nhịp điệu dồn dập. Các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào ba cơ sở làm giàu uranium của Iran trong đêm thứ Bảy rạng sáng Chủ nhật được báo trước bởi một loạt sự kiện và bài phát biểu, tất cả đều xoay quanh việc ca ngợi sức mạnh quân sự và an ninh của Mỹ: bài diễn văn hiếu chiến tại Fort Bragg, cuộc diễu hành quân sự ở Washington, việc điều động Thủy quân Lục chiến đối phó với người biểu tình ở Los Angeles, và màn kịch trục xuất người nhập cư. Cú “twist” đỉnh điểm trong tuần lễ truyền hình thực tế này, theo lời Trump, là “một cuộc tấn công cực kỳ thành công vào ba cơ sở hạt nhân ở Iran: Fordo, Natanz và Ispahan”. Những tuyên bố gần đây của ông rằng quyết định can thiệp quân sự vào Iran được đưa ra vào phút chót không phải là lời của một chiến lược gia quân sự, mà là của một đạo diễn giữ quyền cắt cảnh cuối cùng cho bộ phim của mình, hay một nhà sản xuất chương trình thực tế đang đẩy cao kịch tính cho tập cuối. Trump không tuyên chiến, ông ta tạo ra một cú “twist”.
Kịch hài
Ronald Reagan từng nhắc đến một cảnh trong một bộ phim chiến tranh cũ như thể nó là một phần lịch sử thực sự của nước Mỹ. Trump thì tự sản xuất và đạo diễn bộ phim chiến tranh của riêng mình, đồng thời đóng vai chính.
Trong bối cảnh các cuộc chiến thực sự đang bùng nổ từ Ukraine đến Trung Đông và Iran, Trump cắt ghép hình ảnh của chính mình, lồng vào phông nền các sự kiện thời sự. Ông biến các khủng hoảng toàn cầu thành bối cảnh cho màn trình diễn cá nhân, thực hành một dạng “truyền hình thực tế” địa chính trị, nơi các xung đột thực sự chỉ là đạo cụ cho câu chuyện của ông. Chính điều này khiến nhân vật kịch hài này trở thành một tác nhân lịch sử. Ông đại diện cho giai đoạn mà một đế quốc vẫn tiếp tục phô trương các biểu tượng của mình, dù nền tảng của nó đang rạn nứt.
Việc Trump vội vã rời hội nghị G7 càng làm tăng thêm tính kịch hài cho chuỗi sự kiện này. Hành động ấy phô bày một thứ tự mới: một tổng thống Mỹ linh hoạt, bất định, khó lường, đối lập với các cường quốc phương Tây bị gò bó trong những quy tắc cứng nhắc của các hội nghị ngoại giao. Lịch sử, như một phù thủy truyền thông, đã không bỏ lỡ cơ hội. Nó ngoảnh mặt với các vị khách tại G7 để chạy theo Trump trên chiếc Air Force One, để lại phía sau một vệt dài những dòng tweet công kích, những tin đồn chóng tàn, và những thông báo mâu thuẫn.
Báo chí Anh ngữ từng gọi hành động Trump phủi những “vảy gàu” tưởng tượng trên áo vest của Emmanuel Macron trong chuyến thăm Washington tháng 4/2018 là “ngoại giao vảy gàu” (một cuộc gặp vốn đã liên quan đến vấn đề hạt nhân Iran). Lần này, Trump áp dụng với các thành viên G7 một kiểu “ngoại giao giả lập”. Trong trò chơi này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người tự xem mình là nhà nghiên cứu về hiện tượng Trump khó hiểu, đã bị qua mặt. Macron tưởng rằng việc Trump rời hội nghị vội vã là để thúc đẩy một lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel, nhưng lại nhận ngay một cú đáp trả nhục nhã từ Trump: “Dù cố ý hay không, Emmanuel luôn sai.” Đây không chỉ là một cái phủi áo như hồi tháng 4/2018, mà là một cái tát. Nhưng để bào chữa cho Macron, ông không phải người duy nhất không còn hiểu nổi quyết định của Mỹ. Trên các chương trình truyền hình, các nhà ngoại giao, chuyên gia, nhà địa chính trị, cựu tướng lĩnh, và bình luận viên đều lạc lối trong những dự đoán. Họ cố phân tích từng dòng tweet của Trump như thể đó là một sắc lệnh của Giáo hoàng. Nhưng họ không có chìa khóa để giải mã.
Tính bất định
Tất cả những người này thuộc về thế giới địa chính trị cũ, vận hành từ sau Thế chiến II, một thế giới dựa trên các quy tắc nhân quả, tính liên tục lịch sử, và cán cân quyền lực – những khái niệm đã lỗi thời, không còn đủ sức giải thích các hệ thống phức tạp và liên kết chặt chẽ của xã hội toàn cầu, nơi đầy rẫy những hành vi mâu thuẫn, những quyết định bất định, và những vòng lặp phản hồi tạo ra kết quả không thể dự đoán.
Donald Trump là biểu tượng của thời đại tài chính hóa. Thị trường tài chính sống nhờ tin đồn cũng nhiều như sự thật. Trong kỷ nguyên giao dịch tần suất cao, các nhà đầu cơ không quan tâm liệu giá cổ phiếu có phản ánh đúng hiệu suất của một công ty hay không. Tương tự, các nhà quản lý danh mục đầu tư ngày nay không bận tâm đến giá cổ phiếu của ngày hôm qua, cũng như Trump sẽ không để tâm đến những gì ông tweet ngày hôm trước. Điều sai hôm nay có thể thành đúng ngày mai. Một tuyên bố sai lệch ở thời điểm T có thể trở thành dự đoán thiên tài ở thời điểm T+1. Trong cả hai trường hợp, điều duy nhất quan trọng là sự bất định được tạo ra bởi những phát ngôn khó lường. Sự bất định của các tuyên bố giờ đây vượt trên tính xác thực của chúng.
Nói cách khác, Trump thực hành một chính sách và ngoại giao của thời đại lượng tử, nơi không có nhân quả chắc chắn, chỉ có các mối tương quan và xác suất. Những lời dối trá của ông không phải là dối trá thông thường, những phát ngôn mâu thuẫn không phải sản phẩm của một tâm trí rối loạn hay thiếu quyết đoán. Chúng là những tuyên bố làm đảo lộn ranh giới giữa sự thật và dối trá.
Thay vì dựa vào các nguyên tắc cố định, Trump ưu tiên cách tiếp cận quan hệ, nơi ý nghĩa được hình thành từ các tương tác và bối cảnh thay đổi. Ông có một cách tiếp cận hậu-Westphalia đối với quan hệ quốc tế, không còn coi các quốc gia là tác nhân hợp pháp duy nhất, mà ưu tiên các động lực quyền lực hơn địa lý, các mạng lưới ảnh hưởng hơn các thể chế chính thức, và tính linh hoạt chiến thuật hơn sự nhất quán về học thuyết. Năm 2016, trong chuyến thăm trung tâm nghiên cứu Microsoft ở Santa Barbara, Trump đã giải thích theo cách của mình về mối liên hệ với vật lý lượng tử: “Tôi muốn nói rõ rằng tôi yêu khoa học và tôi rất giỏi khoa học ở trường. Đặc biệt là vật lý lượng tử.” Điều ông rút ra từ các bài học vật lý là khái niệm “trạng thái chồng lấn”. “Một điều bạn cần với máy tính lượng tử là trạng thái chồng lấn. Nó giống như vừa ủng hộ visa cho lao động kỹ năng cao, vừa phản đối nó. Đó là điều tôi hiểu rất rõ.”
