TP. Hồ Chí Minh đang tính toán một bước đi lớn: chuyển đổi toàn bộ 400.000 tài xế công nghệ đang sử dụng xe xăng sang xe điện trong ba năm tới. Đó là một mục tiêu đầy tham vọng, phù hợp với xu thế phát triển bền vững của các đô thị hiện đại.
Nhưng nếu không có lộ trình hợp lý và chính sách hỗ trợ đồng bộ, giấc mơ xanh này có thể trở thành gánh nặng cho hàng trăm nghìn lao động vốn đã mong manh trước cơm áo gạo tiền.
Những con số đáng suy ngẫm
Theo thống kê, Thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM) hiện có khoảng 7,6 triệu xe máy và hơn 800.000 ô tô. Trong số đó, khoảng hơn 400.000 xe máy được sử dụng để chở khách và giao hàng qua các ứng dụng công nghệ. Con số này chỉ chiếm chưa đầy 5% tổng số phương tiện nhưng lại đóng vai trò đặc biệt quan trọng, giúp thành phố vận hành thông suốt trong bối cảnh giao thông ngày càng quá tải.
Mỗi ngày, tài xế công nghệ rong ruổi trên đường từ sáng sớm đến tối muộn. Họ không chỉ đưa đón hành khách, giao hàng cho các doanh nghiệp thương mại điện tử mà còn góp phần giảm nhu cầu sở hữu xe cá nhân của người dân. Thế nhưng, đây lại là nhóm lao động dễ bị tổn thương nhất trong xã hội.
Trước mắt, TP. HCM nên ưu tiên chuyển đổi với nhóm tài xế chạy toàn thời gian và xe đã sử dụng trên 10 – 12 năm, những đối tượng có tần suất di chuyển cao và gây phát thải lớn. Ảnh: Thanh Tùng
Thu nhập trung bình của tài xế công nghệ hiện chỉ khoảng 8,7 triệu đồng mỗi tháng, thấp hơn mức trung bình 10,9 triệu đồng của thành phố. Phần lớn trong số họ là lao động ngoại tỉnh, phải trang trải chi phí sinh hoạt đắt đỏ nên gần như không có tích lũy. Một chiếc xe máy điện tiêu chuẩn hiện có giá cao hơn thu nhập trung bình hàng tháng của họ – một rào cản tài chính không nhỏ.
“Chúng tôi sống nhờ đồng tiền kiếm được mỗi ngày. Nếu buộc phải đổi sang xe điện trong khi chưa có hỗ trợ cụ thể, nhiều người sẽ phải vay mượn hoặc bỏ nghề”, anh Hưng, một tài xế công nghệ ở quận Bình Thạnh, bày tỏ lo lắng.
Nếu bắt buộc, ai sẽ chịu thiệt?
Chính sách chuyển đổi, nếu thực hiện theo hướng bắt buộc, có thể tác động trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn người. Với nhiều tài xế, chiếc xe không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn là tài sản lớn nhất mà họ sở hữu.
Việc rời bỏ nghề không chỉ đẩy những lao động này vào cảnh khó khăn mà còn gây xáo trộn chuỗi dịch vụ vận tải – logistics vốn đang giúp thành phố vận hành trơn tru. Người tiêu dùng cũng sẽ bị ảnh hưởng khi dịch vụ giao hàng và chở khách bị gián đoạn.
Ở góc độ pháp lý, câu chuyện càng cần được cân nhắc thận trọng. Hiến pháp, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư đều bảo vệ quyền tự do kinh doanh của các doanh nghiệp cung cấp nền tảng, trong khi xe máy xăng hiện vẫn là phương tiện hợp pháp theo Luật Giao thông đường bộ và Luật Bảo vệ môi trường.
Một quyết định hành chính cứng nhắc có thể xung đột với các quy định hiện hành, đồng thời tạo ra rào cản tiếp cận việc làm đối với nhóm lao động yếu thế.
Đối với các doanh nghiệp cung cấp nền tảng công nghệ, họ vốn đã phải tuân thủ đồng thời nhiều luật và quy định hiện hành. Nếu áp dụng quy định bắt buộc các nền tảng chỉ được ký hợp đồng với tài xế sử dụng xe điện, điều này đồng nghĩa với việc bổ sung thêm một điều kiện kinh doanh mới – và điều kiện này chỉ có thể được quy định trong các văn bản luật, không thể áp đặt bằng mệnh lệnh hành chính.
Ngoài ra, các quy định dự kiến áp dụng cho doanh nghiệp nền tảng công nghệ hiện cũng bộc lộ nhiều bất cập, khi yêu cầu họ phải gánh thêm trách nhiệm và thực hiện những nghĩa vụ nằm ngoài phạm vi hoạt động kinh doanh chính, vượt quá vai trò của một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kết nối.
Theo các nghiên cứu, trên thế giới hiện chưa có quốc gia nào áp dụng chính sách bắt buộc chuyển đổi xe máy xăng sang xe máy điện chỉ riêng cho hoạt động vận tải công nghệ, kể cả ở những thị trường xe điện phát triển lâu năm như Trung Quốc.
Bài học từ Thâm Quyến và New Delhi
Thế giới đã có những kinh nghiệm thành công về chuyển đổi xe điện, điển hình là Thâm Quyến (Trung Quốc) và New Delhi (Ấn Độ).
Thâm Quyến đã trợ cấp tối đa tương đương 7 triệu đồng cho mỗi xe điện hai bánh và thêm hơn 5 triệu đồng cho việc tiêu hủy xe xăng cũ. Tài xế công nghệ được vay ưu đãi, giảm 30% giá điện sạc và chính quyền còn miễn phí đất để lắp đặt trạm đổi pin tại các siêu thị, bãi đỗ xe.
New Delhi cũng áp dụng chính sách tương tự với mức trợ cấp từ 3 đến 9 triệu đồng mỗi xe, miễn phí đường bộ khoảng 600.000 đồng mỗi năm và hỗ trợ vay mua xe điện với lãi suất thấp. Chương trình FAME II của Ấn Độ dành tới hơn 60% ngân sách cho trợ giá mua xe và hơn 30% cho phát triển hạ tầng sạc.
Nhờ những chính sách mạnh tay như vậy, quá trình chuyển đổi ở hai thành phố này diễn ra suôn sẻ, không gây xáo trộn lớn về xã hội.
Cần một lộ trình có lý và có tình
Chuyển đổi sang phương tiện xanh là xu thế không thể đảo ngược, nhưng thành công hay thất bại phụ thuộc vào cách thực hiện. Một lộ trình mềm dẻo, nhân văn, đặt sinh kế người lao động vào trung tâm là điều kiện tiên quyết.
Các chuyên gia cho rằng, trước mắt, nên ưu tiên chuyển đổi với nhóm tài xế chạy toàn thời gian và xe đã sử dụng trên 10 – 12 năm, những đối tượng có tần suất di chuyển cao và gây phát thải lớn. Song song đó, cần đa dạng lựa chọn phương tiện, trong đó xe hybrid có thể là giải pháp trung gian, giúp giảm phát thải mà không tạo ra gánh nặng tài chính quá lớn.
Thành phố cũng cần tính đến các gói hỗ trợ tài chính như trợ giá trực tiếp, hỗ trợ tiêu hủy xe cũ và gói vay ưu đãi dành riêng cho tài xế công nghệ, đặc biệt là nhóm lao động ngoại tỉnh. Phát triển hạ tầng sạc đồng bộ tại các chợ, bến xe, siêu thị – những nơi tài xế thường xuyên lui tới – cũng là bước đi cấp thiết.
Giấc mơ về một thành phố xanh sẽ không thể thành hiện thực nếu những người trực tiếp tham gia vận hành đô thị bị ra rìa. Một chính sách có lý, có tình, có lộ trình rõ ràng sẽ vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa đảm bảo sinh kế cho người lao động, đồng thời tạo cơ hội phát triển công nghiệp xanh trong nước.
Nếu TP. HCM làm tốt, biết đâu trong vài năm tới, thành phố này sẽ được nhắc đến như một biểu tượng giao thông xanh của cả nước, thậm chí là cả khu vực Đông Nam Á trong tư cách một thành phố không chỉ năng động, sôi động mà còn đáng sống.
vietnamnet.vn
.png "Sex :vozvn (8):"){kind=icon}
.png "Sex :vozvn (32):"){kind=icon}
